Η Παλιά Πόλη της Ξάνθης μοιάζει με ένα ζωντανό υπαίθριο μουσείο, μεταφέροντας τον ταξιδιώτη από το σήμερα στο χθες. Εκεί βρίσκεται και το σπίτι του σπουδαίου Μάνου Χατζηδάκι, το οποίο σήμερα είναι χαρακτηρισμένο ως έργο τέχνης και ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο αποτελώντας έναν επιπλέον στολίδι για την πόλη της Ξάνθης.
Χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες της Ροδόπης, χαρακτηρίζεται ως το «στολίδι της Θράκης» και όχι άδικα. Αρχοντιά και παραδοσιακή ατμόσφαιρα είναι δύο στοιχεία που γίνονται αμέσως εμφανή στην Ξάνθη, γοητεύοντας τον επισκέπτη. Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των σπιτιών της προσθέτει μια πινελιά άλλης εποχής.
Η Παλιά Πόλη βρίσκεται στο βόρειο τμήμα και είναι χτισμένη μετά το 1829.
Πλακόστρωτα σοκάκια και παραδοσιακά σπίτια, ιστορικά νεοκλασικά και μικροί κήποι σε ταξιδεύουν σε μια άλλη εποχή. Το 1976 η Παλιά Πόλη ανακηρύχθηκε προστατευόμενος οικισμός και διατήρησε την παραδοσιακή μορφή της γλιτώνοντας τα σύγχρονα ρυμοτομικά σχέδια. Εκεί, βρίσκεται μεταξύ άλλων και το παλαιό δημαρχείο της πόλης, ένα από τα ωραιότερα κτίρια στον οικισμό. Επίσης, διασώζονται το ιταλικής αρχιτεκτονικής Στάλιο αρχοντικό και η πετρόκτιστη εκκλησία του Αγίου Βλασίου.
Μια εικόνα της πολιτιστικής και ιστορικής παράδοσης της Ξάνθης δίνει το Λαογραφικό Μουσείο, ενώ αξίζει μια επίσκεψη και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και τον αρχαιολογικό χώρο των Αβδήρων. Εκτός από το πλούσιο παρελθόν της, η πόλη διατηρεί τη δυναμική της και στο παρόν, με πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις όλο τον χρόνο, όπως τις περίφημες Γιορτές Παλιάς Πόλης και το φημισμένο Καρναβάλι της.
Στην Ξάνθη είναι έντονο και το φοιτητικό στοιχείο. Σε κάθε πλακόστρωτο στενό η φοιτητική παρουσία είναι εμφανέστατη. «Οι φοιτητές τροφοδοτούν με ζωή την πόλη της Ξάνθης. Σε πολλά επίπεδα. Η ανεργία είναι αμείλικτη στην πόλη. Δουλειές δεν υπάρχουν, αλλά η παρουσία των φοιτητών κινεί κάποιους βασικούς τομείς της οικονομίας. Και δίνει και έναν χαρακτήρα στη πόλη που υπό άλλες συνθήκες μπορεί να μην είχε», μας είπε η Ι.Π. ελεύθερη επαγγελματίας στην πόλη.