Πώς ένα παράξενο πουλί από το Μεξικό, η γαλοπούλα, ταυτίστηκε με το χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Η προετοιμασία για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, εκτός από εορταστική διάθεση και οικογενειακό κλίμα, προβλέπει κι ένα συγκεκριμένο μενού για την γιορτή των Χριστουγέννων, τη γαλοπούλα. Πώς και γιατί ταυτίστηκε όμως η γαλοπούλα ως κλασική γαστρονομική επιλογή για τα Χριστούγεννα;
Το χρονικό
Στις 25 Δεκεμβρίου 1406, ο Επίσκοπος του Σόλσμπερι (Νότια Αγγλία) κάθισε για το χριστουγεννιάτικο δείπνο του. Μαζί του ήταν κι ένας ηλικιωμένος άνδρας, ο Ρίτσαρντ Μίτφορντ είχε ζήσει μια άγρια ζωή με δραματικά σκαμπανεβάσματα – σε ένα σημείο μάλιστα υπηρέτησε και ως ανώτερο μέλος του βασιλικού οίκου του Ριχάρδου Β’, ενώ σε ένα άλλο, φυλακίστηκε στον Πύργο του Λονδίνου για προδοσία. Αλλά τώρα ο Μίτφορντ ήταν στα χρόνια του λυκόφωτος και περνούσε όμορφα όπως παλιά.
Το γεύμα ήταν μια σεμνή υπόθεση – σύμφωνα με τα συνήθη πρότυπα του Επισκόπου – με μόνο 97 προσκεκλημένους. Πάνω στο τραπέζι ήταν ένα «χαλί» με φαγητό τόσο υπερβολικά σαρκοφάγο, που ήταν σχεδόν το περιεχόμενο ενός ολόκληρου ζωολογικού κήπου. Αυτό περιελάμβανε μισή αγελάδα, τρία πρόβατα, 24 κουνέλια, ένα γουρούνι, μισό αγριογούρουνο, επτά γουρουνάκια, δύο κύκνους, δύο μπεκάτσες, τέσσερις πάπιες αγριόπαπια, 20 μπεκάτσες, 10 καπόνια και τρεις πάπιες κιρκίρι.
Εκείνο το έτος, η ημέρα των Χριστουγέννων έπεσε Σάββατο – μια ημέρα λατρείας όπου οι άνθρωποι έπρεπε να τρώνε μόνο ψάρι, όπως και διέταξε εν τέλει ο Σεβασμιώτατος. Συνολικά, οι καλεσμένοι σερβιρίστηκαν 50 άσπρες ρέγγες (τουρσί, λίγο σαν ρολό), 50 κόκκινες ρέγγες (ρέγγες τόσο πολύ αλατισμένες που γίνονται χαλκοκόκκινες), τρία τεράστια χέλια και 200 στρείδια.
Τότε, δεν υπήρχαν πιρούνια και οι άνθρωποι δεν είχαν ατομικά πιάτα σε ένα γεύμα – το πρώτο δεν είχε εμφανιστεί ακόμα στην Αγγλία και το δεύτερο δεν θα εφευρέθηκε παρά τον 17ο αιώνα. Με μόνο μαχαίρια και κουτάλια στη διάθεσή τους, ο Μίτφορντ και οι καλεσμένοι του έτρωγαν τα πάντα είτε κομμένα σε φέτες είτε αλεσμένα, έτσι ώστε να μπορούν να σερβιριστούν σε επίπεδα, στρογγυλεμένα κομμάτια ψωμιού που ονομάζονται «τραντέρ».
«Υπάρχει μια μεγάλη τελετή που συνδυάζεται με αυτό», λέει ο Κρις Γουόλγκαρ, ομότιμος καθηγητής ιστορίας και αρχειακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, ο οποίος έχει μελετήσει εκτενώς τις γαστρονομικές συνήθειες του Μίτφορντ. «Αυτά είναι φαγητά με κύρος που πρέπει να επιδεικνύονται», λέει, εξηγώντας ότι θα υπήρχαν αφοσιωμένοι σκαλιστές εκεί, για να στοιβάζουν φαγητό στα πιάτα των καλεσμένων.
