Με μια σταθερή πτώση των νέων κρουσμάτων COVID-19 στην αρχή της φθινοπωρινής σεζόν, τα πράγματα έμοιαζαν ελπιδοφόρα για τους Καναδούς. Καθώς τα εμβόλια συνέχιζαν να χορηγούνται και οι περιορισμοί χαλάρωσαν, φαινόταν ότι η καθημερινή ζωή άρχισε να νιώθει ξανά φυσιολογική. Από τότε όμως τα πράγματα πήραν απότομη τροπή. Οι ημερήσιοι αριθμοί κρουσμάτων της χώρας αυξάνονται σταθερά από τα μέσα Νοεμβρίου και επιταχύνονται με την εμφάνιση της νέας παραλλαγής Όμικρον. Σύμφωνα με τον Ahmad Firas Khalid, ειδικό σε θέματα πολιτικής υγείας και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του York, αυτή η τελευταία αύξηση των κρουσμάτων συμβάλλει σε ένα νέο επίπεδο κόπωσης μεταξύ των Καναδών. “Εάν είστε ήδη συναισθηματικά, διανοητικά και σωματικά εξαντλημένοι από αυτή την πανδημία, αυτή η παραλλαγή είναι καταλύτης για να είστε πιο κουρασμένοι και πιο σωματικά εξουθενωμένοι. Η παραλλαγή Omicron είναι σαν να βάζεις αέριο σε μια ήδη εύφλεκτη κατάσταση.”
Όπως εξήγησε ο Khalid, η εμφάνιση αυτής της νέας παραλλαγής οδηγεί πολλούς Καναδούς να αισθάνονται ότι η πανδημία απέχει πολύ από το να έχει τελειώσει. Η εξάντληση που συνοδεύει αυτό συμβάλλει σε αισθήματα αποδυνάμωσης, είπε, καθώς οι άνθρωποι αισθάνονται λιγότερο διατεθειμένοι να ακολουθήσουν μέτρα δημόσιας υγείας σε μια προσπάθεια να προστατεύσουν τον εαυτό τους και τους γύρω τους. “Με μια παρατεταμένη ή χρόνια κρίση δημόσιας υγείας όπως ο COVID-19, η διανοητική ικανότητα των ανθρώπων είναι τόσο λεπτή που δεν επιδεικνύουν πλέον το ίδιο επίπεδο προσοχής όταν πρόκειται για τις αποφάσεις τους. Με την πανδημική κόπωση, αυτό που καταλήγει να συμβαίνει είναι ότι αυτές οι πληροφορίες που χρησιμοποιούνταν για να ενημερώνουν τις αποφάσεις των ανθρώπων στην πραγματικότητα μειώνονται με την πάροδο του χρόνου. Το μυαλό, λόγω έλλειψης καλύτερων λέξεων, είναι ψυχολογικά τσιγαρισμένο από το να μπορεί να σκεφτεί τις επιπτώσεις”.
Πανδημικός εγκέφαλος και στρες
Ο Karl Szpunar, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ryerson και διευθυντής του Memory Lab του σχολείου, εξηγεί ότι το άγχος είναι ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό που ονομάζεται “εγκέφαλος πανδημίας”. Αν και δεν είναι στην πραγματικότητα ιατρικός όρος, γίνεται αρκετά κοινός. “Πανδημικός εγκέφαλος”, “ομίχλη του εγκεφάλου”. Πρόκειται για όρους που μας βοήθησαν να αρχίσουμε να κατανοούμε ένα σύνολο συμπτωμάτων που οι άνθρωποι τείνουν να αναφέρουν μάλλον με συνέπεια, που περιλαμβάνουν δυσκολίες συγκέντρωσης, κενά προσοχής και κενά στη μνήμη. Όλοι θα έχουν μια εμπειρία να ξεχάσουν πού άφησαν τα κλειδιά τους ή να ξεχάσουν να στείλουν ένα email όταν νόμιζαν ότι το έκαναν, αλλά φαίνεται ότι αυτού του είδους τα πράγματα συμβαίνουν με μεγαλύτερη συχνότητα από ό,τι έχουμε συνηθίσει.
“Πριν από την πανδημία, γνωρίζαμε ότι το στρες έχει πολύ επιβλαβείς επιπτώσεις όχι μόνο στην ψυχική μας υγεία, αλλά στη σωματική μας υγεία, προκαλώντας φλεγμονή σε όλο το σώμα και τον εγκέφαλο. Αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε μέρη του εγκεφάλου που είναι σημαντικά για τη συγκέντρωση, την προσοχή και τη μνήμη”. Ο Szpunar εξηγεί ότι το άγχος που προκαλείται από την πανδημία μπορεί να επηρεάσει τόσο τη μακροπρόθεσμη όσο και τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, με ιδιαίτερα βαθύ αντίκτυπο στις πιο πρόσφατες αναμνήσεις γύρω από τις καθημερινές δραστηριότητες. Σε νευρολογικό επίπεδο, λέει, η φλεγμονώδης απόκριση που προκαλείται από το στρες μπορεί να επηρεάσει μέρη του εγκεφάλου όπως ο προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος είναι σημαντικός για την προσοχή στις εργασίες και την ανάμνηση προηγούμενων εμπειριών. Αυτό το τμήμα του εγκεφάλου καταστρέφεται με την πάροδο του χρόνου από παρατεταμένες περιόδους στρες.
