Τα τελευταία χρόνια, μέσα στις δημοφιλείς δίαιτες που υποστηρίζονται ευρέως από celebrities, βιβλία που υπόσχονται θαυματουργή απώλεια βάρους αλλά και «ειδικούς», έχει ανέλθει και η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης ή gluten free diet. Η δίαιτα αυτή φέρεται να έχει ποικίλα οφέλη για την υγεία όπως πχ εξασφάλιση γρήγορης απώλειας βάρους, καλύτερο ύπνο, πιο αδύνατους μηρούς, περισσότερη ενέργεια, πιο υγιές δέρμα κ.ά. Σ’ αυτό το άρθρο θα δούμε αν και τι πραγματικά ισχύει τελικά.
Πρώτα απ’ όλα, τι είναι η γλουτένη;
Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που αποτελείται από μόρια γλουτενίνης και γλιαδίνης. Θεωρείται πρωτεΐνη των δημητριακών καθώς βρίσκεται κυρίως σε προϊόντα σίτου, σίκαλης και κριθαριού. Το μόριο της γλουτένης σχετίζεται με διάφορες παθολογικές καταστάσεις, κυριότερες εκ των οποίων είναι η κοιλιοκάκη, η δυσανεξία στη γλουτένη και η αλλεργία στο σιτάρι. Από τις παραπάνω παθήσεις, η κοιλιοκάκη είναι η πιο συχνή και γνωστή.
Η κοιλιοκάκη είναι μία σύνθετη αυτοάνοση εντεροπάθεια η οποία αφορά κυρίως το λεπτό έντερο. Ο εκτιμώμενος επιπολασμός του νοσήματος είναι 1% και παρουσιάζει ποικίλες κλινικές ενδείξεις, συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου δυσαπορρόφησης και ενός ευρέως φάσματος συμπτωμάτων με εκδήλωση σε πολλά όργανα.
Όσον αφορά τις παθήσεις αυτές στο σύνολό τους, είναι σημαντικό να τονιστεί πως συνήθως πρόκειται για αυτοάνοσες διαταραχές, ενώ εμπλέκεται και ο ρόλος της κληρονομικότητας. Συνεπώς, δεν ωφελεί η ενοχοποίηση της γλουτένης και πόσο μάλλον ο προληπτικός αποκλεισμός της από τις δίαιτες υγιών ατόμων.
Δίαιτα ελεύθερη γλουτένης- Gluten free diet
Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης είναι ο μοναδικός -έως σήμερα- τρόπος θεραπείας των συμπτωμάτων της κοιλιοκάκης. Πρόκειται για μία ιδιαίτερα αυστηρή δίαιτα αποκλεισμού που απαιτεί τεράστια προσκόλληση, έτσι ώστε να είναι αποτελεσματική στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της κοιλιοκάκης ή των παρεμφερών παθήσεων που αναφέρθηκαν, όπως της αλλεργίας στη γλουτένη. Μία τέτοια δίαιτα λοιπόν, αποκλείει όλα τα προϊόντα δημητριακών που περιέχουν γλουτένη, καθώς και προϊόντα που τυχόν έχουν κάποια επιμόλυνση από μόρια γλουτένης, γλουτενίνης ή γλιαδίνης. Επειδή ένα τέτοιο διατροφικό πρότυπο είναι δύσκολο και μπορεί να γίνει αρκετά μονότονο, κυκλοφορούν πλέον στην αγορά ποικίλα πιστοποιημένα προϊόντα με την ένδειξη «ελεύθερο γλουτένης» ή “gluten free”.
Πόσο ασφαλής είναι η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης;
Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, όχι μόνο είναι ασφαλής, αλλά πάνω απ’ όλα είναι σωτήρια για ασθενείς που υποφέρουν αντιμετωπίζοντας τις συγκεκριμένες γαστρεντερικές εκδηλώσεις που τους προκαλεί η κατανάλωση γλουτένης. Δεδομένα έχουν δείξει πως ένας πάσχοντας που ξεκινά μια δίαιτα ελεύθερη γλουτένης, προσλαμβάνει σωματικό βάρος. Η εξήγηση για αυτό δεν είναι ξεκάθαρη, όμως εικάζεται πως είναι ένας συνδυασμός καλύτερης απορρόφησης θρεπτικών συστατικών, υψηλότερης πρόσληψης λίπους και πρωτεΐνης και κατανάλωσης gluten free προϊόντων με υψηλό θερμιδικό περιεχόμενο.
Σε υγιείς ανθρώπους ωστόσο, ή τουλάχιστον σε μη πάσχοντες από κοιλιοκάκη ή αλλεργία στη γλουτένη, μία τέτοια δίαιτα δεν έχει φανεί να έχει κανένα θετικό αποτέλεσμα στην υγεία ή στο σωματικό βάρος. Αντίθετα, πολλοί υποστηρίζουν πως μία δίαιτα αποκλεισμού της γλουτένης μπορεί να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση συσκευασμένων και επεξεργασμένων τροφίμων, τα οποία συνήθως έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε αλάτι, ζάχαρη και λίπος, σε σύγκριση με τα προϊόντα που περιέχουν γλουτένη. Επίσης, αυτά τα προϊόντα έχουν χαμηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη. Παρόλα αυτά, οι παραπάνω διαφορές δεν έχουν φανεί τόσο σημαντικές έτσι ώστε να κατηγορηθούν τα προϊόντα ελεύθερα γλουτένης για σοβαρές ελλείψεις θρεπτικών συστατικών.
