Τα ορυκτά καύσιμα ήταν ο οδηγός στην αύξηση της ευημερίας για περισσότερα από 200 χρόνια και σήμερα παρέχουν το 80% των ανθρώπινων ενεργειακών αναγκών.
Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την χρήση τους, όμως, δημιουργούν την απειλή μιας δυνητικά καταστροφικής κλιματικής αλλαγής. Για να την αποφύγουμε πρέπει να πετύχουμε σε παγκόσμια κλίμακα μηδενικές καθαρές εκπομπές ρύπων έως το 2060.
Αυτό μπορεί να μοιάζει τρομαχτικό. Θα είναι όμως, χωρίς αμφιβολία, τεχνικά εφικτό με πολύ μικρό οικονομικό κόστος, όπως κάνει ξεκάθαρο μια έκθεση της Energy Transitions Commission. Το θέμα δεν είναι η εφαρμοσιμότητα, αλλά το εάν οι κυβερνήσεις, οι βιομηχανίες και οι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να κάνουν ότι πρέπει για να φτάσουμε εκεί.
Η επίτευξη μηδενικών καθαρών εκπομπών ρύπων απαιτεί τόνωση του ρόλου του ηλεκτρισμού. Η Energy Transitions Commission στην οποία προεδρεύω, εκτιμά ότι το ποσοστό του ηλεκτρισμού πρέπει να αυξηθεί από το 20% σήμερα σε πάνω από 60% στα μέσα του αιώνα. Η συνολική παραγωγή πρέπει να αυξηθεί από 20.000 ώρες terawatt σε 100.000 twh.
Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο, αλλά η περισσότερη από αυτή την ενέργεια πρέπει να προέρθει από ανανεώσιμες πηγές, περιλαμβανομένου του αέρα, του ήλιου και του νερού. Λιγότερο από 1,5% της παγκόσμιας επιφάνειας της γης μπορεί να προσφέρει όλη την ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές που χρειάζεται ο κόσμος. Και είναι με βάση τους νόμους της φυσικής εφικτό να λειτουργούν δίκτυα που βασίζονται σε διαλειπούσες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για το 85-90% της ισχύος τους, ενώ διανέμουν ηλεκτρισμό όπου χρειάζεται.
Η πραγματική πρόκληση είναι να φτάσουμε σε αυτό αρκετά γρήγορα. Αυτό απαιτεί να πενταπλασιάσουμε τις ετήσιες επενδύσεις στην δυναμικότητα των ανανεώσιμων για τα επόμενα 40 χρόνια.
Τρεις ακόμα τεχνολογίες είναι επίσης κρίσιμες. Πρώτον πρέπει να υπάρχει σημαντικός ρόλος για την ενέργεια από υδρογόνο. Οι παραγωγοί χάλυβα μπορούν δυνητικά να την χρησιμοποιήσουν αντί να καίνε άνθρακα ως παράγοντα αναγωγής (reduction agent) και η αμμωνία (παράγεται από υδρογόνο) μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για τα πλοία. Το υδρογόνο μπορεί να οδηγήσει σε μηδενικές εκπομπές άνθρακα αν παράγεται μέσω ηλεκτρόλυσης με χρήση ηλεκτρισμού που παράγεται με μηδενικές εκπομπές ρύπων.
Δεύτερον, πρέπει να αξιοποιήσουμε τη βιοενέργεια για να παρέχουμε μηδενικών εκπομπών αεροπορικά καύσιμα και ως πρώτη ύλη για την παραγωγή πλαστικού. Αυτό το βήμα όμως πρέπει να τύχει προσεκτικής διαχείρισης ώστε να αποφευχθούν επιζήμιες συνέπειες στα οικοσυστήματα και την παραγωγή τροφίμων.
Τρίτον, ένας σχετικά μικρός αλλά κρίσιμος ρόλος υπάρχει για την τεχνολογία σύλληψης CO2, ειδικά στην παραγωγή τσιμέντου.
