Την πρώτη φορά που θα περπατήσεις σε κάποιο μονοπάτι των θεσσαλικών Αγράφων θα νιώσεις κάτι που δεν περιγράφεται εύκολα. Καλύτερα απ΄ όλους το έχει προσεγγίσει ο Πολ Όστερ, ο οποίος πιθανότατα δεν έχει βρεθεί ποτέ κάτω από την επιβλητική σκια των αγραφιώτικων ελάτων, αλλά έχει αφιερώσει μερικές πολύ εύστοχες λέξεις στα πολύτιμα τοπία που αλληλεπιδρούν με τον επισκέπτη τους. Υπάρχουν, λοιπόν, κάποια μέρη στον κόσμο που σε διαμορφώνουν και τα διαμορφώνεις με πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Τοπία που σου υποβάλλουν ένα αναπόδραστο συναίσθημα και που σε υποχρεώνουν όχι μόνο να το αποδεχτείς και να το αφήσεις να κυλήσει μέσα σου, αλλά και να το ανατροφοδοτήσεις. Να του δώσεις κάτι πίσω, για να το μεταφέρει στον επόμενο επισκέπτη.
Τα δάση των Αγράφων σου δίνουν και σου ζητάνε ελευθερία. Άγρια ελευθερία, όμως. Αδάμαστη, απεριόριστη, σχεδόν αναρχική.
Ο δρόμος προς την ελευθερία
Αν ξεκινήσεις από την Αθήνα, θα χρειαστείς 319 χιλιόμετρα και τέσσερις περίπου ώρες μέχρι να αντικρίσεις το πρώτο καρτποσταλικό πλάνο της Λίμνης Πλαστήρα. Αυτή η πρώτη εικόνα της λίμνης, η πρώτη επαφή με την απόλυτη ησυχία των λαμπερών νερών που καθρεφτίζουν τα αγέρωχα βουνά που τα περιβάλλουν (στην κορυφή τους θα δεις χιόνι όποια εποχή κι αν φτάσεις), θα σε αποζημιώσουν για την ήπια ταλαιπωρία της διαδρομής. Εκεί ξεχρεώνεις – όλα όσα θα επακολουθήσουν είναι καθαρό κέρδος.
Το μεγαλύτερο κομμάτι της διαδρομής είναι στην εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας και περιλαμβάνει κάμποσα διόδια, τα οποία πρέπει να έχεις προϋπολογίσει στο μπάτζετ σου. Λίγο πριν φτάσεις στη Λαμία, βγαίνεις από την εθνική και ακολουθείς τις ταμπέλες για Δομοκό και Καρδίτσα. Σε περιμένουν οι αναπόφευκτες (αλλά πολύ στρωτές) ‘στροφές της Λαμίας’, και στη συνέχεια ο ολοκαίνουριος Ε64, που παραδόθηκε στην κυκλοφορία πριν από μερικούς μήνες και απαλλάσσει τους ταξιδιώτες από τις δύστροπες ‘στροφές του Δομοκού’. Είναι ο δρόμος που όταν ολοκληρωθεί θα καταστήσει την πρόσβαση στα αξιοθέατα της Θεσσαλίας παιχνιδάκι. Στη δική μας περίπτωση, θα σε βγάλει πάρα πολύ άνετα ως στην Καρδίτσα και από εκεί, σε 20 λεπτάκια ωραίας διαδρομής θα είσαι στη λίμνη.
Η λίμνη
Όταν φτάσεις στη λίμνη θα σκεφτείς κι εσύ ότι το τοπίο της είναι Αλπικό. Είναι κάπως οξύμωρο να χρησιμοποιούμε μια ξένη παράσταση για να περιγράψουμε κάτι δικό μας, αλλά αυτό θα σου συμβεί. Για κάποιο λόγο, το ‘αλπικό τοπίο’ μας είναι οικείο σαν εικόνα και σαν φράση και περιγράφει ιδανικά αυτήν την τεχνητή λίμνη που περιβάλλεται από εντυπωσιακά δασωμένα βουνά. Η λίμνη αυτή καθαυτή σχηματίστηκε το 1959, όταν ολοκληρώθηκε η κατασκευή του φράγματος στον ποταμό Ταυρωπό. Η επιφάνεια των υδάτων της βρίσκεται σε υψόμετρο 750 μέτρων, η συνολική της έκταση είναι 25.000 στρέμματα και για να οδηγήσεις περιμετρικά γύρω της, θα καλύψεις απόσταση 55 περίπου χιλιομέτρων. Αξίζει να τα κάνεις – ο γύρος της λίμνης θα σου προσφέρει συγκλονιστικές εικόνες και αξέχαστες θέες, αλλά και την ευκαιρία να επισκεφθείς όμορφα τουριστικά χωριά όπως το Νεοχώρι και το Κρυονέρι ή εξίσου όμορφα, αλλά λιγότερο ‘επικαιροποιημένα’ χωριά όπως η Φυλακτή και η Νεράιδα. Επίσης, θα σε βάλει για λίγο στα βουνά και στα δάση των Αγράφων. Πριν αποφασίσεις να τα περπατήσεις, μπορείς να φτάσεις με το αυτοκίνητο σε σημεία που θα σε μυήσουν στη μυσταγωγική εμπειρία του βουνού, αλλά και σε συγκινητικά αξιοθέατα όπως η Παναγιά Πελεκητή, η Ιερά Μονή που λαξεύτηκε σε έναν απόκρημνο κάθετο βράχο στα μέσα του 16ου αιώνα.