Εδώ να σημειωθεί πως τα διαθέσιμα δεδομένα είναι περιορισμένα, επομένως απαιτείται περισσότερη έρευνα στο πεδίο. Μια πιθανή εξήγηση για τυχόν απώλεια βάρους ακολουθώντας τη συγκεκριμένη δίαιτα, μπορεί να είναι η έλλειψη τεράστιας ποικιλίας τροφίμων που μπορεί κανείς να καταναλώσει. Βέβαια, κάποιος που δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη επιλεκτικότητα στα τρόφιμα, μπορεί κάλλιστα να πάρει βάρος. Από την άλλη, αυτό που φαίνεται να είναι σίγουρο, είναι το γεγονός πως αυτή η δίαιτα δεν έχει κανένα σημαντικό όφελος στην απώλεια βάρους σε αντίθεση με αυτά που συχνά λέγονται από celebrities, ψευδοεπιστήμονες και βιομηχανίες τροφίμων.
Φυσικά, αυτά που ποτέ δεν θα μας πουν είναι τα αρνητικά μιας τόσο αυστηρής και αχρείαστης δίαιτας αποκλεισμού:
-Αλλαγμένη γεύση και ευχαρίστηση από τα τρόφιμα. Η αφαίρεση της γλουτένης αλλάζει την υφή των ψημένων τροφίμων, οδηγώντας σε μειωμένη ελαστικότητα και ξηρότητα. Έτσι τα τρόφιμα γίνονται πιο άνοστα και λιγότερο ελκυστικά σε σύγκριση με τα κανονικά προϊόντα.
-Χρηματικό κόστος. Η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης είναι πιο ακριβή από
μια φυσιολογική δίαιτα καθώς τα ειδικά προϊόντα είναι έως και 5 φορές
πιο ακριβά.
-Κοινωνικές συνέπειες. Οι άνθρωποι που ακολουθούν μια δίαιτα περιορισμού –ειδικά για μεγάλα χρονικά διαστήματα- αναπόφευκτα έρχονται αντιμέτωποι με κοινωνικές συνέπειες και δυσκολίες, όπως για
παράδειγμα όταν τρώνε εκτός σπιτιού ή σε σπίτια φίλων.
-Κίνδυνος για εμφάνιση διατροφικής διαταραχής. Δίαιτες αποκλεισμού μπορεί να οδηγήσουν ή να είναι και αποτέλεσμα ψυχοκοινωνικών διαταραχών. Ένας όρος που συναντάται όλο και πιο συχνά στις μέρες
μας είναι ο όρος «Νευρική Ορθορεξία». Ο όρος αναφέρεται στην εμμονή για κατανάλωση υγιεινών, φυσικών και καθαρών τροφών, η οποία έχει άμεσες συνέπειες στον ψυχισμό και στην κοινωνικότητα του
ατόμου. Μια συχνή δικαιολογία των ατόμων αυτών είναι πως έχουν κάποια αλλεργία και με αυτόν τον τρόπο αποφεύγουν τις ερωτήσεις του κοινωνικού τους κύκλου.
-Ψευδής αυτοδιάγνωση δυσανεξίας στη γλουτένη και αποκλεισμός της από τη δίαιτα, μπορεί να καθυστερήσει τη διάγνωση άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας, όπως φλεγμονώδης νόσος του εντέρου και καρκίνος παχέος εντέρου.
-Διατροφικές ανεπάρκειες. Όπως όλες οι δίαιτες αποκλεισμού, έτσι και η δίαιτα ελεύθερη γλουτένης μπορεί να προκαλέσει διατροφικές ανεπάρκειες στα άτομα που την ακολουθούν: μη σωστή αντικατάσταση κλασσικών προϊόντων με τα κατάλληλα gluten-free, διότι συχνά αυτά τα άτομα δεν συμβουλεύονται ειδικό διατροφολόγο. Αυτό οδηγεί σε ελλιπή πρόσληψη διαιτητικών ινών, βιταμινών του συμπλέγματος Β, σεληνίου, ασβεστίου, σιδήρου, ψευδαργύρου και φυλλικού οξέος.
Συνοψίζοντας λοιπόν, λαμβάνοντας υπόψιν την έως τώρα διαθέσιμη βιβλιογραφία, δεν υπάρχει κανένας λόγος να ακολουθήσει κανείς μια δίαιτα ελεύθερη γλουτένης. Τα προϊόντα ελεύθερα γλουτένης δεν είναι ούτε ελεύθερα λίπους , ούτε ελεύθερα θερμίδων και φυσικά, δεν υπάρχει κανένα μαγικό μυστικό για αυτά. Κατά τη γνώμη μου, η μόνη ίσως μαγεία σ’ αυτή την τόσο δύσκολη και αυστηρή δίαιτα είναι ότι έχει τη δύναμη να βελτιώνει την ποιότητα ζωής, αλλά και να σώζει κυριολεκτικά τη ζωή των ατόμων που πάσχουν από κοιλιοκάκη και παρόμοιες παθήσεις ή αλλεργίες. Αν λοιπόν αναρωτιέσαι κι εσύ τι να κάνεις για να χάσεις αυτά τα περιττά κιλά που σε ταλαιπωρούν, άσε τη γλουτένη στην ησυχία της και συμβουλεύσου έναν διαιτολόγο!