Θα είναι ο φόβος της χαμένης ευκαιρίας (Fomo) ο οδηγός για την επενδυτική συμπεριφορά το 2019;
Αυτό είναι το ακρωνύμιο των τεσσάρων λέξεων το οποίο οι ειδικοί των Financial Times, στο ετήσιο διάλογο για τις επενδυτικές προοπτικές, πιστεύουν ότι περιγράφει καλύτερα το δίλημμα που θα αντιμετωπίσουν οι επενδυτές τη νέα χρονιά, καθώς οι συνθήκες της αγοράς καθίστανται δυσκολότερες.
Η διακυμάνσεις επέστρεψαν με κρότο το τελευταίο τρίμηνο του 2018, καθώς αρκετές από τις παγκόσμιες αγορές μπήκαν σε «περιοχή διόρθωσης» με πτώση 20% και άνω. Οι περισσότερο αισιόδοξοι επενδυτές θα έβλεπαν το χαμηλό ως δυνητική αγοραστική ευκαιρία, αλλά καθώς η πολιτική αβεβαιότητα εντείνεται και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού πρέπει να σταθμίσουν το «Fomo» έναντι του «Folm» (τον κίνδυνο να χάσουν χρήματα).
Στο πάνελ των ειδικών ήταν: ο Merryn Somerset Webb, αρθρογράφος των FT και αρχισυντάκτης του Money Week; ο οικονομικός συντάκτης των FT Chris Giles, ο Michael Mackenzie επικεφαλής σχολιαστής επενδύσεων των FT, η Moira O’Neill, επικεφαλής προσωπικών επενδύσεων στην Interactive Investor και ο Richard Buxton, επικεφαλής της Merian Global Investors.
Θα δούμε περισσότερη μεταβλητότητα στις παγκόσμιες αγορές;
Merryn Somerset Webb: Πριν από δώδεκα μήνες είπα ότι περίμενα το 2018 να είναι η χρονιά στην οποία οι επενδυτές θα παρατηρούσαν την μεγάλη αλλαγή που συμβαίνει στις αγορές ομολόγων, καθώς η ποσοτική χαλάρωση (QE) γίνεται ποσοτική σύσφιξη (QT). Είχαμε δίκιο να λέμε ότι οι αγορές έφταναν στο τέρμα ενός μεγάλου 30ετους κύκλου, και αυτή ήταν η χρονιά που όλα έγιναν, επίσης, ξεκάθαρα για τον κλάδο της μεγάλης τεχνολογίας. Μιλήσαμε επίσης για το πόσο φθηνές γίνονταν οι μετοχές στη Βρετανία και νομίζω ότι πιθανότατα θα μπορούσαμε να το πούμε ξανά, μόνο που είναι ακόμα φθηνότερες τώρα.
Chris Giles: Τα τελευταία δυο χρόνια το γενικό αίσθημα, καθώς τελείωνε η χρονιά ήταν τρομακτικά λάθος. Το 2016 μετά το δημοψήφισμα του Brexit και την εκλογή Τραμπ οι οικονομολόγοι και οι επενδυτές ήταν αρκετά φοβισμένοι για το 2017, κι’ όμως αποδείχτηκε ότι ήταν μια φανταστική χρονιά για την παγκόσμια οικονομία. Μετά, στα τέλη του 2017, όλοι ήταν πραγματικά αισιόδοξοι για το 2018, αποδείχτηκε, όμως, πολύ απογοητευτικό σχεδόν παντού εκτός από τις ΗΠΑ. Τώρα, οι περισσότεροι φοβούνται ότι το 2019 θα μπορούσε να είναι η χρονιά που ο κόσμος γλιστρά προς την ύφεση. Η παγκόσμια οικονομία έχει αναμφίβολα επιβραδύνει και υπάρχει μια ατελείωτη συζήτηση για το εάν η αντιστροφή της καμπύλης επιτοκίων στις ΗΠΑ είναι αξιόπιστο εργαλείο για την πρόβλεψη μιας ύφεσης, ενώ υπάρχει μια γενική αρνητική αίσθηση η οποία δεν υπήρχε πέρυσι. Ετσι η ερώτηση είναι: θα πάρουν τα δεδομένα τα πάνω τους αποδεικνύοντας ότι η γενικότερη αίσθηση στο τέλος του 2018 ήταν για τρίτη συνεχή χρονιά λάθος ή οι απαισιόδοξοι θα αποδειχθούν σωστοί;
Michael Mackenzie: Οι επενδυτές πρέπει θα θέσουν το ερώτημα: θα μπούμε σε αγορά αρκούδων στις αναπτυγμένες μετοχικές αγορές το 2019 ή είναι διόρθρωση; Αν είναι το δεύτερο τότε σε κάποιο σημείο μπορείς να δοκιμάσεις να αγοράσεις στα χαμηλά. Μετά τον Οκτώβριο, όμως, η στρατηγική αυτή (buy the dip) δεν δούλεψε. Η Morgan Stanley υπολόγισε πρόσφατα ότι 21 μεγάλες επενδυτικές κλάσεις ανά τον κόσμο είναι αρνητικές για φέτος σε πραγματικούς όρους. Δεν το έχουν δει αυτό από τη δεκαετία του 1970, κάτι που είναι περισσότερο απόδειξη του πόσο η ποσοτική σύσφιξη άλλαξε τους όρους του παιχνιδιού για πολλούς επενδυτές.
