Το υπερβολικό βάρος ή η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από 22% έως 91% -σημαντικά περισσότερο από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως- ενώ ο κίνδυνος θνησιμότητας από ελαφρώς λιποβαρή έχει πιθανώς υπερεκτιμηθεί, σύμφωνα με νέα έρευνα του Πανεπιστημίου του Κολοράντο Boulder. Τα ευρήματα αντικρούουν την επικρατούσα πεποίθηση ότι το υπερβολικό βάρος ενισχύει τον κίνδυνο θνησιμότητας μόνο σε ακραίες περιπτώσεις. Η στατιστική ανάλυση σχεδόν 18.000 ατόμων ρίχνει επίσης φως στις παγίδες της χρήσης του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) για τη μελέτη των αποτελεσμάτων υγείας, παρέχοντας στοιχεία ότι η μέτρηση μετάβασης μπορεί δυνητικά να μεροληπτήσει τα ευρήματα.
Αφού ληφθούν υπόψη αυτές οι προκαταλήψεις, εκτιμάται ότι περίπου 1 στους 6 θανάτους στις ΗΠΑ σχετίζεται με υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία. «Οι υπάρχουσες μελέτες έχουν πιθανώς υποτιμήσει τις συνέπειες θνησιμότητας της ζωής σε μια χώρα όπου τα φθηνά, ανθυγιεινά τρόφιμα γίνονται όλο και πιο προσιτά και ο καθιστικός τρόπος ζωής έχει γίνει ο κανόνας», δήλωσε ο συγγραφέας Ryan Masters. «Αυτή η μελέτη και άλλες αρχίζουν να αποκαλύπτουν τον πραγματικό φόρο αυτής της κρίσης δημόσιας υγείας».
Αμφισβήτηση του «παράδοξου της παχυσαρκίας»
Ενώ πολυάριθμες μελέτες δείχνουν ότι οι καρδιακές παθήσεις, η υψηλή αρτηριακή πίεση και ο διαβήτης (που συχνά συνδέονται με το υπερβολικό βάρος) αυξάνουν τον κίνδυνο θνησιμότητας, πολύ λίγες έχουν δείξει ότι οι ομάδες με υψηλότερο ΔΜΣ έχουν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας.
Αντίθετα, σε αυτό που ορισμένοι αποκαλούν «παράδοξο της παχυσαρκίας», οι περισσότερες μελέτες δείχνουν μια καμπύλη σχήματος U:
- Όσοι ανήκουν στην κατηγορία «υπέρβαροι» (ΔΜΣ 25 έως 30) έχουν εκπληκτικά τον χαμηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας.
- Όσοι ανήκουν στην κατηγορία των «παχύσαρκων» (30 έως 35) έχουν ελάχιστο ή καθόλου αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με τη λεγόμενη «υγιή» κατηγορία (18,5-25).
- Και τόσο οι «ελλιποβαρείς» (κάτω από 18,5) όσο και οι εξαιρετικά παχύσαρκοι (35 και άνω) διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο θανάτου.
«Η συμβατική σοφία είναι ότι ο αυξημένος ΔΜΣ γενικά δεν αυξάνει τον κίνδυνο θνησιμότητας μέχρι να φτάσεις σε πολύ υψηλά επίπεδα και ότι υπάρχουν στην πραγματικότητα κάποια οφέλη επιβίωσης από το υπερβολικό βάρος», είπε ο Masters, κοινωνικός δημογράφος που έχει περάσει την καριέρα του μελετώντας τις τάσεις θνησιμότητας. «Ήμουν καχύποπτος για αυτούς τους ισχυρισμούς». Σημείωσε ότι ο ΔΜΣ, τον οποίο οι γιατροί και οι επιστήμονες χρησιμοποιούν συχνά ως μέτρο υγείας, βασίζεται μόνο στο βάρος και το ύψος και δεν λαμβάνει υπόψη τις διαφορές στη σύσταση του σώματος ή το πόσο καιρό ένα άτομο είναι υπέρβαρο.
Η διάρκεια έχει σημασία
Για να δούμε τι συνέβη όταν εξετάστηκαν αυτές οι αποχρώσεις, ο Masters εξόρυξε την Εθνική Έρευνα Εξέτασης Υγείας και Διατροφής (NHANES) από το 1988 έως το 2015, εξετάζοντας δεδομένα από 17.784 άτομα, συμπεριλαμβανομένων 4.468 θανάτων. Ανακάλυψε ότι ένα πλήρες 20% του δείγματος που χαρακτηρίστηκε ως «υγιές» βάρος ήταν στην κατηγορία υπέρβαρων ή παχύσαρκων την προηγούμενη δεκαετία. Όταν ξεχώρισε, αυτή η ομάδα είχε σημαντικά χειρότερο προφίλ υγείας από εκείνα της κατηγορίας των οποίων το βάρος ήταν σταθερό.
Οι Masters επεσήμαναν ότι μια ζωή κουβαλώντας υπερβολικό βάρος μπορεί να οδηγήσει σε ασθένειες που, παραδόξως, οδηγούν σε γρήγορη απώλεια βάρους. Εάν συλληφθούν δεδομένα ΔΜΣ κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μπορεί να αλλοιώσει τα αποτελέσματα της μελέτης. «Θα υποστήριζα ότι διογκώναμε τεχνητά τον κίνδυνο θνησιμότητας στην κατηγορία χαμηλού ΔΜΣ, συμπεριλαμβάνοντας αυτούς που είχαν υψηλό ΔΜΣ και μόλις είχαν χάσει βάρος πρόσφατα», είπε.
Εν τω μεταξύ, το 37% όσων χαρακτηρίστηκαν ως υπέρβαροι και το 60% εκείνων με παχύσαρκο ΔΜΣ είχαν χαμηλότερο ΔΜΣ την προηγούμενη δεκαετία. Συγκεκριμένα, όσοι είχαν μόλις πρόσφατα πάρει βάρος είχαν καλύτερα προφίλ υγείας. «Οι συνέπειες για την υγεία και τη θνησιμότητα του υψηλού ΔΜΣ δεν είναι σαν διακόπτης φώτων», είπε ο Masters. “Υπάρχει ένα διευρυνόμενο σύνολο εργασιών που υποδηλώνει ότι οι συνέπειες εξαρτώνται από τη διάρκεια.”
Συμπεριλαμβάνοντας άτομα που είχαν περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους με βάρος χαμηλού ΔΜΣ στις κατηγορίες υψηλού ΔΜΣ, προηγούμενες μελέτες έκαναν ακούσια ότι ο υψηλός ΔΜΣ φαίνεται λιγότερο επικίνδυνος από ό,τι είναι, είπε. Όταν εξέτασε τις διαφορές στην κατανομή λίπους στις κατηγορίες ΔΜΣ, διαπίστωσε επίσης ότι οι παραλλαγές έκαναν τεράστια διαφορά στα αναφερόμενα αποτελέσματα υγείας.