Τα Supervolcanoes διαμόρφωσαν το κλίμα της Γης δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν. Σε τι κατάσταση είναι σήμερα τα σούπερ ηφαίστεια του πλανήτη και πόσο κινδυνεύουμε από αυτά.
Τα ηφαίστεια πάντα προκαλούν ανάμικτα συναισθήματα στην ανθρωπότητα. Κυρίαρχος ο φόβος, καθώς ενδεχόμενες εκρήξεις μεγάλης κλίμακας δεδομένα θα προκαλέσουν υπερκάλυψη από λάβα και τέφρα, σεισμούς και καταστροφές, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις όταν μια έκρηξη δεν επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων επικρατεί ακόμα και θαυμασμός από τις εικόνες που παρατηρούνται όταν η λάβα εκτινάσσεται στον ουρανό και ρέει στη συνέχεια επάνω στη γη…
Τι συμβαίνει, όμως, με τα Supervolcanoes; Πόσα από αυτά γνωρίζουμε; Πού βρίσκονται; Είναι επικίνδυνα για τον πλανήτη; Πώς επηρεάζουν την Κλιματική Αλλαγή; Ερωτήματα που προκύπτουν εύλογα και στα οποία η επιστημονική κοινότητα με διεθνείς έρευνες προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις.
Τι είναι τα Supervolcanoes
Αρχικά, ας δούμε τι είναι ένα Supervolcano. Ένα «υπερηφαίστειο» δηλαδή. Ένα υπερηφαίστειο είναι ένα ηφαίστειο που είχε μια έκρηξη με δείκτη ηφαιστειακής εκρηκτικότητας (VEI) 8, τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη τιμή στον δείκτη. Αυτό σημαίνει ότι ο όγκος των κοιτασμάτων για μια τέτοια έκρηξη είναι μεγαλύτερος από 1.000 κυβικά χιλιόμετρα (240 κυβικά μίλια).
Τα υπερηφαίστεια εμφανίζονται όταν το μάγμα στον μανδύα ανεβαίνει στον φλοιό αλλά δεν είναι σε θέση να τον διαπεράσει. Η πίεση αυξάνεται σε μια μεγάλη και αναπτυσσόμενη δεξαμενή μάγματος έως ότου η κρούστα δεν μπορεί να συγκρατήσει την πίεση και σπάσει. Αυτό μπορεί να συμβεί σε hotspots (για παράδειγμα, Yellowstone Caldera) ή σε ζώνες καταβύθισης (για παράδειγμα, Toba).
Οι υπερηφαιστειακές εκρήξεις μεγάλου όγκου συνδέονται επίσης συχνά με μεγάλες πυριγενείς επαρχίες , οι οποίες μπορούν να καλύψουν τεράστιες περιοχές με λάβα και ηφαιστειακή τέφρα . Αυτά μπορούν να προκαλέσουν μακροχρόνιες κλιματικές αλλαγές (όπως η πυροδότηση μιας μικρής εποχής παγετώνων ) και να απειλήσουν τα είδη με εξαφάνιση . Η έκρηξη Oruanui του ηφαιστείου Taupō της Νέας Ζηλανδίας (περίπου 26.500 χρόνια πριν) ήταν η πιο πρόσφατη έκρηξη VEI-8 στον κόσμο.
Ο όρος «υπερηφαίστειο» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε ένα ηφαιστειακό πλαίσιο το 1949.
Η προέλευσή του βρίσκεται σε μια επιστημονική συζήτηση των αρχών του 20ου αιώνα σχετικά με τη γεωλογική ιστορία και τα χαρακτηριστικά της ηφαιστειακής περιοχής των Τριών Αδελφών του Όρεγκον στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1925, ο Edwin T. Hodge πρότεινε ότι ένα πολύ μεγάλο ηφαίστειο, το οποίο ονόμασε Mount Multnomah , υπήρχε στην περιοχή αυτή. Πίστευε ότι αρκετές κορυφές στην περιοχή των Τριών Αδελφών ήταν απομεινάρια του όρους Multnomah αφού είχε καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό από βίαιες ηφαιστειακές εκρήξεις, παρόμοια με το όρος Mazama. Στο βιβλίο του 1948 The Ancient Volcanoes of Oregon , ο ηφαιστειολόγος Howel Williamsαγνόησε την πιθανή ύπαρξη του όρους Multnomah, αλλά το 1949 ένας άλλος ηφαιστειολόγος, ο FM Byers Jr., έκανε κριτική στο βιβλίο και στην κριτική, ο Byers αναφέρεται στο όρος Multnomah ως υπερηφαίστειο.