Το άλλο ενδιαφέρον στοιχείο το 2018 ήταν η επιστροφή των μετρητών. Ρώτησα πολλούς επενδυτές για την θέση τους σε μετρητά το τελευταίο 12μηνο και σχεδόν όλοι είπαν: «είναι το υψηλότερο ποσοστό που είχα». Στην πραγματικότητα ένας επενδυτικός μάνατζερ με τον οποίο μίλησαν τον προηγούμενο μήνα είχε το 25% του χαρτοφυλακίου σε μετρητά.
Merryn Somerset Webb: Δηλαδή πριν από ένα χρόνο τα πάντα ήταν υπερβολικά ακριβά, τώρα όλα είναι πολύ τρομακτικά.
Michael Mackenzie: Είναι ο φόβος να χάσεις την ευκαιρία ενάντια στον φόβο να χάσεις χρήματα. Αυτή τη στιγμή θα έλεγα ότι περισσότεροι επενδυτές βρίσκονται στο δεύτερο στρατόπεδο. Στράφηκαν στα μετρητά και υπερ-αμυντικές μετοχές, όπως τα utilities και η υγεία, αν και οι ευρωπαϊκές μετοχές υγείας αρχίζουν τώρα να γυρίζουν. Αυτό που είναι ανησυχητικό είναι όταν βλέπεις utilites να κάνουν συναλλαγές σε υψηλότερο forward p/e (δείκτης τιμής προς μετοχή) απ’ ότι οι τεχνολογικές μετοχές. Ξεκάθαρα πολλοί επενδυτές μεταφέρουν τα χρήματά τους προς αυτή την κατεύθυνση. Σε ότι αφορά το στρατόπεδο του «Fomo», ποντάρουν στο ότι υπάρχει ακόμα ένα τελευταίο «ζήτω» στις αγορές.
Είναι η διακράτηση υψηλού ποσοστού μετρητών κάτι κοινό μεταξύ των μεγάλων επαγγελματιών επενδυτών και των μικρότερων;
Moira O’Neill: Από τα στοιχεία στην πλατφόρμα Interactive Investor platform μπορώ να δω ότι κατά μέσο όρο οι Βρετανοί μικροεπενδυτές σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες έχουν αυτή τη στιγμή το 18% του χαρτοφυλακίου τους σε μετρητά. Αυτό το ποσοστό αυξάνει σε 24% για τους κάτω των 35 ετών. Αυτό είναι πραγματικά υψηλό και αν έχουν τοποθετηθεί σε funds στα οποία οι μάνατζερ διακρατούν υψηλές θέσεις σε μετρητά, τότε ανεβαίνει ακόμα υψηλότερα. Πιστεύουμε ότι οι βρετανοί επενδυτές διστάζουν λόγω του Brexit. Μια θεωρία θα μπορούσε να είναι ότι διακρατούν μετρητά προσδοκώντας περαιτέρω πτώσεις, και τότε θα επιστρέψουν. Ή, ίσως, δεν ξέρουν τι να αγοράσουν.
