Σαχέλ: Η στεπική λωρίδα γης νότια της ερήμου Σαχάρα μπήκε στην καθημερινότητά μας μετά την Αμυντική Συμφωνία της Ελλάδας με τη Γαλλία. Μια αχανής έκταση, η οποία αυτή τη στιγμή θεωρείται ως η πιο «περιζήτητη» του πλανήτη, με τζιχαντιστές και την Τουρκία να την εποφθαλμιούν.
Η τουρκική προσπάθεια διείσδυσης στην περιοχή του Σαχέλ θέτει ένα ακόμη πεδίο ανταγωνισμού με την Ελληνογαλλική συμφωνία, στην περίπτωση που αναπτυχθούν στην περιοχή Ελληνικές Ειδικές Δυνάμεις όπως έχουμε δεσμευθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής είτε στο πλαίσιο των δυνάμεων της ΕΕ που ήδη δρουν εκεί.
Η Άγκυρα αυξάνει την παρουσία της στην αφρικανική ήπειρο διαρκώς, ειδικά στην περιοχή Σαχέλ. Ωστόσο, οι τουρκικές κινήσεις για την ανάπτυξη δεσμών με πρώην γαλλικές αποικίες όπως ο Νίγηρας και το Μάλι προκαλούν ανησυχία στο Παρίσι. «Σιωπηλοί» σύμμαχοι των Τούρκων, είναι οι τζιχαντιστές, οι οποίοι προσπαθούν να κατακτήσουν εδάφη αυτής της λωρίδας γης καθώς ο έλεγχος του Σαχέλ «κόβει» την Αφρική στη μέση.
Η γεωγραφική σημασία του Σαχέλ
Το Σαχέλ εκτείνεται, από δυτικά προς ανατολικά, από την βόρεια Σενεγάλη, συνεχίζει νότια Μαυριτανία, κεντρικό Μάλι, βόρεια Μπουρκίνα Φάσο, κεντρικό Νίγηρα, βόρεια Νιγηρία, κεντρικό Τσαντ, κεντρικό Σουδάν, μια μικρή έκταση στα βόρεια του Νότιου Σουδάν και καταλήγει στην βόρεια Ερυθραία στα παράλια της Ερυθράς Θάλασσας.
Το Σαχέλ αποτελεί επίσης την μεταβατική ζώνη μεταξύ της Σαχάρας και της σαβάνας, καθώς και το βορειότερο τμήμα της λεγόμενης υποσαχάριας Αφρικής.
Χωρίζεται σε 3 υπό-λωρίδες. Από νότια προς βόρεια έχει ως εξής:
1. Την Σουδανο-Σαχελιανή ζώνη, τη νοτιότερη υπολωρίδα του Σαχέλ, που έχει την όψη βλάστησης που μοιάζει μ’ αυτήν των “σουδανικών” σαβανών της δυτικής και κεντρικής Αφρικής, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το τεράστιο Μπαομπάμπ, ένα απ’ τα κυριότερα αντιπροσωπευτικά “σαβανικά” είδη δέντρου, ακακίες και άλλα δένδρα και τέλος με την ύπαρξη μεσαίου ύψους χλόης.
2. Την καθαρά Σαχελιανή ζώνη, την μεσαία υπολωρίδα δηλαδή, με τα πιο αντιπροσωπευτικά στεππικά τοπία του είδους Σαχέλ, με κάποια ύπαρξη αραιής και χαμηλής δενδρώδους βλάστησης κυρίως με ακακίες αλλά και άλλα δέντρα που είναι χαρακτηριστικά μόνο στο Σαχέλ, αλλά με χαμηλότερη ή και μηδαμινή χλόη στο έδαφος, ειδικά κατά την περίοδο της ξηρασίας και τέλος με ακανθώδεις θάμνους και φοίνικες Ντουμ.
3. Την Σαχαρο-Σαχελιανή ζώνη, την βορειότερη και πιο ερημική υπολωρίδα του Σαχέλ, που γειτνιάζει με την έρημο Σαχάρα και που εμφανίζει όψεις περισσότερο όμοιες με εκείνη, με εξαίρεση την αρκετά αραιή χαμηλή βλάστηση με ακανθώδεις θάμνους, κάποιους Φοίνικες Ντουμ ή οάσεις με χουρμαδιές και ορισμένα ποώδη και αγρωστώδη είδη φυτών.