Περισσότερα από πενήντα χρόνια μετά τη δημοσίευση της κριτικής του Byers, ο όρος υπερηφαίστειο διαδόθηκε από το δημοφιλές επιστημονικό τηλεοπτικό πρόγραμμα του BBC Horizon το 2000, αναφερόμενος σε εκρήξεις που παράγουν εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες εκτινάξεων.
Ο όρος megacaldera χρησιμοποιείται μερικές φορές για τα υπερηφαίστεια της καλντέρας , όπως το σύμπλεγμα Blake River Megacaldera Complex στη ζώνη Greenstone Abitibi του Οντάριο και του Κεμπέκ του Καναδά.
Οι εκρήξεις που βαθμολογούν το VEI 8 ονομάζονται «σούπερ εκρήξεις». Αν και δεν υπάρχει καλά καθορισμένο ελάχιστο εκρηκτικό μέγεθος για ένα «υπερηφαίστειο», υπάρχουν τουλάχιστον δύο τύποι ηφαιστειακών εκρήξεων που έχουν αναγνωριστεί ως υπερηφαίστεια: μεγάλες πυριγενείς επαρχίες και τεράστιες εκρήξεις.
Τα έξι πιο ισχυρά supervolcanoes στη Γη
Από το πιο υπερκινητικό ηφαίστειο στον πλανήτη, το Taupo στη Νέα Ζηλανδία, μέχρι το προσφάτως ανακαλυφθέν στην Αλάσκα και τα Αλεούτια νσηιά, τα supervolcanoes συναντώνται σε συστάδες σε όλο τον κόσμο.
Κάποια από αυτά, είναι ιδιαίτερα ισχυρά και οι ειδικοί ανησυχούν για τις συνέπειες που μπορεί να έχουν στον πλανήτη σε περίπτωση που συμβεί αυτό που ούτε καν τολμούν να… σκεφτούν.
Πρόσφατα, το Science Illustrated, κατέγραψε έξι από τα πιο ισχυρά ηφαίστεια στον πλανήτη. Ένα από αυτά είναι το πρόσφατα ανακαλυφθέν supervolcano στην Αλάσκα. Μια συστάδα έξι ηφαιστείων βρίσκεται τοποθετημένη στα Αλεούτια Νησιά μεταξύ Αλάσκας και Ρωσίας και η πιο πρόσφατη ισχυρή έκρηξη εκεί σημειώθηκε πριν από 600.000 χρόνια.
Ιδιαίτερα γνωστό είναι το ηφαίστειο στο Yellowstone των ΗΠΑ. Πριν από 630.000 χρόνια η ισχυρή του έκρηξη είχε «θάψει» όλη την επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών με ίχνη από την τέφρα να ανακαλύπτονται μέχρι και στο Μεξικό.
Από αυτή τη λίστα, δεν θα μπορούσε να λείπει η Ιταλία και ο Βεζούβιος, με το Campi Flegrei που βρίσκεται δίπλα στη Νάπολη και το πασίγνωστο ηφαίστειο να υπολογίζεται πως έχει τη δυνατότητα να «θάψει» όλη την Ευρώπη με λάβα και στάχτη. Το υποθαλάσσιο αυτό ηφαίστειο, είχε μια μεγάλη έκρηξη πριν από 39.000 χρόνια αλλά δεν έχει κάνει ποτέ ισχυρή υπερκάλυψη.
Στη Βόρεια Κορέα ο «γίγαντας» Paektu κοιμάται βαθιά, όμως, οι ειδικοί υποστηρίζουν πως οι πυρηνικές δοκιμές που γίνονται στην ευρύτερη περιοχή είναι πιθανό να τον «ξυπνήσουν». Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών θα μπορούσε να καλύψει με τέφρα τη μισή Ασία και να αντιστρέψει τελείως το κλίμα του Βόρειου Ημισφαιρίου. Μια ισχυρή καταγεγραμμένη έκρηξη συνέβη πριν από 2.100 χρόνια, χωρίς, όμως, μεγάλες συνέπειες.
Πασίγνωστο είναι και το ηφαίστειο Toba, το οποίο πριν από 74.000 χρόνια είχε βάλει τη Γη στην «κατάψυξη». Η έκρηξη αυτή, του ηφαιστείου που βρίσκεται σε ινδονησιακό νησί, θεωρείται η πιο σοβαρή στον πλανήτη τα τελευταία 2.000.000 χρόνια. Υπολογίζεται πως είχε σκοτεινιάσει τον κόσμο για χρόνια και είχε προκαλέσει παγκόσμια μείωση της θερμοκρασίας κατά 10 βαθμούς!
