Διαβήτης Τύπου 2: Ερευνητές διαπίστωσαν ότι μια κατηγορία παλαιότερων αντιψυχωσικών φαρμάκων θα μπορούσε να αποτελέσει μια πολλά υποσχόμενη νέα θεραπευτική επιλογή για τα άτομα με διαβήτη τύπου 2, συμβάλλοντας στην κάλυψη μιας ανάγκης μεταξύ των ασθενών που δεν είναι σε θέση να λάβουν άλλες διαθέσιμες σήμερα θεραπείες. “Υπάρχει μια αυξανόμενη ανάγκη για την εξεύρεση νέων θεραπειών για τον διαβήτη τύπου 2”, λέει ο John Ussher, καθηγητής στη Σχολή Φαρμακευτικής και Φαρμακευτικών Επιστημών και επικεφαλής συγγραφέας της πρόσφατης μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Diabetes. Όπως εξηγεί ο Ussher, το φάρμακο μετφορμίνη είναι ένα από τα πιο κοινά θεραπευτικά μέσα για τον διαβήτη τύπου 2, αλλά περίπου το 15% των ασθενών δεν είναι σε θέση να το λάβουν. Ένας άλλος τύπος της κοινώς χρησιμοποιούμενης κατηγορίας φαρμάκων (εκκριτικά ινσουλίνης) για τη θεραπεία του διαβήτη δεν είναι τόσο αποτελεσματικός για τους ασθενείς σε μεταγενέστερο στάδιο, οι οποίοι χρειάζονται επίσης μια διαφορετική επιλογή. “Για τους ασθενείς που δεν μπορούν να πάρουν μετφορμίνη, τους ασθενείς με διαβήτη προχωρημένου σταδίου όπου τα β-κύτταρα δεν λειτουργούν τόσο καλά, όταν προσπαθείτε να βρείτε νέες θεραπείες ή νέες συνδυαστικές θεραπείες καθώς η νόσος εξελίσσεται, γίνεται πιο σημαντικό να βρείτε νέες κατηγορίες φαρμάκων που στοχεύουν σε νέους μηχανισμούς, ώστε να έχετε περισσότερες επιλογές για να προσπαθήσετε να μειώσετε το σάκχαρο στο αίμα αυτών των ατόμων”, εξηγεί ο Ussher.
Ο μηχανισμός στον οποίο έστρεψαν την προσοχή τους ο Ussher και η ομάδα του είναι η τρανσφεράση του σουκκινυλο-CoA:3-ketoacid CoA (SCOT), ένα ένζυμο που εμπλέκεται στη διαδικασία του οργανισμού να παράγει ενέργεια από κετόνες. Χρησιμοποίησαν τη μοντελοποίηση σε υπολογιστή για να βρουν φάρμακα που θα μπορούσαν ενδεχομένως να αλληλεπιδράσουν με τη SCOT και κατέληξαν σε μια παλαιότερη γενιά αντιψυχωσικών φαρμάκων, μια κατηγορία φαρμάκων που ονομάζεται διφαινυλοβουτυλοπιπεριδίνες ή εν συντομία DPBP. Ο Ussher και η ομάδα του είχαν προηγουμένως διαπιστώσει ότι ένα συγκεκριμένο φάρμακο αυτής της κατηγορίας που ονομάζεται πιμοζίδη θα μπορούσε να επαναπροσδιοριστεί για να βοηθήσει στη θεραπεία του διαβήτη, αλλά έκτοτε επέκτειναν την εστίασή τους για να δουν αν περισσότερα από την κατηγορία DPBP θα μπορούσαν επίσης να είναι χρήσιμα για τη θεραπεία της νόσου. “Έχουμε δοκιμάσει τρία φάρμακα τώρα, και όλα αλληλεπιδρούν με αυτό το ένζυμο”, λέει ο Ussher. “Όλα βελτιώνουν τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα εμποδίζοντας τον μυ να καίει κετόνες ως πηγή καυσίμου”. “Πιστεύουμε ότι αυτή η αναστολή του SCOT είναι ο λόγος για τον οποίο αυτά τα αντιψυχωσικά θα μπορούσαν πραγματικά να έχουν μια δεύτερη ζωή για επαναπροσδιορισμό ως αντιδιαβητικό παράγοντα”, προσθέτει.