Πώς τα αισθήματα μοναξιάς επηρεάζουν τον εγκέφαλο;
Η Barbara Sahakian, καθηγήτρια κλινικής νευροψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει κάνει σημαντική έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της κοινωνικής απομόνωσης στον εγκέφαλο ως αποτέλεσμα της πανδημίας COVID-19. Επισημαίνει μια πρόσφατη μελέτη που συνέταξε από κοινού, η οποία αξιολόγησε την ευαισθησία σε αρνητικές πληροφορίες κατά τη διάρκεια της πανδημίας. “Βρήκαμε ουσιαστικά ότι το lockdown παρήγαγε πολύ αρνητικές σκέψεις, αντιλήψεις και προκαταλήψεις, οι οποίες επηρεάζουν τον εγκέφαλό μας. Αυτή η συμπεριφορά της εστίασης σε αυτές τις αρνητικές πτυχές είναι παρόμοια με αυτή που κάνουν οι καταθλιπτικοί άνθρωποι”. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα συναισθήματα μοναξιάς που βιώθηκαν ως αποτέλεσμα των μέτρων περιορισμού της πανδημίας συνέβαλαν σε συχνότερες αρνητικές σκέψεις, εξηγεί.
Σύμφωνα με τη μελέτη, αυτές οι αρνητικές συναισθηματικές προκαταλήψεις παρατηρούνται συχνά σε άτομα με κατάθλιψη, μια διαταραχή που έχει συσχετιστεί με γνωστική εξασθένηση ή προβλήματα με τη μνήμη και τη συγκέντρωση. Ο Sahakian επισημαίνει επίσης ότι αυτά τα συναισθήματα μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα του εγκεφάλου να ρυθμίζει τα συναισθήματα. Ο γνωστικός έλεγχος από πάνω προς τα κάτω στον συναισθηματικό εγκέφαλο είναι αυτό που επιτρέπει στους ανθρώπους να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, εξηγεί ο Sahakian. Όταν κάποιος αναστατώνεται, συνήθως προσπαθούν να το εκλογικεύσουν, επιδεικνύοντας έλεγχο στις συναισθηματικές του αντιδράσεις. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση της αμυγδαλής, μιας περιοχής του εγκεφάλου που βοηθά στην επεξεργασία των συναισθημάτων.
Τι μπορούμε να κάνουμε για πρόληψη του “πανδημικού εγκεφάλου”;
Βρίσκοντας τρόπους για να βελτιώσει τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία, ο Sahakian προτείνει οτιδήποτε δημιουργεί θετική ψυχική κατάσταση ή προωθεί έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Ένα πράγμα που προτείνει συγκεκριμένα είναι η άσκηση. “Γνωρίζουμε ότι ο ιππόκαμπος είναι απίστευτα σημαντικός για τη μάθηση και τη μνήμη”, είπε, δείχνοντας συγκεκριμένα παραδείγματα καθημερινής μνήμης, όπως να θυμάστε πού παρκάρατε το αυτοκίνητό σας ή πού αφήσατε το τηλέφωνό σας. “Με την άσκηση, διεγείρει τη νευρογένεση στον εγκέφαλο, που είναι [η ανάπτυξη] νέων εγκεφαλικών κυττάρων, και το κάνει σε περιοχές όπως ο ιππόκαμπος, έτσι ώστε να ενισχύει πραγματικά αυτή την περιοχή του εγκεφάλου και να μας βοηθά με τη μνήμη μας. και μάθηση.”
Εκτός από τη διατήρηση κοινωνικών σχέσεων, ο Sahakian συνιστά επίσης να τρώτε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή, να κοιμάστε αρκετά και ακόμη και να αναζητήσετε ευκαιρίες για εθελοντισμό, κάτι που ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής στον εγκέφαλο, λέει. “Ο εθελοντισμός δίνει στους ανθρώπους μια αίσθηση του νοήματος της ζωής και προάγει την ευτυχία, την υγεία και την ευημερία. Στους ηλικιωμένους, έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή και μειωμένη κατάθλιψη και άγχος”. Ο Szpunar επισημαίνει επίσης δραστηριότητες που έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τα επίπεδα άγχους, όπως η ακρόαση μουσικής και ο διαλογισμός. “Οι συστάσεις που δίνουμε είναι οι ίδιες που θα δίναμε πριν από την πανδημία και η καθεμία επικεντρώνεται πάντα στη φροντίδα του εαυτού μας», είπε. “Ορισμένες από αυτές τις απαντήσεις δεν είναι πολύ συναρπαστικές, αλλά είναι τα πράγματα που λειτουργούν.”