Αλλά υπήρχε ένα κρέας που το χριστουγεννιάτικο θηριοτροφείο του Μίτφορντ δεν περιείχε: μια αστραφτερή θόλο από ψητή γαλοπούλα. Στην πραγματικότητα, το πιάτο δεν θα εμφανιστεί στην Αγγλία παρά μόνο μετά από δεκαετίες – και έγινε εορταστικό κλασικό μόνο στις αρχές του 20ου αιώνα. Με όλο τον κόσμο των άλλων κρεάτων για να διαλέξετε, πώς κυριάρχησαν τελικά αυτά τα παράξενα πουλιά από το Μεξικό; Και ποιες αρχαίες χριστουγεννιάτικες λιχουδιές αντικατέστησαν;
Μια ασημένια επένδυση
Ο Γουόλγκαρ «σκόνταψε» για πρώτη φορά στον Μίτφορντ όταν εργαζόταν ως αρχειοφύλακας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης το 1979. Εκείνη την εποχή, καταλόγιζε τους εγχώριους λογαριασμούς μεγάλων νοικοκυριών – αρχεία στα οποία οι γαστρονομικές δαπάνες των λόρδων, των κυριών και των επισκόπων περιγράφονται με δελεαστικό τρόπο. λεπτομέρεια. Γρήγορα συνειδητοποίησε τις πλούσιες γνώσεις που μπορούσαν να δώσουν για τη μεσαιωνική ζωή και έγραψε τα ευρήματά του σε ένα βιβλίο, ‘’Η κουλτούρα του φαγητού στην Αγγλία, 1200-1500’’.
«Περιγράφουν, μέρα με τη μέρα, τι αγοράζουν οι άνθρωποι και τι καταναλώνουν», λέει ο Γουόγκαρ.
Για παράδειγμα, οι μαρτυρίες του Μίτφορντ αποκάλυψαν πόσο εκπληκτικά ποικιλόμορφη ήταν η διατροφή του – ο οποίος μέσα σε μόλις ένα χρόνο, κατανάλωσε 42 διαφορετικά είδη ψαριών, συμπεριλαμβανομένων ακτίνων αγκάθων, λευκού δολώματος, λαβράκι, κυπρίνου, μπακαλιάρου, καραβίδας, χέλι, μπακαλιάρο, σκουμπρί, λάμπρα, μπαρμπούνια, πέρκα και λούτσοι.
Όμως, αν και οι άρχοντες και οι κυρίες τα είχαν πάντα καλά, στα τέλη του 14ου αιώνα μια πτυχή της ζωής – συμπεριλαμβανομένων των Χριστουγέννων – είχε πρόσφατα βελτιωθεί για όλους. Όλα οφείλονταν σε μια απροσδόκητη παρενέργεια μιας παγκόσμιας τραγωδίας: του «Μαύρου Θάνατου» (της πανώλης).
Πριν από αυτό, οι περισσότεροι άνθρωποι θα επιβίωναν κυρίως με τροφές με βάση τα δημητριακά, όπως το ψωμί και το «φρουμέντο», ένα είδος χυλού που παρασκευάζεται από βρασμένο σπασμένο σιτάρι με γάλα ή ζωμό.
«Υπάρχει πολύ λίγη πρωτεΐνη στη διατροφή όσον αφορά τα γαλακτοκομικά ή την κατανάλωση κρέατος», λέει ο Γουόλγκαρ, επισημαίνοντας ότι πολλοί άνθρωποι επιβίωσαν από δωρεές από πλούσιες οικογένειες ή ελεημοσύνη. Η σύζυγος ενός υπαλλήλου του ταμείου στο Νόρφολκ παρείχε φαγητό σε 13 χωρικούς κάθε μέρα – ένας αριθμός επιλεγμένος προσεκτικά για τον χριστιανικό συμβολισμό του – αν και αυτό αποτελούνταν αποκλειστικά από ψωμί και ρέγγα.