Γρήγορη ανάπτυξη φαρμάκων
Η ανάπτυξη ενός φαρμάκου είναι μια πολύπλοκη, χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία. Περιλαμβάνει κλινικές δοκιμές για τον έλεγχο της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του φαρμάκου και μπορεί εύκολα να κοστίσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Για να μην αναφέρουμε ότι μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να φτάσει από την ανάπτυξη στο εργαστήριο στη χρήση στην κλινική ή στο νοσοκομείο. Η επαναχρησιμοποίηση ενός υπάρχοντος φαρμάκου μπορεί να βοηθήσει στην επιτάχυνση της διαδικασίας, σημειώνει ο Ussher. “Με κάτι που είναι ένα παλαιότερο φάρμακο το οποίο χρησιμοποιήσαμε ιστορικά σε ανθρώπους που δεν χρησιμοποιούμε πλέον, γνωρίζουμε ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες, γνωρίζουμε γενικά ότι είναι ασφαλές”, λέει. Παρόλο που απαιτούνται ακόμη κλινικές δοκιμές, η επαναχρησιμοποίηση ενός φαρμάκου επιτρέπει στους ερευνητές να επικεντρωθούν ειδικά στην αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της νέας προβλεπόμενης χρήσης – προσφέροντας τη δυνατότητα να παρέχουν ένα νέο θεραπευτικό φάρμακο πιο γρήγορα και οικονομικά αποδοτικά. “Καθώς έχετε ήδη δεδομένα ασφαλείας, επιταχύνεται κάπως η διαδικασία”, λέει ο Ussher. “Και από οικονομικής άποψης, συχνά επειδή πολλά από αυτά τα φάρμακα που επιδιώκεται η επαναχρησιμοποίηση είναι παλαιότερα, είναι εκτός πατέντας και φθηνότερα”.
Εύρεση νέου στόχου
Η επαναχρησιμοποίηση είναι αποτελεσματική επειδή αξιοποιεί ένα κύριο χαρακτηριστικό των περισσότερων φαρμάκων – δεν περιορίζονται σε έναν μόνο στόχο στο σώμα. Όπως εξηγεί ο Ussher, τα περισσότερα φάρμακα έχουν στην πραγματικότητα πολλούς στόχους που μπορούν να επηρεάσουν. “Εδώ είναι που έρχεται η επαναχρησιμοποίηση”, λέει. “Μπορούμε να εντοπίσουμε τους άλλους στόχους με τους οποίους μπορεί να αλληλεπιδράσει ένα φάρμακο, και εντοπίζοντας αυτούς τους άλλους στόχους, μπορεί αυτό το φάρμακο να εξυπηρετήσει έναν σκοπό για μια διαφορετική ασθένεια;” Αυτό ακριβώς έκανε το εργαστήριο του Ussher, αναγνωρίζοντας ότι η κατηγορία φαρμάκων DPBP θα μπορούσε να στοχεύσει τη δραστηριότητα SCOT καθώς και τους υποδοχείς ντοπαμίνης που στοχεύει στην αρχική προβλεπόμενη χρήση της για τη θεραπεία της ψύχωσης. Η γνώση αυτών των αρχικών στόχων μπορεί επίσης να παράσχει πολύτιμο πλαίσιο κατά την τελειοποίηση και τη βελτίωση του επαναπροσδιορισμένου φαρμάκου. Δεδομένου ότι τα φάρμακα DPBP ήταν αρχικά αντιψυχωσικά, πολλές από τις πιθανές παρενέργειές τους, όπως η υπνηλία, η ζάλη ή η κόπωση, προκύπτουν από τις επιδράσεις τους στον αρχικό τους στόχο: τους υποδοχείς ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Το εργαστήριο του Ussher σχεδιάζει να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια τροποποιημένη έκδοση της κατηγορίας φαρμάκων που δεν φτάνει στον εγκέφαλο και έχει λιγότερες πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες. “Για εμάς, ο ενθουσιασμός είναι ότι φαίνεται πως ολόκληρη η οικογένεια αυτών των ενώσεων αλληλεπιδρά με αυτή την πρωτεΐνη [SCOT] και μπορεί να βελτιώσει τον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα στον διαβήτη τύπου 2”.