Αποτελεί την κορωνίδα των Γάλλων στην Αφρική, του λεγόμενου Françafrique, δηλαδή της αποικιοκρατικής πολιτικής που εφάρμοσε στα τέλη του 19ου η Γαλλία, με τεράστιες κτήσεις στην «μαύρη ήπειρο». Έναν αιώνα αργότερα η Γαλλία περιορίστηκε στα μητροπολιτικά της εδάφη και σε μια σειρά μικρών υπερπόντιων κτήσεων, που τις παρέχουν ωστόσο πολύ ισχυρά γεωπολιτικά ερείσματα. Μόνο στην Αφρική, η Γαλλία συνεχίζει να διατηρεί το κύρος της, καθώς της ανήκει το νομισματικό σύστημα (CFA) που τέθηκε σε ισχύ σε αρκετές νοτιοαφρικανικές χώρες.
Αυτή η «οπισθοχώρηση» της Γαλλίας ή αν προτιμάτε η απόφαση να περάσει τις αφρικανικές κτήσεις της σε δεύτερη μοίρα, έφεραν αρνητικά αποτελέσματα, σε σημείο που το 2018 ο Εμανουέλ Μακρόν αποκάλυψε το σχέδιο του να αναζωογονήσει τη σύνδεση της Γαλλίας με τις πρώην αποικίες της στην Αφρική. Ανάμεσα στα άλλα η Γαλλία θα επένδυε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ στην δημιουργία χιλιάδων σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Αφρική, που θα βασίζονται στη γαλλική γλώσσα και κουλτούρα. Οι πολιτικοί στο Παρίσι άρχισαν πλέον να βλέπουν τη γαλλική γλώσσα ως σημαντικό εργαλείο διαμόρφωσης της αφρικανικής πολιτικής.
Η Αφρική υπήρξε το σκηνικό για 60 στρατιωτικές επιχειρήσεις όπου η Γαλλία συμμετείχε από την ανεξαρτησία. Αυτό αποτελεί επίσης έναν πυλώνα της νεοαποικιοκρατίας.
Η τουρκική «εισβολή» στην Αφρική
Φυσικά, η Γαλλία δεν θα έδινε τόσο μεγάλη προσοχή στην υποβαθμισμένη ζώνη του Σαχέλ αν η Τουρκία δεν έμπαινε σε αυτά τα εδάφη και μάλιστα με εμφατικό τρόπο. Γενικά η τουρκική παρουσία στην Αφρική γίνεται ολοένα εντονότερη και μπαίνει στον σχεδιασμό Ερντογάν και Άγκυρας, μέσω του Ισλάμ. Είναι κοινό μυστικό άλλωστε πως ο Ερντογάν βλέπει εαυτόν ως έναν νέο «Μωάμεθ» και με τη λογική αυτή προσπαθεί να συσπειρώσει τον ισλαμικό κόσμο γύρω του, θέλοντας να πετύχει τους στόχους του. Ένας από αυτούς, είναι ο έλεγχος του Σαχέλ ή σημείων κομβικής σημασίας.
Μάλιστα, η Τουρκία έχει ήδη κάνει κινήσεις για την ανάπτυξη δεσμών με πρώην γαλλικές αποικίες όπως ο Νίγηρας και το Μάλι, με το τελευταίο να είναι αυτή τη στιγμή εμπόλεμη ζώνη.
Είναι δε τόσο μεγάλη η τουρκική επιρροή στην Αφρική που στη Σομαλία το τουρκικό σώμα που εδρεύει στο Μογκαντίσου, την πρωτεύουσα της χώρας, έχει ένα επίσημο σήμα με την επιγραφή “Afrika Kartalı” (Αφρικανικός Αετός), το οποίο είναι αποκαλυπτικό όταν εξεταστεί υπό το πρίσμα της τουρκικής λογικής. Συγκεκριμένα, σηματοδοτεί την τουρκική πολιτική-στρατιωτική δύναμη στην ευρύτερη σφαίρα επιρροής της, όπως είχε αναφέρει και το πρακτορείο Anadolu.
Στη Σομαλία, ωστόσο, η Άγκυρα έχει εφαρμόσει μια ξεχωριστή στρατιωτική στρατηγική, σε αντίθεση με οπουδήποτε αλλού στην ήπειρο. Εκεί η Άγκυρα έχει επιλέξει μια πιο επιθετική στρατηγική δημιουργώντας μια νέα στρατιωτική και κοινωνιολογική ταυτότητα.
Με απλά λόγια η Τουρκία εκπαιδεύει τουρκόφωνους Σομαλούς στρατιώτες που αναμένει η Άγκυρα ότι θα συμβάλουν τελικά σε μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα στη Σομαλική Χερσόνησο!
Εννοείται πως η Άγκυρα εξοπλίζει πλήρως τους στρατούς των χωρών με τις οποίες θέλει να προσεταιριστεί κερδίζοντας ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος στην Αφρική, προς δυσαρέσκεια και ανησυχία του Παρισιού.
