Το Ευπαλίνειο όρυγμα είναι μια σήραγγα μήκους 1.036 μέτρων κοντά στο Πυθαγόρειο της Σάμου, η οποία κατασκευάστηκε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. για να χρησιμεύσει σαν υδραγωγείο. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ήταν ότι ανοίχθηκε ταυτόχρονα και από τις δυο πλευρές του βουνού: το όρυγμα αυτό ήταν αμφίστομον, όπως το χαρακτήρισε ο Ηρόδοτος, χάρις στον οποίον έγινε γνωστό. Οι δυο σήραγγες συναντήθηκαν περίπου στο μέσον με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, κάτι που ήταν σημαντικό επίτευγμα για τα τεχνολογικά δεδομένα της εποχής.
Τον Ιούνιο του 2015 η Διεθνής Ένωση Σηράγγων (ITA – AITES) ανακήρυξε το Ευπαλίνειο Όρυγμα της Σάμου ως «Παγκόσμιο Σηραγγολογικό Ορόσημο» (International Tunneling Landmark).
Tο όρυγμα είναι μια κλειστή σήραγγα μήκους 1036 μέτρων. Οι μέσες διαστάσεις του είναι 1,80 μ. ύψος και 1,80 μ. πλάτος, αλλά σε κάποια τμήματα το ύψος είναι μόλις 1,50 μ. και το πλάτος μόλις 0,42 μ. Στο εσωτερικό του ορύγματος η θερμοκρασία είναι 16,5 – 16,7°C (βαθμούς Κελσίου) και η υγρασία 85 – 97%. Το όρυγμα είναι σήμερα επισκέψιμο.
Τον 6ο αιώνα π.Χ. ο τύραννος της Σάμου, Πολυκράτης, κάλεσε τον αρχιτέκτονα Ευπαλίνος από τα Μέγαρα να κατασκευάσει ένα σύστημα υδροδότησης του νησιού. Ο Πολυκράτης ήθελε το υδραγωγείο να είναι υπόγειο για να μην είναι ορατό στους εχθρούς οι οποίοι θα μπορούσαν να διακόψουν την υδροδότηση της πόλης σε περίπτωση πολιορκίας.
Το έργο εξελίχθηκε σε ένα τεχνολογικό θαύμα, αφού κατασκευάστηκε μια σήραγγα ενός χιλιομέτρου σκάβοντας από τις δύο πλευρές του βουνού. Τέτοιες κατασκευές παρουσιάζουν δυσκολία ακόμη και σήμερα ενώ πριν την ανακάλυψη της τεχνολογίας GPS η δυσκολία ήταν ασύγκριτα μεγαλύτερη. Αρκεί μόνο να αναλογιστούμε ότι το έργο έγινε 2.500 χρόνια πριν!
Η ομάδα Haanity αποκαλύπτει την πηγή του Ευπαλινείου Ορύγματος, η οποία για 2.500 χρόνια τρέχει αδιάκοπα και τροφοδοτεί την αρχαία δεξαμενή που βρίσκεται στο υπόγειο ξωκλησιού στο χωριό Αγιάδες Σάμου.