Richard Buxton: Όταν είσαι νέος είναι φανταστικό να καταρρέουν οι αγορές γιατί μπορείς να αγοράσεις πολύ φθηνότερα.
Merryn Somerset Webb: Με ενδιαφέρει το ότι οι νέοι κρατούν περισσότερο μετρητό από τους μεγαλύτερους. Με την αύξηση των προϊόντων «drawdown» (σ.σ. δίνουν τη δυνατότητα αφορολόγητης ρευστοποίησης ενός ποσοστού του ασφαλιστικού προγράμματος) θα περίμενες ότι οι μεγαλύτερης ηλικίας επενδυτές θα ήταν πιο πιθανό να συσσωρεύουν μετρητό φοβούμενοι μια κρίση.
Moira O’Neill: Από τα στοιχεία μας οι άνω των 65 ετών είναι σίγουρα πιο πιθανό να αναζητούν μετοχές εισοδήματος. Είναι πολύ πιο πιθανό να διακρατούν άμεσα μετοχές, ειδικά στον FTSE 100 και μπορείς να τους δεις να κυνηγούν ευκαιρίες και να αγοράζουν στα χαμηλά. Οι νεότεροι επενδυτές είναι πολύ περισσότερο «παγκοσμιοποιημένοι» σε σχέση με τους μεγαλύτερους, και πολύ πιο άνετοι στο να αγοράζουν μετοχές από άλλα χρηματιστήρια, ειδικά τεχνολογίας.
Merryn Somerset Webb: Οι μεγαλύτεροι επενδυτές είναι πολύ περισσότερο εμφορούμενοι από την ιδέα της επένδυσης σε συγκεκριμένες εταιρείες, ενώ οι νέοι σχεδόν πάντα επενδύσουν σε funds. Αυτή ήταν μια τεράστια διαφοροποίηση στις τάξεις των μικροεπενδυτών τα τελευταία σαράντα χρόνια.
Οι επενδυτές θα έχουν άλλη μια ευκαιρία να αγοράσουν στα χαμηλά και μετά έχουμε τελειώσει με τον κύκλο;
Michael Mackenzie: Νομίζω ότι θα έχουν άλλη μια ευκαιρία. Το κρίσιμο θα είναι αν η αμερικανική οικονομία είναι ισχυρότερη απ΄ όσο προβλέπεται ή όχι. Η προσδοκία τώρα είναι ότι θα αρχίσει να επιβραδύνει φέτος, αλλά θα εξακολουθήσουμε να βλέπουμε αύξηση κερδοφορίας, απλά σε όχι τόσο υψηλά ποσοστά. Είναι αργά στον κύκλο και οι επενδυτές φυσιολογικά ανησυχούν.
Chris Giles: Θα μπορούσες να υποστηρίξεις ότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι το τέλος του κύκλου, αλλά μια επιβράδυνση του πραγματικά γρήγορου κομματιού ανάπτυξης του κύκλου. Υπήρξε μια σειρά από έκτακτες οικονομικές απογοητεύσεις το 2018, από προβλήματα που σχετίζονται με τον καιρό έως προβλήματα που σχετίζονται με τις ρυθμιστικές αρχές, ειδικά στην αυτοκινητοβιομηχανία. Αυτό θα μπορούσε να υποστηρίξει την υπόθεση μιας ανάκαμψης. Υπάρχει, όμως, τρομερή αβεβαιότητα παντού. Αφήνοντας εκτός του Brexit, υπάρχει ανησυχία για το τι θα σημάνει για τον κόσμο η στροφή στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας. Ως κεντρική πρόβλεψη μπορούμε να περιμένουν το 2019 να είναι ελαφρά χειρότερο από το 2018 αλλά όχι τρομακτικό.
