Από την αρχή του έτους, το Καζακστάν, η χώρα των 19 εκατομμυρίων κατοίκων στην κεντρική Ασία συγκλονίζεται από ταραχές μετά την αύξηση στις τιμές των καυσίμων.
Η κατάσταση παραμένει τεταμένη στο Καζακστάν, όπου δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και αρκετές χιλιάδες τραυματίστηκαν, στις ταραχές που συγκλονίζουν τη χώρα από την Κυριακή 2 Ιανουαρίου, μετά την απότομη αύξηση της τιμής του υγραερίου (LPG).
Η κατάσταση είναι πιο έκρυθμη στο Αλμάτι, την οικονομική πρωτεύουσα της χώρας που κηρύχθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τον πρόεδρο Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση της παραίτησης της κυβέρνησης ενώ η πρόσβαση στο Διαδίκτυο ανεστάλη σε όλη την επικράτεια.
Ρωσικά στρατεύματα κλήθηκαν ως ενισχύσεις, κατόπιν αιτήματος του Καζακστάν: η Ρωσία και τα άλλα μέλη του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Αρμενία, Λευκορωσία, Καζακστάν, Κιργιστάν και Τατζικιστάν, όλες πρώην χώρες μέλη της ΕΣΣΔ) ανακοίνωσαν την αποστολή μιας «συλλογικής ειρηνευτικής δύναμης».
Από πού ξεκίνησε το κίνημα της οργής;
Από τις πέντε δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας που έγιναν ανεξάρτητες με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, το Καζακστάν είναι μακράν η μεγαλύτερη και πλουσιότερη χώρα, κυρίως χάρη στα κοιτάσματα πετρελαίου που διαθέτει. Ο πλούτος, ωστόσο, δεν είναι ισότιμα κατανεμημένος στη χώρα, όπου ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι λίγο πάνω από 500 ευρώ και όπου η διαφθορά είναι ανεξέλεγκτη.
Το Καζακστάν ωστόσο δεν είχε βιώσει ποτέ τέτοιες ταραχές, μετά την ανεξαρτησία του. Η κατάργηση του ανώτατου ορίου τιμής για το υγραέριο ,που είναι το καύσιμο που χρησιμοποιείται ευρέως στη χώρα -μεταξύ 70% και 90% των οχημάτων κινούνται με υγραέριο- φαίνεται ότι ήταν η σπίθα που άναψε τη φωτιά, γιατί γρήγορα διπλασιάστηκε η τιμή του υγραερίου. Το υγραέριο είναι η κύρια πηγή καυσίμου για τα αυτοκίνητα συνεπώς οποιαδήποτε αύξηση της τιμής του οδηγεί σε αύξηση στην τιμή των τροφίμων, η οποία έχει ήδη εκτοξευθεί από την αρχή της πανδημίας
Οι πρώτες διαδηλώσεις το περασμένο Σαββατοκύριακο πραγματοποιήθηκαν στην πλούσια σε πετρέλαιο πόλη Ζαναόζεν της περιοχής Μανγκιστάου. Σε αυτήν την πόλη, το 2011, δεκατέσσερις εργάτες πετρελαίου που διαδήλωναν κατά των συνθηκών εργασίας και των μισθών σκοτώθηκαν σε καταστολή διαδήλωσης από τους αστυνομικούς. Στη συνέχεια, το κίνημα εξαπλώθηκε στη μεγάλη περιφερειακή πόλη Aκτάου στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας, πριν εξαπλωθεί στην υπόλοιπη χώρα.
Τι συνέβη την Τετάρτη 5 Ιανουαρίου;
Ήδη το βράδυ της Τρίτης, το Γαλλικό Πρακτορείο ανέφερε ότι η αστυνομία εκτόξευσε χειροβομβίδες κρότου-λάμψης και δακρυγόνα σε μια προσπάθεια να διαλύσει μια μεγάλη διαδήλωση που συγκέντρωσε αρκετές χιλιάδες άτομα, στο Αλμάτι, την οικονομική πρωτεύουσα στα ανατολικά της χώρας.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ο πρόεδρος Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο Αλμάτι και την επαρχία Μανγκιστάου για δύο εβδομάδες, καθώς σχεδόν 5.000 διαδηλωτές φώναζαν συνθήματα κατά της κυβέρνησης και του πρώην προέδρου Νορσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, μέντορα του σημερινού ηγέτη και εξακολουθεί να έχει μεγάλη επιρροή.
Ώρες αργότερα, ο πρόεδρος αποδέχτηκε την παραίτηση της κυβέρνησης, καθώς το δημαρχείο και η προεδρική κατοικία στο Αλμάτι κάηκαν μερικώς και οι διαδηλωτές κατέλαβαν για λίγο το αεροδρόμιο της πόλης.
Με την πάροδο των ημερών, τα αιτήματα των διαδηλωτών έχουν πολλαπλασιασθεί: εκτός από τις διαμαρτυρίες για την άνοδο των τιμών του υγραερίου, ζητούν πλέον να μπορούν να εκλέγουν άμεσα τους περιφερειακούς αξιωματούχους της χώρας, που διορίζονται προς το παρόν από τον πρόεδρο. «Εν ολίγοις, ζητούν την εκδίωξη των πολιτικών δυνάμεων που κυβερνούν τη χώρα χωρίς πραγματική αντιπολίτευση από την ανεξαρτησία της χώρας το 1991» γράφουν οι New York Times.