Τελευταίο όνομα στην τουρκική ατζέντα το οποίο έχει κυκλώσει η Άγκυρα είναι εκείνο της Κένυας. Προ ημερών, τουρκική εταιρεία εξοπλισμών συνήψε νέο συμβόλαιο για την παροχή 118 τεθωρακισμένων οχημάτων στην Κένυα, επεκτείνοντας το αποτύπωμα της Τουρκίας στην Αφρική, όπως ανέφερε η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Sabah.
Συγκυρία ή οποία μπορεί να μην είναι και τόσο τυχαία, είναι το γεγονός πως πράκτορες της MIT συνέλαβαν τον Σελαχαντίν Γκιουλέν, ανιψιό του Φετουλάχ Γκιουλέν στην Κένυα, δρώντας… ανενόχλητοι και τον οποίο οδήγησαν με τη βία πίσω στην Άγκυρα.
Πόσο σημαντική είναι η Αφρική για τη Γαλλία
Σήμερα, η Γαλλία διαθέτει τέσσερις μόνιμες βάσεις στην Αφρική. Στο Τζιμπουτί, τη Σενεγάλη, τη Γκαμπόν και την Ακτή του Ελεφαντοστού, όλες πρώην αποικίες. Αυτές οι δυνάμεις έχουν στρατηγικό ρόλο, δηλαδή να προστατεύουν τη Γαλλία και τα οικονομικά της συμφέροντα, καθώς και να επεμβαίνουν γρήγορα όταν είναι απαραίτητο.
Υποστηρίζοντας ότι είναι υπέρμαχος της ειρήνης, η Γαλλία παρεμβαίνει σε πολλές αφρικανικές συγκρούσεις χρησιμοποιώντας το πρόσχημα της «επέμβασης κατά της τρομοκρατίας» ή «βοήθειας για την αποκατάσταση της ασφάλειας, κατόπιν αιτήματος του Προέδρου της ενδιαφερόμενης χώρας». Αυτό συνέβη με την Επιχείρηση Serval στο Μάλι (2013-2014) και την Επιχείρηση Barkhane στο Sahel από το 2014.
Όμως δεν είναι μόνο στρατιωτικής σημασίας η Αφρική για τους Γάλλους αλλά και οικονομικής, σε σημείο που μεγάλο μέρος της μητροπολιτικής οικονομίας να εξαρτάται από τη «μαύρη ήπειρο». Μετά το κύμα ιδιωτικοποιήσεων του 1980 και λόγω των φυσικών πόρων της Αφρικής, οι επιχειρήσεις των αναδυόμενων χωρών κυριαρχούσαν στην Αφρική. Σύμφωνα με το «France Diplomatie», το 2017, υπήρχαν περισσότερες από 2.109 γαλλικές θυγατρικές στην ήπειρο.
Προκειμένου να ενισχυθεί η παρουσία τους, αυτές οι εταιρείες επενδύουν σε μεγάλο βαθμό. Για παράδειγμα, οι ροές γαλλικών κολοσσών προς την Αφρική έχουν αυξηθεί δέκα φορές μεταξύ 2000 και 2017.
Οι γαλλικές εταιρείες διατηρούν μαζική παρουσία στις πρώην αποικίες και παρεμβαίνουν σε διάφορους τομείς όπως:
- Ενέργεια (παράδειγμα: Total)
- Μεταφορές (παράδειγμα: Air France)
- Βιομηχανία (παράδειγμα: Lafarge)
- Κατασκευή (παράδειγμα: Bouygues, Sogea-Satom)
- Υπηρεσίες (παράδειγμα: BNP Paribas, Bolloré)
- Κατανομή μάζας (παράδειγμα: CFAO)
- Αγροβιομηχανία (παράδειγμα: Bel)
- Τηλεπικοινωνίες (παράδειγμα: Orange, France Telecom)
Η Total πραγματοποιεί το ένα τρίτο της παραγωγής υδρογονανθράκων στην Αφρική. Η Eramet παράγει κράματα μαγγανίου για τη χαλυβουργία στη Γκαμπόν. Το Bolloré έχει εκτάρια φοινίκων στο Καμερούν. Η Orange είναι παρούσα σε 19 αφρικανικές χώρες και επιβεβαιώνει ότι έχει περισσότερους από 100 εκατομμύρια Αφρικανούς πελάτες. Τρεις γαλλικές τράπεζες όπως η Banque National de Paris, η Société Générale και η Crédit Lyonnais αντιπροσώπευαν περίπου το 70% του κύκλου εργασιών όλων των τραπεζών στη ζώνη Franc CFA το 2006.
Καταλαβαίνει κανείς πως ο έλεγχος της Αφρικής για τη Γαλλία αποκτά ζωτική σημασία, όχι μόνο για γεωπολιτικούς λόγους αλλά και για καθαρά οικονομικούς.