Θα μπορούσε ένα Brexit χωρίς συμφωνία να είναι όσο κακό όσο προβλέπει το «χειρότερο σενάριο» της Τράπεζας της Αγγλίας (σ.σ. ύφεση ως 8% και πτώση 30% στην κτηματαγορά)
Chris Giles: Όχι, αυτό που θα πρέπει να περιμένουμε είναι ύφεση κάποιου είδους στη Μεγάλη Βρετανία, αλλά όχι απαραίτητα πολύ βαθιά. Το εύρος θα εξαρτηθεί εξ ολοκλήρου από αυτό που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει, τι θα κάνουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις. Αν οι καταναλωτές σφίξουν το ζωνάρι μπορεί να είναι πολύ κακή. Αυτό που προκαλεί κάθε φορά την ύφεση είναι ο ρυθμός αποταμίευσης των νοικοκυριών. Αν αυξηθεί ταχέως, όπως έγινε το 2008 και το 1992, έχεις κακή ύφεση, αλλά αυτό δεν συμβαίνει σε καμία από τις προβλέψεις. Η πρόβλεψη της Τράπεζας της Αγγλίας είναι μη ρεαλιστική γιατί στηρίζεται στην προσφορά, όχι στη ζήτηση. Κανείς οικονομολόγος δεν θέλει να προβλέψει την ζήτηση γιατί δεν μπορεί, αυτό είναι η ψυχολογική παράμετρος.
Merryn Somerset Webb: Αν υπάρξει Brexit χωρίς συμφωνία δεν υπάρχει περίπτωση ο Mark Carney της Τράπεζας της Αγγλίας να αυξήσει τα επιτόκια την επόμενη χρονιά. Είναι πολύ πιο πιθανό να τα μειώσει και υπάρχουν πολλά περιθώρια για να κάνει ξανά περισσότερα σε ότι αφορά το QE.
Richard Buxton: Νομίζω ότι και οι τρεις συμφωνούμε ότι το χειρότερο σενάριο είναι έξοδος χωρίς συμφωνία. Ετσι δεν είναι πέρα από το πνεύμα του Κοινοβουλίου να καταθέσει συλλογικά ένα νομοσχέδιο για την ανάκληση του άρθρου 50 (σ.σ. με το οποίο εκκίνησε η διαδικασία εξόδου από την ΕΕ).
Merryn Somerset Webb: Νομίζω ότι πρέπει να είσαι πολύ γενναίος βουλευτής για να ψηφίσεις κάτι τέτοιο.
Θα φέρει το 2019 δεύτερο δημοψήφισμα ή γενικές εκλογές στη Μεγάλη Βρετανία;
Chris Giles: Αμφότερα φαίνονται πιο πιθανά τώρα απ’ ότι πριν από ένα μήνα.
Richard Buxton: Νομίζω ότι μπορούμε σε σχετική ασφάλεια να πούμε πως θα υπάρξει νέος πρωθυπουργός κάποια στιγμή την φετινή χρονιά.
Merryn Somerset Webb: Νομίζω ότι ένα δεύτερο δημοψήφισμα παραμένει σχετικά απίθανο για ένα απλό λόγο: ποια θα είναι η ερώτηση; Θα χρειαστεί μια δεκαετία μέχρι να το βρει η εκλογική επιτροπή. Νομίζω ότι ένα Brexit χωρίς συμφωνία είναι αρκετά απίθανο, θα βρεθεί ένας συμβιβασμός.
Chris Giles: Ανεξάρτητα από το Brexit εξακολουθούμε να έχουμε πρόβλημα παραγωγικότητας. Η Μεγάλη Βρετανία έχει πλήρη απασχόληση με σχετικά χαμηλό ποσοστό επενδύσεων και θα απαιτήσει χρόνο να αυξηθεί. Δεν πιστεύω τη θεωρία για μετά μετά-Brexit ώθηση από μαζική συσσωρευμένη επενδυτική ζήτηση. Δεν υπάρχει προσφορά εργατικού δυναμικού και δεν υπάρχει πολύ ανάπτυξη της παραγωγικότητας. Η περασμένη χρονιά ήταν αδύναμη. Αυτή μπορεί να είναι οριακά καλύτερη, αλλά είμαστε ακόμα πολύ κάτω από τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης που είχε η χώρα τις δεκαετίες του 1980, 1990 και 2000. Αυτό μπορεί να κάνει τις επιχειρήσεις να σκεφτούν δυο φορές πριν επενδύσουν γιατί η ευκαιρία για μεγάλη ανάπτυξη εσόδων απλά… δεν υπάρχει.
