Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε τις επιπτώσεις του καπνίσματος στη σωματική υγεία, αλλά μπορεί η “κακή” αυτή συνήθεια να επηρεάσει επίσης την ψυχική και συναισθηματική μας ευεξία; Μελέτη δείχνει ότι μπορεί, αφού έχει διαπιστωθεί μια σχέση μεταξύ του καπνίσματος και της κατάθλιψης. Η μελέτη εξετάζει τη σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και καπνίσματος στους μαθητές. Ο καθηγητής Hagai Levine — από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο-Hadassah Braun School of Public Health and Community Medicine στην Ιερουσαλήμ, Ισραήλ — είναι ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. Σε αυτήν, ο καθηγητής Levine και οι συνεργάτες του εξηγούν ότι υπάρχουν ενδείξεις σε υπάρχουσες έρευνες που υποδεικνύουν το κάπνισμα ως προδιαθεσικό παράγοντα για κατάθλιψη.
Για παράδειγμα, η κατάθλιψη τείνει να είναι δύο φορές πιο πιθανή μεταξύ των ατόμων που καπνίζουν σε σχέση με αυτούς που δεν καπνίζουν. Ορισμένοι ερευνητές, πιστεύουν ότι το κάπνισμα μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη και όχι το αντίστροφο. Επιπλέον, άλλες μελέτες έχουν βρει ότι οι άνθρωποι που δεν είχαν καπνίσει ποτέ έχουν γενικά καλύτερη ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία (HRQoL), καθώς και λιγότερο άγχος και κατάθλιψη. Για να ρίξουν λίγο φως στο θέμα, ο καθηγητής Levine και η ομάδα του αποφάσισαν να μελετήσουν τη σχέση μεταξύ HRQoL και καπνίσματος μεταξύ των μαθητών στη Σερβία. Λίγες μελέτες έχουν εξετάσει αυτή τη συσχέτιση σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Ωστόσο, πάνω από το 25% των ανθρώπων που ζουν στη Σερβία και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης καπνίζουν. Επιπλέον, περίπου το ένα τρίτο των μαθητών στη Σερβία καπνίζει.
Μελέτη για το κάπνισμα και την ψυχική υγεία
Η μελέτη περιελάμβανε δεδομένα από δύο μελέτες που συγκέντρωσαν πληροφορίες από δύο πανεπιστήμια: το Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου και το Πανεπιστήμιο της Πρίστινα. Η πρώτη έχει περίπου 90.000 μαθητές και η δεύτερη περίπου 8.000. Από αυτό το σύνολο, οι ερευνητές ενέγραψαν 2.138 φοιτητές στη μελέτη τους. Οι φοιτητές συμμετείχαν σε τακτικούς ελέγχους υγείας μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου 2009 στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου και μεταξύ Απριλίου και Ιουνίου 2015 στο Πανεπιστήμιο της Πρίστινα. Οι συμμετέχοντες παρείχαν πληροφορίες για το κοινωνικό και οικονομικό τους υπόβαθρο —όπως η ηλικία, η κοινωνική θέση, ο τόπος γέννησης και η εκπαίδευση των γονέων τους — καθώς και πληροφορίες για τυχόν προϋπάρχουσες χρόνιες παθήσεις. Παρείχαν επίσης πληροφορίες σχετικά με τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής τους, όπως η κατάσταση του καπνίσματος, η χρήση αλκοόλ, τα επίπεδα άσκησης και οι διατροφικές συνήθειες. Οι ερευνητές κατέταξαν τους ανθρώπους που κάπνιζαν τουλάχιστον ένα τσιγάρο την ημέρα ή 100 τσιγάρα στη ζωή τους ως «καπνιστές» για τους σκοπούς της μελέτης.
Για να αξιολογήσουν το HRQoL των μαθητών, ο καθηγητής Levine και οι συνεργάτες τους ζήτησαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο που περιλαμβάνει 36 ερωτήσεις σε οκτώ διαστάσεις της υγείας. Αυτοί ήταν:
- φυσική λειτουργία
- σωματικός πόνος
- γενική υγεία
- ζωτικότητα
- κοινωνική λειτουργία
- συναισθηματική λειτουργικότητα
- ψυχική υγεία
Για καθεμία από αυτές τις παραμέτρους, μια βαθμολογία μεταξύ 0 και 100 αντικατόπτριζε τον τρόπο με τον οποίο ο ερωτώμενος αντιλαμβανόταν τη δική του ψυχική και σωματική υγεία. Η ομάδα χρησιμοποίησε επίσης το Beck Depression Inventory (BDI) για να αξιολογήσει τα καταθλιπτικά συμπτώματα των μαθητών. Το BDI έχει 21 αντικείμενα, το καθένα με βαθμολογία από 0 έως 3.
Σύμφωνα με το BDI, τελική βαθμολογία:
0–13 αντιπροσωπεύει «καμία ή ελάχιστη κατάθλιψη»
14–19 κατατάσσεται ως «ήπια κατάθλιψη»
20-28 αντιπροσωπεύει «μέτρια κατάθλιψη»
29–63 κατατάσσεται ως «σοβαρή κατάθλιψη»
Το κάπνισμα επηρεάζει αρνητικά την ψυχική υγεία
Συνολικά, η μελέτη διαπίστωσε ότι η υψηλότερη βαθμολογία BDI συσχετίστηκε με το κάπνισμα. Επιπλέον, οι μαθητές που κάπνιζαν είχαν δύο έως τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κλινική κατάθλιψη από εκείνους που δεν είχαν καπνίσει ποτέ. Στο Πανεπιστήμιο της Πρίστινα, το 14% όσων κάπνιζαν είχαν κατάθλιψη, ενώ μόνο το 4% των μη καπνιστών συνομήλικων τους είχαν την πάθηση. Μεταξύ εκείνων που κάπνιζαν στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, το 19% είχε κατάθλιψη, σε σύγκριση με το 11% όσων δεν κάπνιζαν. Όσοι κάπνιζαν είχαν επίσης σταθερά περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα και χειρότερη ψυχική υγεία, όπως αντικατοπτρίζεται στις παραμέτρους «ζωτικότητα» και «κοινωνική λειτουργία». «Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα σχετικά με την αλληλεπίδραση μεταξύ του καπνίσματος, της ψυχικής υγείας και της ποιότητας ζωής, με επιπτώσεις στην πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία», καταλήγουν οι συγγραφείς της μελέτης. Σύμφωνα με τον καθηγητή Levine, «Η μελέτη μας προσθέτει στον αυξανόμενο όγκο στοιχείων ότι το κάπνισμα και η κατάθλιψη συνδέονται στενά». «Αν και μπορεί να είναι πολύ νωρίς για να πούμε ότι το κάπνισμα προκαλεί κατάθλιψη, ο καπνός φαίνεται να έχει δυσμενή επίδραση στην ψυχική μας υγεία».