Στις εκλογές του Ιουνίου θα εφαρμοστεί ο εκλογικός νόμος της ενισχυμένης αναλογικής, που επαναφέρει το μπόνους εδρών προς το πρώτο κόμμα. Η διαφορά του με το μπόνους των εκλογών του 2007 και από το 2012 έως το 2019, είναι ότι δεν είναι σταθερό αλλά κλιμακούμενο, ανάλογα με το ποσοστό του πρώτου κόμματος.
Εάν αυτό λάβει 25% το μπόνους είναι 20 έδρες, ενώ οι υπόλοιπες 280 έδρες κατανέμονται αναλογικά ανάμεσα στα κόμματα που μπήκαν στη Βουλή. Για κάθε επιπλέον 0,5% το μπόνους αυξάνεται κατά μία έδρα (και ανάλογα μειώνονται οι έδρες των άλλων κομμάτων), με ανώτατο όριο τις 30 έδρες. ‘Αρα, το ανώτατο όριο των 50 εδρών μπόνους εξασφαλίζει το πρώτο κόμμα με ποσοστό 40%, όπως έλαβε η ΝΔ στις πρόσφατες εκλογές.
Η αυτοδυναμία δεν εξαρτάται μόνο από το ποσοστό του πρώτου κόμματος αλλά και σε συνδυασμό με το ποσοστό που θα λάβουν αθροιστικά τα κόμματα που δεν θα πιάσουν το όριο του 3%. Όσο πιο υψηλό το ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής τόσο χαμηλώνει ο πήχης της αυτοδυναμίας. Αντίστροφα, όσα περισσότερα κόμματα στο κοινοβούλιο (άρα μικρότερο ποσοστό για τους λοιπούς συνδυασμούς), τόσο θα ανεβαίνει το μίνιμουμ ποσοστό για τον πρώτο. Όπως ανέφεραν ειδικοί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με πεντακομματική Βουλή η αυτοδυναμία εξασφαλίζεται με ποσοστό περί το 37,5%, με εξακομματική ο πήχης ανεβαίνει γύρω στο 38,4% και με επτακομματική στο 39,3%.
Εκλογές με λίστα
Οι επικείμενες εκλογές διαφέρουν από αυτές της 21ης Μαΐου και στον τρόπο εκλογής των υποψηφίων. Θα πραγματοποιηθούν με δεσμευμένο συνδυασμό (λίστα), καθώς θα επαναπροκηρυχθούν σε διάστημα λιγότερο από 18 μήνες από τις προηγούμενες. Με αυτή τη διαδικασία οι βουλευτές δεν εκλέγονται με σταυρό προτίμησης αλλά κατά σειρά στο ψηφοδέλτιο κάθε εκλογικής περιφέρειας, όπως συμβαίνει με τους βουλευτές Επικρατείας.
Προφανώς, τα κομματικά επιτελεία και οι πολιτικοί αρχηγοί θα καταρτίσουν τις λίστες των ψηφοδελτίων λαμβάνοντας υπόψη τη σειρά κατάταξης των βουλευτών στις πρόσφατες εκλογές, αν και δεν δεσμεύονται για κάτι τέτοιο από την εκλογική νομοθεσία. Έχουν, δηλαδή, το δικαίωμα να συμπεριλάβουν υποψηφίους ακόμα και αν εκείνοι δεν εξελέγησαν στις εκλογές της 21ης Μαΐου και να θέσουν εκτός ψηφοδελτίων ή να κατατάξουν χαμηλότερα στη λίστα υποψηφίους, οι οποίοι εξελέγησαν στην πρόσφατη εκλογική διαδικασία.
Εκλογές 2023: Πώς ψηφίζουν ετεροδημότες και κάτοικοι του εξωτερικού
Οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν με βάση τους εκλογικούς καταλόγους που ίσχυσαν και στις τελευταίες εκλογές, όπως αυτοί οριστικοποιήθηκαν μετά την α΄ αναθεώρηση του 2023, και περιλαμβάνουν όλες τις μεταβολές που συντελέστηκαν έως και την 28η Φεβρουαρίου 2023.
Σε ό,τι αφορά στους ετεροδημότες, αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να ψηφίσουν στον τόπο διαμονής τους στις προσεχείς εκλογές, όσοι είχαν υποβάλει ετεροχρονισμένα τη σχετική αίτηση.
Οι Έλληνες του εξωτερικού μπορούν να ψηφίσουν στον τόπο διαμονής τους εφόσον η αίτηση για εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους έχει εγκριθεί 12 ημέρες πριν από την προκήρυξη των εκλογών. Εάν οι νέες εκλογές προκηρυχθούν τη Δευτέρα 29 Μαΐου, τότε αυτή τη δυνατότητα θα έχουν όποιων η αίτηση εγκρίθηκε έως τις 17 Μαΐου.