Merryn Somerset Webb: Αν όμως η αγορά εργασίας είναι σφιχτή και οι μισθοί συνεχίσουν να ανεβαίνουν, τότε σίγουρα υπάρχει πιθανότητα τα επόμενα δυο χρόνια να δούμε ένα κύμα επενδύσεων που θα βελτιώσει την παραγωγικότητα τα επόμενα τρία, τέσσερα, πέντε χρόνια.
Πέρα από τη Μεγάλη Βρετανία, ποιοι παράγοντες θα βαρύνουν στην παγκόσμια ανάπτυξη;
Michael Mackenzie: Τέτοια περίοδο πέρυσι οι επενδυτές πίστευαν ότι το δολάριο θα παραμείνει αδύναμο, οπότε όλοι μίλαγαν για τοποθετήσεις σε τοπικό νόμισμα και σε μετοχές και ομόλογα αναδυόμενων αγορών. Αυτό εξελίχθηκε τραγικά άσχημα για πολύ κόσμο. Το ερώτημα για φέτος είναι αν θα παραμείνει το δολάριο ισχυρό και θα συνεχίσει να ανεβαίνει. Αν αυτό συμβεί, πρέπει να παρακολουθείς το γεν και τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας σε ξένο νόμισμα. Ο κινεζικός δείκτης CSI 300 Index έχασε πάνω από 20% το 2018.
Richard Buxton: Θα έχουμε πολύ περισσότερα να συζητάμε για την ελαφρά προσγείωση της αμερικανικής οικονομίας, γιατί στην πραγματικότητα το 2018 ο Ντόναλντ Τραμπ την υπερτροφοδότησε. Το επόμενο θα μπορούσε να είναι οι αγορές ομολόγων να ηρεμήσουν και οι επενδυτές να συνειδητοποιήσουν ότι, στην πραγματικότητα, τα κέρδη ίσως να έφτασαν σε μια κορύφωση, αλλά αναπτύσσονται ακόμα. Τότε θα έχουμε την πιθανότητα για ένα τελευταίο «ζήτω». Ετσι, πιστεύω ότι αυτό που πρέπει να κοιτάς είναι η Κίνα. Εχασαν το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Νομίζω ότι είναι κάτι στο οποίο οι επενδυτές δεν εστιάζουν αρκετά. Η Κίνα είναι τώρα ένας δανειζόμενος από τον κόσμο. Ετσι, η μεγάλη ατυχία θα μπορούσε να είναι όλοι να δανείζονται, οπότε το κόστος κεφαλαίου για τον δανειζόμενο απλά θα πρέπει να ανέβει. Αυτό μπορεί να προκαλέσει εν τέλει το τέλος του κύκλου.
Chris Giles: Και δεν πρέπει να ξεχνούμε τον εταιρικό δανεισμό, αυτός μπορεί επίσης να είναι κρίσιμος παράγοντας.
Michael Mackenzie: Οι εκδόσεις ομολόγων διαβάθμισης ΒΒΒ αντιστοιχούν σήμερα στη μισή από την αγορά ομολόγων επενδυτικής βαθμίδας, και πολλές είναι άμεσο αποτέλεσμα από το πρόσφατο μπουμ σε συγχωνεύσεις και εξαγορές. Πολλές εταιρείες, που προχώρησαν σε συγχωνεύσεις και εκδόσεις τίτλων για να τις αποπληρώσουν, υποσχέθηκαν στους οίκους αξιολόγησης να βελτιώσουν τους ισολογισμούς τους στους επόμενους 12 – 18 μήνες. Αν, όμως, η οικονομία αρχίζει να επιβραδύνει θα υπάρξει πίεση. Αν δεν μπορούν να κρατήσουν την επενδυτική βαθμίδα, οι οίκοι αξιολόγησης θα πατήσουν την σκανδάλη, αυτό είναι ένα κλασσικό γεγονός στα τέλη του κύκλου. Ο κίνδυνος είναι ότι θα αρχίσουμε να βλέπουμε περισσότερες υποβαθμίσεις το 2019. Μπορεί να είναι η General Electric το καναρίνι στο ορυχείο;
Υπάρχουν άλλες προκλήσεις για τις εταιρείες;
