Όλο και συχνότερα ακούμε τη λέξη «αειφορία». Την έχουμε ακούσει ως αειφόρο ανάπτυξη, ως αειφόρο παραγωγή, μέχρι και αειφόρο τουρισμό. Στο κομμάτι που μου αναλογεί να αναπτύξω και να περιγράψω, στη γεωργία, η αειφορία είναι η αξιοποίηση των φυσικών στοιχείων που έχει ένας τόπος, με απώτερο σκοπό την παραγωγή προϊόντων στο διηνεκές. Θέλουμε ένα έδαφος υγιές, το οποίο να έχει τη δυνατότητα να παράγει προϊόντα συνεχώς.
Θέλουμε ένα έδαφος που να «αεί-» φέρει προϊόντα. Αυτό ακούγεται πάρα πολύ ωραίο, αλλά, για να γίνει πράξη, πρέπει να συντρέξουν μερικές προϋποθέσεις. Να υπάρχει αρχικά βαθιά γνώση πώς δουλεύει η φύση, καλλιεργητική εμπειρία, γνώση της καλλιέργειας, γνώση της φυσιολογίας των φυτών, κατάλληλοι συνδυασμοί των φυτών και, φυσικά, αμειψισπορές. Οι αμειψισπορές αφορούν την κατάλληλη επιλογή όχι απλά ειδών αλλά οικογενειών ολόκληρων. Για παράδειγμα, αν κάποιος σε ένα συγκεκριμένο έδαφος φυτέψει ντομάτες και μετά μελιτζάνες και μετά πιπεριές και μετά πατάτες, έκανε το απολύτως τίποτα, γιατί όλα αυτά ανήκουν στην ίδια οικογένεια.
Τα φυτά μιας οικογένειας έχουν όχι μόνο κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και κοινά προβλήματα και παρόμοιες προσβολές από παθογόνα. Πρέπει λοιπόν να εναλλάσσουμε όχι μόνο τα είδη, αλλά και τις οικογένειες των καλλιεργειών. Να βάζουμε, π.χ., πρώτα σολανοειδή, μετά κολοκυνθοειδή, μετά ψυχανθή, και πάει λέγοντας. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε επίσης είναι να υπάρχει μια λελογισμένη χρήση των φυσικών πόρων. Για παράδειγμα, τα φυτά θέλουν νερό για να μεγαλώσουν, αλλά δεν θέλουν πολύ νερό, θέλουν ζέστη, αλλά όχι πολλή ζέστη. Χρειάζονται ένα περιβάλλον άνεσης. Ένα περιβάλλον που κινείται σε συγκεκριμένο εύρος φυσικοχημικών παραμέτρων.
Πολύ σημαντικό επίσης είναι να γίνονται κάποιες προληπτικές εφαρμογές παρά θεραπείες εκ των υστέρων. Η βιολογική γεωργία στο σύνολό της είναι στηριγμένη σε μια σειρά από δράσεις που σκοπό έχουν την αποκατάσταση της ισορροπίας στη φύση. Μέσω αυτής της ισορροπίας επιτυγχάνουμε υγιές περιβάλλον και κατ’ επέκταση υψηλή παραγωγικότητα.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ έναν Ελληνοαυστριακό γεωπόνο που είχε πει ότι το μεγαλύτερο σφάλμα που κάνουν οι αγρότες είναι ότι στην προσπάθειά τους να πετύχουν μεγάλες παραγωγές διαταράσσουν το ισοζύγιο οργανικής ουσίας χρησιμοποιώντας λιπάσματα. Όταν συγκομίζουμε καρπούς από ένα φυτό ή από ένα δέντρο, του αφαιρούμε οργανική ουσία. Στη συνέχεια, αντί να αντικαταστήσουμε αυτό το έλλειμμα, αυτή την απώλεια, με αντίστοιχη οργανική ουσία, προσπαθούμε να το αντικαταστήσουμε με λιπάσματα. Όλα τα λιπάσματα όμως, νιτρικό κάλιο, θειικό μαγνήσιο, πυριτικό κάλιο, είναι άλατα. Αυτά τα άλατα λοιπόν έρχονται να αντικαταστήσουν την οργανική ουσία που αφαιρέσαμε και το μόνο που πετυχαίνουμε είναι να κάνουμε το έδαφος υφάλμυρο και αντιπαραγωγικό.
Είναι όμως ποτέ δυνατόν ένα έδαφος να παράγει συνεχώς; Βεβαίως και γίνεται, και μάλιστα με την άνοδο της βιοτεχνολογίας γίνεται όλο και συχνότερα. Ειδικά στα θερμοκήπια που έχουν τα πιο επιβαρυμένα εδάφη είναι δυνατόν να γίνονται έως και τρεις καλλιέργειες τον χρόνο, χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα. Ίσα ίσα, μπορώ να πω ότι το έδαφος, προϊόντος του χρόνου, γίνεται όλο και καλύτερο. Πάντα, μα πάντα, όμως, τηρώντας τις αμειψισπορές, άφθονη οργανική ουσία, μικροοργανισμούς εδάφους και προληπτικές διορθωτικές παρεμβάσεις. Να θυμάστε πάντα κάτι… Η φύση έχει μηχανισμούς και εργαλεία αυτοοργάνωσης και αυτορρύθμισης. Αν πηγαίνεις με τον ρυθμό της, μπορείς να συμπορεύεσαι μαζί της αρμονικά. Αν κινείσαι εναντίον της, μπορεί πάρα πολύ εύκολα να σε… κρεμάσει.