Ο πρόεδρος τότε υποσχέθηκε να απαντήσει με σιδηρά πυγμή. «Εγκληματικές ομάδες χτυπούν τους στρατιώτες μας, τους εξευτελίζουν, τους σέρνουν γυμνούς στους δρόμους, επιτίθενται σε γυναίκες, λεηλατούν καταστήματα. Ως αρχηγός κράτους και ξεκινώντας από σήμερα ως πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας, σκοπεύω να ενεργήσω με τον ισχυρότερο δυνατό τρόπο.» είπε
Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης επεκτάθηκε σε εθνικό επίπεδο, καθώς ο πρόεδρος ζήτησε βοήθεια από τη Ρωσία και τους συμμάχους της, κατηγορώντας για τις ταραχές «τρομοκράτες» που εκπαιδεύτηκαν στο εξωτερικό.
Πώς κόπηκε το διαδίκτυο;
Το Καζακστάν έθεσε εκτός λειτουργίας μεγάλο μέρος του διαδικτύου. Σύμφωνα με το Netblocks, έναν οργανισμό που παρακολουθεί και μελετά τις διακοπές λειτουργίας του δικτύου, και την Cloudflare, μια εταιρεία που ειδικεύεται στην υποδομή Διαδικτύου, το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας, το οποίο είναι πολύ σημαντικό στη χώρα, έχει επίσης διαταραχθεί σοβαρά. Σύμφωνα με δημοσιογράφους και ακτιβιστές που εδρεύουν στη χώρα, η επικοινωνία μέσα από τις υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram, Signal και WhatsApp είναι δύσκολη εδώ και αρκετές ημέρες.
Γύρω στις 6.30 το απόγευμα της Τετάρτης (5/1), εφαρμόστηκε οριστικός αποκλεισμός σε ολόκληρο το δίκτυο επικοινωνιών στη χώρα, σε σταθερή και κινητή τηλεφωνία. Η διακοπή του Διαδικτύου επηρέασε επίσης επίσημους κρατικούς ιστότοπους του Καζακστάν, ορισμένοι από τους οποίους εξακολουθούν να είναι απρόσιτοι από το εξωτερικό. Μια σύντομη «επαναφορά» αναφέρθηκε στο τέλος της ημέρας την Τετάρτη, ιδίως στο Αλμάτι. Αυτή η χαλάρωση ήρθε καθώς ο πρόεδρος Τοκάγιεφ εκφωνούσε την ομιλία του.
Το Καζακστάν συγκαταλέγεται στη μακρά λίστα των χωρών που τα τελευταία χρόνια έχουν λάβει μέτρα για να διακόψουν την πρόσβαση στο διαδίκτυο ως απάντηση σε εσωτερικές διαμαρτυρίες. Στόχος είναι τόσο η αποδιοργάνωση των διαδηλώσεων, στερώντας τους τα μέσα επικοινωνίας και συντονισμού, αλλά και ο περιορισμός της ροής πληροφοριών εκτός της χώρας.
Τι συμβαίνει τα τελευταία 24ωρα;
Αν και η χώρα έχει βιώσει μεγάλες διαδηλώσεις, όπως το 2019, μετά την εκλογή του Τοκάγιεφ, το Καζακστάν δεν έχει αντιμετωπίσει ποτέ μια τέτοια κατάσταση και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τι επιφυλάσσει το μέλλον για αυτή τη χώρα της Κεντρικής Ασίας.
Ο πρόεδρος φαινόταν διατεθειμένος να ξεκινήσει μεταρρυθμίσεις: η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι επέβαλε πλαφόν στις τιμές των καυσίμων για έξι μήνες και εισήγαγε μια σειρά έκτακτων μέτρων. Η κατάσταση ωστόσο είναι συγκεχυμένη, καθώς οι δημοσιογράφοι και οι αυτόπτες μάρτυρες δεν μπορούν πλέον να προσεγγιστούν ούτε μέσω Διαδικτύου ούτε μέσω τηλεφώνου.
Την Πέμπτη, η γειτονική Ρωσία και οι σύμμαχοί της στον Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας ανακοίνωσαν την αποστολή «συλλογικής ειρηνευτικής δύναμης». Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση κάλεσαν «όλα τα μέρη σε αυτοσυγκράτηση».
Επιπλέον, αυτές οι ταραχές προκάλεσαν έμμεσα αύξηση 8% στις τιμές του ουρανίου, σημειώνουν οι αναλυτές τονίζοντας ότι το Καζακστάν είναι ο κύριος παγκόσμιος προμηθευτής και παράγει το 40% του ουρανίου στον κόσμο.
Η διακοπή του Διαδικτύου είχε άλλη μια επίδραση στο bitcoin, καθώς το Καζακστάν είναι ο δεύτερος «παραγωγός» αυτού του κρυπτονομίσματος. Μέσα σε λίγες ώρες η τιμή του κατέρρευσε κατά 12%.