Η Λίμνη Πλαστήρα λειτουργεί ως τεράστια δεξαμενή δραστηριοτήτων. Εδώ μπορείς να κάνεις ποδήλατο ή ιππασία, κανό ή καγιάκ, παραπέντε ή ανεμόπτερο. Αν δεν έχεις εξοπλισμό ή αν δεν θέλεις να τον μεταφέρεις στο ταξίδι, θα βρεις εύκολα να νοικιάσεις σε κάποια από τις σχολές ή τις λέσχες που υπάρχουν σε αθφονία πέριξ της λίμνης.
Εννοείται ότι η περιοχή προσφέρεται για γευσιγνωσία και οινογνωσία. Όπως και σε ολόκληρη τη Θεσσαλία, εδώ θα βρεις συγκλονιστικά κρέατα – ψητά ή μαγειρευτά, τα περίφημα λουκάνικα με το πράσο ή άλλα μυρωδικά, γαλοτύρι και άλλα ντόπια γαλακτοκομικά προϊόντα, πέστροφες από τις ιχθυοκαλλιέργειες της λίμνης, χορταστικές πίτες, ακόμα πιο χορταστικά παραδοσιακά γλυκά και κάποια πολύ ενδιαφέροντα κρασιά. Το κάπως αψύ, αλλά γεμάτο και πολύ αρωματικό κρασί του Μεσενικόλα έχει ήδη κερδίσει φανατικούς οπαδούς σε όλη την Ελλάδα, αλλά παράγεται μόνο εκεί, στους αμπελώνες του ομώνυμου χωριού, από σταφύλια της ομώνυμης τοπικής ποικιλίας (‘μαύρο Μεσενικόλα’). Στο χωριό του Μεσενικόλα λειτουργεί και το ενδιαφέρον Μουσείο Οίνου και Αμπέλου, ενώ κάποια από τα οινοποιεία είνα επισκέψιμα.
Η ελευθερία
Ο θρύλος λέει ότι τα Άγραφα πήραν τ’ όνομά τους από την Πίστη και το πείσμα των κατοίκων τους. Τον 8ο αιώνα μ.Χ. ο εικονομάχος αυτοκράτορας του Βυζαντιου Κωνσταντίνος Ε’ (έμεινε στην ιστορία ως Κοπρώνυμος), προσπάθησε να επιβάλει στην περιοχή την απαγόρευση των θρησκευτικών εικόνων και την αφαίρεσή τους από ναούς, μοναστήρια και σπίτια. Οι ντόπιοι εκδήλωσαν την αντίθεσή τους δολοφονώντας τους απεσταλμένους του αυτοκράτορα κι εκείνος τους ‘τιμώρησε’ διαγράφοντας την περιοχή τους από τους χάρτες της αυτοκρατορίας.
Η περιοχή έμεινε έτσι, ‘άγραφη’, σβησμένη απ’ τον χάρτη και σιγά – σιγά σβήστηκε και από τους ληξιαρχικούς και φορολογικούς καταλόγους του Βυζαντίου. Έκτοτε, αυτά τα βουνά αντιστάθηκαν σε οποιονδήποτε προσπάθησε να τους επιβληθεί. Οι κοινότητες των Αγράφων διατήρησαν την αυτονομία τους και στους αιώνες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και πρωτοστάτησαν στον αγώνα της ανατροπής της. Εκεί έδρασαν περιώνυμοι Κλέφτες, εκεί γεννήθηκε και ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, που από το αρματολίκι των Αγράφων αναδείχτηκε σε αρχιστράτηγο της Ρούμελης.
Έναν αιώνα αργότερα, τα Άγραφα λειτούργησαν ως βασικός πυρήνας της Εθνικής Αντίστασης και αποτέλεσαν σημαντικό ορμητήριο του ΕΛΑΣ. Η περιοχή ήταν από τις πρώτες που απελευθερώθηκαν από τους Ναζί. Εκεί, τον Αύγουστο του 1943, προσγειώθηκε το πρώτο συμμαχικό αεροπλάνο που κατάφερε να μεταφέρει εφόδια και εξοπλισμό στο έδαφος της κατεχόμενης ακόμα Ελλάδας. Στο πρόχειρο στρατιωτικό αεροδρόμιο της νεράιδας, που σήμερα βρίσκεται στον βυθό της Λίμνης Πλαστήρα (ή Ταυρωπού όπως είναι η επίσημη ονομασία της), μαζί με κάποιους οικισμούς που πλημμύρισαν και βούλιαξαν προκειμένου να σχηματιστεί ένα από τα ομορφότερα τοπία της κεντρικής Ελλάδας.
Την πρώτη φορά που θα περπατήσεις σε κάποιο δασικό μονοπάτι των Θεσσαλικών Αγράφων θα νιώσεις μια απερίγραπτη αίσθηση ελευθερίας. Τη φέρνει ο αέρας του βουνού από τα βάθη της ιστορίας της περιοχής, που ξεκινά πολύ πριν το Βυζάντιο (σ’ αυτά τα βουνά ζούσαν στην αρχαιότητα οι μυστηριώδεις Δόλοπες και πριν απ’ αυτούς οι γραικοί) και που σίγουρα δεν θα σταματήσει σε σένα. Εσύ δικαιούσαι να την απολαύσεις και οφείλεις να την απολαύσεις τόσο, ώστε ο αέρας να δυναμώσει και να σαρώσει τους επόμενους μετά από σένα.