Τέλος, στη λίστα μπαίνει και το υπερκινητικό ηφαίστειο Taupo στη Νέα Ζηλανδία. Είναι το ηφαίστειο που είχε την πιο πρόσφατη έκρηξη Vei 8 στον πλανήτη, πριν από 26.500 χρόνια. Μια ακόμα πιο ισχυρή έκρηξη είχε σημειωθεί πριν από 340.000 χρόνια, με το ηφαίστειο να παραμένει πολύ ενεργό ακόμα και σήμερα…
Πόσο κινδυνεύει ο κόσμος από τα Supervolcanoes
Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα, στον πλανήτη υπάρχουν 25 ηφαίστεια αυτής της κατηγορίας. Τελευταίο που προστέθηκε σε αυτή τη λίστα, είναι αυτό στην Αλάσκα και τα Αλεούται νησιά. Οι επιστήμονες, ωστόσο, θεωρούν πως ακόμα δεν έχουν εντοπίσει όλα τα ηφαίστεια VEI 8 στον κόσμο. Επισημαίνουν, όμως, πως ένα supervolcano είναι ένα από τα πιο καταστροφικά φαινόμενα της φύσης, ικανό να «κρύψει» τον ουρανό για δεκαετίες ή να αλλάξει μια ήπειρο για πάντα.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι επιστήμονες συνεχίζουν να «σκανάρουν» τον πλανήτη έτσι ώστε να ανακαλύψουν τα πιο εκρηκτικά ηφαίστεια, τα οποία συγκεντρώνουν έντονη ενέργεια εκατοντάδες χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της γης, στον καυτό κόκκινο μανδύα του πλανήτη. Είναι ενδεικτική η έρευνα που αποκάλυψε ο γεωλόγος Τζον Πάουερ, μαζί με 13 συνεργάτες του, για το ηφαίστειο στα Αλεούτια Νησιά. Μια έκρηξη VEI 8 του συγκεκριμένου ηφαιστείου, θα μπορούσε να θάψει την Αλάσκα και τον Καναδά στην τέφρα και να δημιουργήσει παγετώνα στο Βόρειο Ημισφαίριο. Αυτό θα προκαλούσε σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας στον υπόλοιπο πλανήτη, κάνοντας τη σημερινή Κλιματική Κρίση να μοιάζει με… πταίσμα.
Πλησιάζει η «Ημέρα της Κρίσης»; Διαφωνούν οι επιστήμονες
Σύμφωνα με το άρθρο του Science Illustrated, οι γεωλόγοι θεωρούν ότι ο κίνδυνος για μια έκρηξη VEI 8 είναι εξαιρετικά μειωμένος. Οι μελέτες του γεωλόγου Μπεν Μέισον το 2004 είχαν κάνει λόγο για ένα «καθησυχαστικό» μέσο χάσμα 800.000 ετών ανάμεσα σε τέτοιας έντασης εκρήξεις. Το 2017, όμως, ομάδα Βρετανών γεωλόγων μετά από δική τους έρευνα ανέφεραν πως ο μέσος χρόνος μεταξύ supereruptions θα μπορούσε να είναι μικρότερος από 17.000 χρόνια.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις τελευταίες μελέτες που έχουν δημοσιευτεί ο κίνδυνος μιας υπερκάλυψης είναι πέντε ως δέκα φορές υψηλότερος από το να υπάρξει «βροχή» μετεωριτών στη γη. Σενάρια προστασίας ήδη έχουν αρχίσει να εξετάζονται, για το πώς θα μπορέσει ο πλανήτης να σταματήσει την καταστροφή από ένα supervolcano.
Γεωλόγοι και μηχανικοί ερευνούν το πώς θα μπορούσαν να περιορίσουν ή να καθυστερήσουν τέτοιου τύπου εκρήξεις. Μια από τις μεθόδους που έχουν επεξεργαστεί, είναι η διάτρηση αεραγωγών στον θάλαμο μάγματος των ηφαιστείων, έτσι ώστε να απομακρυνθούν σταδιακά τα εκρηκτικά αέρια με αποτέλεσμα να μειωθεί ο κίνδυνος έκρηξης VEI 8.
Η επιστημονική κοινότητα, σε κάθε περίπτωση, συνεχίζει τις έρευνες για τα ηφαίστεια και τα supervolcanoes, έτσι ώστε να ανακαλυφθούν τρόπο που μπορούν να μετριάσουν την επίδρασή τους ή να προβλεφθούν με ακρίβεια τυχόν εκρήξεις τους. Όπως αναφέρεται στη σχετική ανάλυση του Science Illustrated, αν δεν υπάρξει μια αποτελεσματική μέθοδος για την πρόληψη των εκρήξεων, τότε δεν θα υπάρξει τίποτα περισσότερο από το να προετοιμαστεί ο πλανήτης για δεκαετίες κλιματικής σύγχυσης…