Τα βήματα προς τις νέες εκλογές
Κατά τα λοιπά, το ΑΠΕ-ΜΠΕ παρουσιάζει τις προπαρασκευαστικές ενέργειες ενόψει των εκλογών που θα πρέπει να ακολουθηθούν από την αρχή. Δύο ημέρες μετά την έναρξη της προεκλογικής περιόδου λήγει η προθεσμία για την υποβολή δηλώσεων από τους ένστολους στους προϊσταμένους και διοικητές τους σχετικά με την πρόθεσή τους να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα στον δήμο, στους εκλογικούς καταλόγους του οποίου είναι γραμμένοι.
Τα κόμματα εντός τριών ημερών από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου θα πρέπει να δηλώσουν το όνομα και το έμβλημά τους στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και εντός επτά ημερών να καταρτίσουν και να υποβάλλουν τους συνδυασμούς τους στην ηλεκτρονική πύλη καταχώρησης υποψηφίων. Τρεις ημέρες μετά τη λήξη προθεσμίας υποβολής υποψηφιοτήτων, ο ‘Αρειος Πάγος ανακηρύσσει σε δημόσια συνεδρίαση τους εκλογικούς συνδυασμούς.
Εντός 10 ημερών από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου οι αντιπεριφερειάρχες καθορίζουν τα εκλογικά τμήματα που θα συσταθούν και ακολούθως, το υπουργείο Εσωτερικών αποστέλλει τους σχετικούς πίνακες όλης της επικράτειας στην εισαγγελία του Αρείου Πάγου. Η τελευταία λαμβάνει, παράλληλα, τις ονομαστικές καταστάσεις των δικαστικών λειτουργών, δικηγόρων, ασκούμενων δικηγόρων κ.λπ. για τον διορισμό τους με κλήρωση ως εποπτών και δικαστικών αντιπροσώπων. Στα πρωτοδικεία κληρώνονται τα μέλη των εφορευτικών επιτροπών του κάθε εκλογικού τμήματος και οι αναπληρωτές τους. Στην κλήρωση περιλαμβάνονται οι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους του οικείου εκλογικού διαμερίσματος που φέρονται στους καταλόγους αυτούς ως κάτοικοι της περιοχής, έχουν τουλάχιστον απολυτήριο δημοτικού και είναι κάτω των 65 ετών.
Μάχη επιβίωσης για τον ΣΥΡΙΖΑ
Οι εκλογές της 25ης Ιουνίου είναι μια μάχη πολιτικής επιβίωσης για τον ΣΥΡΙΖΑ. Μετά τη συντριβή της περασμένης Κυριακής το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Η εκκωφαντική αποδοκιμασία της προεκλογικής τακτικής του, το υποχρεώνει να αναζητήσει νέα στρατηγική με στόχο, όχι φυσικά την ανατροπή, αλλά έστω τη διατήρηση κάποιων εκ των κεκτημένων· δηλαδή να προσπαθήσει να ανεβάσει τα ποσοστά του, ει δυνατόν στο 25%, μειώνοντας κάπως την χαώδη απόσταση από τη ΝΔ, μένοντας παράλληλα, σε απόσταση ασφαλείας από το ΠΑΣΟΚ το οποίο βρίσκεται σε ανοδική πορεία.
Το απευκταίο σενάριο για τον ΣΥΡΙΖΑ θα είναι να μην καταφέρει να αυξήσει τα ποσοστά του και να δει και την απόσταση από το ΠΑΣΟΚ να μειώνεται περαιτέρω.
Το εγχείρημα πάντως δεν είναι εύκολο. Φάνηκε αυτό, τόσο από την πρώτη δήλωση του Αλέξη Τσίπρα μετά το στραπάτσο της 21ης Μαΐου όταν επέρριψε την ευθύνη της ήττας… στο ΠΑΣΟΚ, όσο και από την ομιλία του στην Κεντρική Επιτροπή. Οι δύο στόχοι τους οποίους φαίνεται να θέτει η Κουμουνδούρου προκειμένου να αποτρέψει την περαιτέρω αποσυσπείρωση των ψηφοφόρων της είναι αφενός να περιορίσει το εύρος της αυτοδυναμίας του κ. Μητσοτάκη και αφετέρου, να μην αμφισβητηθεί η πρωτοκαθεδρία του κόμματος στο χώρο της προοδευτικής αντιπολίτευσης.