Αλλά όταν ο «Μαύρος Θάνατος» ξέσπασε στην Ευρώπη, την Ασία και τη Βόρεια Αφρική στα μέσα του 14ου αιώνα, εξάλειψε το 30-40% του πληθυσμού σε ολόκληρο τον πλανήτη. Όσοι έμειναν πίσω διαπίστωσαν ότι υπήρχε πολύ περισσότερο φαγητό για να πάει γύρω. «Είναι μια πανδημία που σκοτώνει ανθρώπους, όχι ζώα. Έτσι η ισορροπία αλλάζει αρκετά αισθητά από εκείνο το σημείο και μετά», λέει ο Γουόλγκαρ. Ξαφνικά, το κρέας επέστρεψε στο μενού για τις μάζες – και όλοι ήθελαν να φάνε σαν «άρχοντας» ή σαν «κυρία» τα Χριστούγεννα.
Μια νέα εισαγωγή
Το 1526, ένας νεαρός γαιοκτήμονας του Γιορκσάιρ επέστρεψε στην Αγγλία από ένα μακρύ ταξίδι. Ο Γουίλιαμ Στρίκλαντ είχε πλεύσει στον Νέο Κόσμο σε ένα ταξίδι ανακάλυψης, όπου αγόρασε έξι μάλλον ανόητα πουλιά από ιθαγενείς Αμερικανούς εμπόρους. Είχαν ταλαντευόμενα πτερύγια δέρματος που έπεφταν πάνω από το ράμφος τους σαν κόκκινες κάλτσες και τους άρεσε να τριγυρίζουν με τις ουρές τους έξω – ήταν γαλοπούλες, και όταν το πλοίο του έδεσε τελικά στο Μπρίστολ, τις πούλησε στους ντόπιους για δύο πένες το καθένα.
Ή τουλάχιστον έτσι ο Στρίκλναντ ισχυρίστηκε αργότερα ότι είχε εισαγάγει τη γαλοπούλα στην Αγγλία, αν και ποτέ δεν επαληθεύτηκε. Δεκαετίες αργότερα, ο Εδουάρδος VI του έδωσε την άδεια να συμπεριλάβει το πουλί στο έμβλημα της οικογένειάς του – την πρώτη απεικόνιση στον δυτικό κόσμο.
Το 1981, οι αρχαιολόγοι ανασκάπτοντας την οδό Paul στο Έξετερ – μια κεντρική τοποθεσία στην πόλη στη νότια Αγγλία – βρήκαν μερικά οστά γαλοπούλας. Εκείνη την εποχή, δεν θεωρούνταν ιδιαίτερα σημαντικά. Αλλά το 2018, μια νέα ανάλυση αποκάλυψε κάτι ενδιαφέρον.
Τα οστά της γαλοπούλας βρέθηκαν περιτριγυρισμένα από ακριβά κεραμικά και γυαλί στον επίγειο τάφο τους, υποδηλώνοντας ότι καταναλώθηκαν ως μέρος μιας αρχαίας γιορτής υψηλού επιπέδου. Και αυτά τα αντικείμενα βρέθηκαν να χρονολογούνται μεταξύ 1520 και 1550, μια σειρά που είναι στενά σύμφωνη με μια εισαγωγή το 1526. Δεν ήταν συνηθισμένες γαλοπούλες – μπορεί να ήταν από τις πρώτες στην Αγγλία.
Αν και αυτό το νέο είδος πτηνών χρειάστηκε αιώνες για να πιάσει το ευρύ κοινό, ήταν ένα άμεσο χτύπημα από την ελίτ. Επιδοκιμάστηκαν ιδιαίτερα, κυρίως επειδή ήταν εξωτικά – ακριβώς όπως το πολύχρωμο παγώνι, που προέρχεται από την Ινδία, το να έχεις μια γαλοπούλα στο τραπέζι σου ήταν ένα σημαντικό σύμβολο κατάστασης.
Τα πουλιά συνδέθηκαν επίσης σχεδόν αμέσως με το μεσημεριανό γεύμα των Χριστουγέννων, πιθανώς επειδή φτάνουν σε πλήρες μέγεθος το φθινόπωρο και συνήθως σκοτώνονται στα μέσα του χειμώνα. Ο πιο διάσημος βασιλιάς της Αγγλίας, ο Ερρίκος VIII, πιστεύεται ότι έφαγε γαλοπούλα για την περίσταση αμέσως μετά την εισαγωγή τους.
Η καθιέρωση της γαλοπούλας τα Χριστούγεννα και η συμβολή του Ντίκενς
Για αιώνες στη συνέχεια, η γαλοπούλα ήταν ένα σημαντικό στοιχείο μιας χριστουγεννιάτικης γιορτής της ανώτερης τάξης – αν και δεν ήταν απαραίτητα πάντα το αστέρι του σόου. Τότε εμφανίστηκε ο Κάρολος Ντίκενς.