Κάποιες πτυχές της οικονομίας μηδενικών εκπομπών θα κάνουν καλό στους καταναλωτές. Ενός 10 ετών τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν θα είναι μόνο φθηνότερα στη χρήση απ’ ότι αυτά με πετρέλαιο και βενζίνη, αλλά και φθηνότερα στην αγορά. Στη βαριά βιομηχανία και τις μεταφορές, όπου είναι δυσκολότερο να μειωθούν οι εκπομπές, κάποια επιπλέον κόστη είναι αναπόφευκτα, αλλά συχνά το αντίκτυπο στον καταναλωτή θα είναι ασήμαντο: η κατασκευή αυτοκινήτων από μηδενικών εκπομπών ατσάλι δεν θα προσθέσει περισσότερο από 1% στην τιμή ενός οχήματος.
Σε κάποιους συγκεκριμένους τομείς, όμως, ουσιαστικές αυξήσεις τιμών ίσως είναι αναπόφευκτες. Αν το αεροπορικό βιοκαύσιμο κοστίζει 50-100% περισσότερο στην παραγωγή από το συμβατικό μπορεί να προκαλέσει αύξηση 20% στις τιμές των εισιτηρίων.
Συνολικά, η Επιτροπή υπολογίζει ότι η επίτευξη μηδενικών εκπομπών στη βαριά βιομηχανία και τις μεταφορές έως το 2060 θα κάνει την παγκόσμια οικονομία το πολύ πολύ 0,5% μικρότερη, απ’ όσο θα ήταν σε διαφορετική περίπτωση. Αυτό το ποσοστό μπορεί να μειωθεί σε λιγότερο από 0,3% αν αυξήσουμε την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση βιομηχανικών υλικών.
Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μη διαχειρίσιμα εμπόδια κόστους, τεχνολογίας ή πόρων για να εμποδίσουν την πορεία μας προς μια οικονομία μηδενικού άνθρακα. Κι’ όμως χωρίς ισχυρές πολιτικές κυβερνητικές παρεμβάσεις θα αποτύχουμε να πιάσουμε τον στόχο.
Η χρέωση για τις εκπομπές ρύπων είναι κρίσιμη, αλλά πρέπει να σχεδιαστεί ώστε να αποφευχθεί ο αθέμιτος ανταγωνισμός. Η παραγωγή ατσαλιού με μηδενικές εκπομπές μπορεί να προσθέσει οριακά στις τιμές αυτοκινήτων, αλλά οποιοσδήποτε παραγωγός χάλυβα αντιμετωπίσει μια τιμή άνθρακα που προσθέτει στο κόστος παραγωγής ενός τόνου 100 δολάρια θα έχει σημαντικό μειονέκτημα έναντι ανταγωνιστών του σε άλλες χώρες που δεν αντιμετωπίζουν παρόμοια φορολόγηση.
Ιδανικά θα μπορούσαμε να κλείσουμε διεθνείς συμφωνίες, αλλά δεν πρέπει να αποκλείσουμε τη επιβολή δασμών που συνδέονται με άνθρακα σε εισαγωγές από χώρες που δεν συνεργάζονται. Μπορούμε επίσης να εξετάσουμε μονομερείς εγχώριες τιμές άνθρακα σε τομείς, όπως το τσιμέντο, στους οποίους το διεθνές εμπόριο είναι περιορισμένο.
Σε κάποιους κλάδους η ρύθμιση μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική. Εντολές που απαιτούν από τις αεροπορικές εταιρείες να αυξάνουν σταθερά το ποσοστό των μηδενικής εκπομπής βιοκαυσίμων ή συνθετικά καύσιμα θα παρέχουν ισχυρό κίνητρο για καινοτομία και μεγάλης κλίμακας παραγωγή. Σφιχτότεροι κανόνες για την αποσυναρμολόγηση και την αποκομιδή προϊόντων θα είναι κρίσιμη για την ανακύκλωση.
Η επίτευξη συμφωνίας για πολλές από αυτές τις πολιτικές θα είναι, φυσικά, δύσκολη. Θα είναι τουλάχιστον πιο εύκολη αν ξεκινήσουμε με τη βεβαιότητα ότι η οικονομία μηδενικού άνθρακα είναι τεχνικά εφικτή και οικονομικά προσιτή.
Του Adair Turner
Ο συγγραφέας είναι πρώην επικεφαλής της βρετανικής Financial Services Authority, και προεδρεύει της Energy Transitions Commission.