Michael Mackenzie: Οπου η διαταραχή μεταξύ τεχνολογίας και καινοτομίας μετατρέπεται σε καταστροφή. Το προφανές παράδειγμα είναι, ότι καθώς η Amazon μεγαλώνει, οι παραδοσιακοί λιανέμποροι δέχονται περισσότερο από ένα χτύπημα. Το βλέπουμε σε πολλούς άλλους κλάδους, περιλαμβανομένης της διαφήμισης και της αυτοκινητοβιομηχανίας. Είναι αρκετά ανησυχητικό ότι οι πωλήσεις νέων αυτοκινήτων έχουν πιάσει κορυφή στην Κίνα, αλλά οι αυτοκινητοβιομηχανίες αντιμετωπίζουν και άλλες προκλήσεις, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα και το διαμοιρασμός. Οι νέοι δεν βλέπουν λόγο να έχουν αυτοκίνητο. Νοικιάζουν τη μουσική που ακούνε, ταξιδεύουν με Airbnb, έτσι γιατί να μην νοικιάσεις όχημα;
Πιστεύετε ότι οι μετοχές της Μεγάλης Βρετανίας είναι φθηνές, αλλά μπορεί να γίνουν φθηνότερες μετά το Μάρτιο;
Merryn Somerset Webb: Μπορείτε απλά να αντιγράψετε όσα είπα πέρυσι. Είναι φθηνές και μπορεί να γίνουν φθηνότερες, κανείς όμως δεν αγοράζει για απόδοση.
Richard Buxton: Το κλειδί για τις μελλοντικές αποδόσεις είναι η αρχική αποτίμηση, η οποία είναι προφανώς η βάση για την προσέγγιση της αξίας. Εχουμε περάσει μακρά περίοδο στην οποία οι πολλαπλασιαστές συνεχώς ανέβαιναν. Πολλοί μάνατζερ δεν θα άγγιζαν την ITV με p/e στο 10 αλλά ευχαρίστως αγόραζαν Netflix με πολλαπλασιαστή 100.
Michael Mackenzie: Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το πώς δείχνουν οι χτυπημένες αποτιμήσεις στη Μεγάλη Βρετανία και το εάν είναι αγοραστική ευκαιρία, αλλά υποπτεύομαι ότι περιοχές στις αναδυόμενες αγορές, που έχουν χτυπηθεί περισσότερο, είναι ο χώρος που ίσως θα ήθελες να είσαι. Ένα από τα λάθη που κάνουν οι επενδυτές είναι να επιστρέφουν εκεί που προηγουμένως κέρδισαν. Υπάρχει κίνδυνος όλοι να επιστρέψουν στις τεχνολογικές μετοχές και τους τίτλους ανάπτυξης την επόμενη χρονιά, μόνο για να αδειάσουν οι τσέπες τους.
Merryn Somerset Webb: Ολη αυτή η συζήτηση είναι μια υπενθύμιση ότι τα τελευταία 20 ή 30 χρόνια οι επενδυτές δεν χρειάστηκε να λάβουν πολύ υπόψη την πολιτική. Τώρα επιστρέφουμε στο σημείο που είμασταν το 1970, όπου όλα αυτά ήταν πολύ μπερδεμένα. Αυτό είναι τεράστια αλλαγή για την επενδυτική κοινότητα. Τώρα πρέπει να κοιτάξει και να κατανοήσει πράγματα που δεν απασχολούσαν στο παρελθόν, κάτι που, από την άλλη πλευρά, μπορεί να είναι καλό την επόμενη χρονιά για όσους επιλέγουν συγκεκριμένες μετοχές.
Richard Buxton: Δεν είναι φυσιολογικό για τις μετοχές να ανεβαίνουν επί εννέα χρόνια στη σειρά. Αυτό ήταν αποκλειστικά αποτέλεσμα του QE και ήταν παράλογο. Το γεγονός ότι είχαμε μια πτωτική χρονιά είναι σημάδι κανονικοποίησης, αλλά θα μπορούσαμε να δούμε κάποιες πραγματικές ευκαιρίες να ανοίγονται σε διαφορετικές επενδυτικές ομάδες.
Της Claer Barrett