Ο Ντίκενς λάτρευε υπερβολικά τις γαλοπούλες και έγραψε γι’ αυτές στο «Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα», όπου ο μίζερος Σκρούτζ δείχνει το λάθος του τρόπου ζωής του και αλλάζει γνώμη, προμηθεύοντας τελικά μια γαλοπούλα έκτακτης ανάγκης μεγάλων αναλογιών για να την στείλει στον κακοπληρωμένο υπάλληλο του την ημέρα των Χριστουγέννων.
Λίγο μετά τη δημοσίευση του μυθιστορήματος το 1843, ο καλός φίλος και μάνατζερ της περιοδείας του Ντίκενς, Τζορτζ Ντόλμπι, υποσχέθηκε να προσφέρει στον συγγραφέα μια εντυπωσιακή γαλοπούλα για το δικό του χριστουγεννιάτικο μεσημεριανό γεύμα – το καλύτερο σε ολόκληρη την κομητεία του Χέρεφορντσάιρ. Τότε έγινε η καταστροφή.
Το 30 λιβρών (13 κιλών) κουφάρι της γαλοπούλας συσκευάστηκε με ασφάλεια σε ένα καλάθι με μια σειρά από άλλες λιχουδιές και στάλθηκε καθ ‘οδόν προς το Λονδίνο με το τρένο. Αλλά την επόμενη μέρα, ο Dolby έλαβε ένα επείγον γράμμα από τον Ντίκενς: «ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΗ Η ΓΑΛΟΠΟΥΛΑ; ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΦΤΑΣΕΙ!!!!!!!!!!!»
Τελικά ο Ντόλμπι ανακάλυψε ότι το καλάθι είχε μεταφερθεί σε ένα κουτί αλόγων στην πορεία, το οποίο είχε πάρει φωτιά – καταστρέφοντας τα πάντα μέσα. (Ο Ντίκενς αναφέρθηκε αργότερα στο περιστατικό με καλό χιούμορ, ειδικά επειδή τα απανθρακωμένα λείψανα είχαν διανεμηθεί σε φτωχές ντόπιες οικογένειες ως ένα νόστιμο, αν και ελαφρώς καμένο, χριστουγεννιάτικο γεύμα.)
Όπως πολλές παραδόσεις, σήμερα πιστώνεται στον Ντίκενς η εκλαΐκευση της γαλοπούλας σε χριστουγεννιάτικο κλασικό. Ωστόσο, η πιο διαδεδομένη επιλογή εκείνη την εποχή ήταν η ψητή χήνα. Ο πιο εξωτικός ανταγωνιστής του δεν θα γινόταν ακόμα το υποχρεωτικό εορταστικό γεύμα για σχεδόν άλλα εκατό χρόνια – χρειαζόταν ένα τελευταίο χτύπημα.
Η «εκβιομηχάνιση» της γαλοπούλας
Μέχρι τη δεκαετία του 1920, η πρόοδος στην παραγωγή τροφίμων είχε οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές σε όλους τους τομείς. Οι μικρές φάρμες απορροφήθηκαν από μεγάλες. Έφτασαν υπερσύγχρονα αγροτικά μηχανήματα. Και οι οικόσιτες γαλοπούλες, που κάποτε έμοιαζαν σε μεγάλο βαθμό με τα άγρια ξαδέρφια τους, εκτράφηκαν για να ωριμάσουν γρηγορότερα και να μεγαλώσουν σε γιγάντιες διαστάσεις – σήμερα υποφέρουν συχνά από σκελετικά προβλήματα, επειδή τα οστά τους δεν συμβαδίζουν με το μεγάλο σώμα τους.
Μια δεκαετία αργότερα, οι γαλοπούλες ήταν τελικά προσιτές στους απλούς ανθρώπους – αν και κοστίζουν ακόμα περίπου μια εβδομάδα – και στη δεκαετία του 1930 ξεπέρασαν άλλες μορφές κρέατος για να γίνουν το βασικό χριστουγεννιάτικο ψητό.
Με πληροφορίες από το BBC
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.