Στον ΣΥΡΙΖΑ καλούνται να δώσουν μια μάχη υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Η εκλογική κατάρρευση πυροδοτεί την εσωστρέφεια και όσο κι εάν το τελικό ξεκαθάρισμα, το οποίο περιλαμβάνει πιθανότατα και τον ίδιο τον κ. Τσίπρα, μετατίθεται για μετά τις 25 Ιουνίου, οι γκρίνιες, οι αμφισβητήσεις και το κακό κλίμα δεν είναι εύκολο να ξεπεραστούν τις εβδομάδες που απομένουν ως τις νέες εκλογές. Αυτό φάνηκε άλλωστε και στη συνεδρίαση της Κ.Ε. όπου εκτός από τον αρχηγό, δεν επετράπη σε κανέναν άλλον να πάρει το λόγο.
Ο ρεαλιστικός και ο φιλόδοξος στόχος του ΠΑΣΟΚ
Στο ΠΑΣΟΚ έχουν θέσει δύο στόχους. Έναν ρεαλιστικό και έναν εξαιρετικά φιλόδοξο. Ο ρεαλιστικός στόχος κατά τη Χαριλάου Τρικούπη είναι να συνεχιστεί η ανοδική πορεία, σε ποσοστά υψηλότερα από το 11,5%, φτάνοντας ει δυνατόν τουλάχιστον στο 15%.
Το θεωρούν εφικτό καθώς πιστεύουν ότι όσοι ψήφισαν ΠΑΣΟΚ στις 21 Μαΐου δεν έχουν λόγο να μην το επαναλάβουν και συγχρόνως θεωρούν πως κεντροαριστεροί ψηφοφόροι που ψήφισαν ΝΔ ή ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να επιλέξουν αυτή τη φορά την “πράσινη” κάλπη θέλοντας να ισχυροποιήσουν ακόμη περισσότερο το ΠΑΣΟΚ.
Ο μύχιος πόθος βεβαίως της Χαριλάου Τρικούπη είναι ο συνδυασμός μεγάλης ανόδου των ποσοστών του ΠΑΣΟΚ μαζί με περαιτέρω συρρίκνωση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ που θα μπορούσε να οδηγήσει το κόμμα να καταλάβει εκείνο τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Ήδη ο Νίκος Ανδρουλάκης μιλά ανοιχτά γι’ αυτόν το στόχο, ξεκαθαρίζοντας παράλληλα ότι το κόμμα του δεν πρόκειται να δώσει χείρα βοηθείας στον κ. Μητσοτάκη στην περίπτωση που δεν καταφέρει να πετύχει αυτοδυναμία.
ΚΚΕ και Ελληνική Λύση
Το ΚΚΕ πέτυχε πολύ καλή επίδοση της περασμένης Κυριακή και ακόμη και εάν μείνει σε αυτό το 7,23% θα είναι ικανοποιημένο. Βεβαίως διόλου δεν θα το πείραζε να αυξήσει και άλλο το ποσοστό του, ωστόσο οι διαθέσιμες δεξαμενές, δεν είναι πολλές.
Πιο ρευστά είναι τα πράγματα για την Ελληνική Λύση. Η πιθανή κάθοδος στις εκλογές ακροδεξιών σχημάτων (Μπογδάνος, Λατινοπούλου) που είχαν αποκλειστεί από τις εκλογές της 21ης Μαΐου ενδέχεται να πιέσουν το κόμμα του Κυριάκου Βελόπουλου το οποίο αισθάνεται να απειλείται και από τη δυναμική που έχει αναπτύξει το κόμμα ΝΙΚΗ.
Το άλλο επίδικο των εκλογών της 25ης Ιουνίου είναι εάν κάποιο από τα τρία κόμματα που βρέθηκαν μια ανάσα από το να μπουν στη Βουλή, αυτή τη φορά θα τα καταφέρουν. Περισσότερες πιθανότητες συγκεντρώνουν η ΝΙΚΗ (2,92%) και Πλεύση Ελευθερίας (2,89%) και ακολουθεί το ΜεΡΑ 25 (2,63%).
Η τυχόν αύξηση του αριθμού των κομμάτων που θα εκπροσωπηθούν στην επόμενη Βουλή θα επηρεάσει και το απαιτούμενο ποσοστό επίτευξης αυτοδυναμίας κάτι που ενδιαφέρει πολύ τη ΝΔ. Οι ηγεσίες αυτών των μικρότερων κομμάτων επιδιώκουν να προσελκύσουν ψηφοφόρους, κυρίως της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ γι’ αυτό και ξεδιπλώνουν μια τακτική που λέει ότι “τα βασικά επίδικα των εκλογών, δηλαδή ποιος θα κυβερνήσει και ποιος θα είναι αξιωματική αντιπολίτευση έχουν ήδη κριθεί”, συνεπώς, οι ψηφοφόροι έχουν την άνεση, πιο ελεύθερα να επιλέξουν άλλα μικρότερα κόμματα τα οποία θα μπορούν να ασκήσουν καλύτερη αντιπολίτευση.