Οι τζιχαντιστές του Σαχέλ
Δεν είναι τυχαίο ότι η Γαλλία με το πρόσχημα τον πολέμου κατά των ισλαμιστών βρίσκεται σε πόλεμο στην περιοχή του Σαχέλ από το 2013.
Σύμφωνα με τα όσα είπε ο Εμανουέλ Μακρόν, στην περιοχή του Σαχέλ υπάρχουν δύο στρατιωτικές επιχειρήσεις.
- Η αμιγώς γαλλική επιχείρηση Barkhane με στρατιωτική ισχύ σημαντική, η οποία εμπλέκεται σε εχθροπραξίες, πρωτίστως με ισλαμιστικές οργανώσεις.
- Και υπάρχει και άλλη μία, η Task Force Takuba, η οποία έρχεται και παρέχει υποστήριξη στη συνολική Γαλλική παρουσία στο Σαχέλ. Στη δεύτερη αυτή επιχειρήση συμμετέχουν το Βέλγιο, η Δανία, η Εσθονία, η Ιταλία, η Νορβηγία, η Σουηδία, η Τσεχία και συμμετέχουν υποστηρικτικά στις Γαλλικές επιχειρήσεις.
Όμως στο Σαχέλ υπάρχει ο συνασπισμός Νίγηρα, Τσαντ, Μαυριτανίας, Μπουρκίνα Φάσο και Μάλι. Οι πέντε αυτές χώρες, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις κοινές προκλήσεις και παρόμοιες απειλές, συνέστησαν το 2014 την ομάδα G5-Sahel, έναν πολιτικοστρατιωτικό οργανισμό με στόχο αφενός τον περιορισμό της διάδοσης του ριζοσπαστικού σουνιτικού ισλάμ και αφετέρου τον συντονισμό των δυνάμεων ασφαλείας του στη μάχη κατά του ισλαμικού τζιχάντ.
Κύριος αντίπαλος του συνασπισμού Γαλλίας – G5-Sahel, είναι το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος της Μεγάλης Σαχάρας (EIGS), που ιδρύθηκε αρχικά από τους ισλαμιστές Τουαρέγκ στη Δυτική Αφρική και σταδιακά επεκτάθηκε σε όλη σχεδόν τη ζώνη του Σαχέλ, ωστόσο παρέχει καταφύγιο σε ακραίους ισλαμιστές μαχητές που εκδιώχθηκαν στο πλαίσιο των πολεμικών επιχειρήσεων της Δύσης κατά της διεθνούς τρομοκρατίας.
Η δράση του EIGS εκτείνεται σε εδάφη του Μάλι, του Νίγηρα, της Νιγηρίας, της Μπουρκίνα Φάσο, της Αλγερίας και της Λιβύης. Η συγκεκριμένη οργάνωση, έχει κεντρικά ελεγχόμενη πολιτική αλλά και στρατιωτική δομή, αντλώντας επιρροές από το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα. Στις τάξεις της, τα τελευταία 10 χρόνια, έχει ενσωματωθεί και ένας μεγάλος αριθμός τζιχαντιστών που ανήκουν στη λεγόμενη Μουσουλμανική Αδελφότητα, με έχοντας σημαντική πολεμική εμπειρία την οποία απέκτησαν στο πλαίσιο των γεγονότων της Αραβικής Άνοιξης στα κράτη της Βορείου Αφρικής (Αλγερία-Λιβύη-Αίγυπτο-Τυνησία-Μαρόκο-Μαυριτανία).
Φυσικά γίνεται άμεσα σύνδεση ανάμεσα σε τζιχαντιστές και Άγκυρα μιας και η σχέση των δυο πλευρών δεν διαψεύστηκε ποτέ….
Ποιος κερδίζει, τί με τον έλεγχο του Σαχέλ
Είναι ξεκάθαρο πως ο έλεγχος της ζώνης του Σαχέλ «κόβει» ουσιαστικά την Αφρική στη μέση και αυτόματα ο άτυπος κάτοχός της μπορεί να διαπραγματεύεται εμπορικά, οικονομικά και φυσικά γεωπολιτικά σε άλλη βάση, η οποία τον καθιστά πανίσχυρο.
Όμως ο πραγματικός πλούτος του Σαχέλ, λένε οι ειδικοί, κρύβεται στο χώμα του. Πετρέλαιο, αέριο και ουράνιο, κάνουν τη ζώνη του Σαχέλ το πλέον περιζήτητο «φιλέτο» της Αφρικής.
Η Αλγερία διαθέτει τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου, ο Νίγηρας προμηθεύει ουράνιο τη «μαμά» Γαλλία, το οποίο είναι φυσικά απαραίτητο για το γαλλικό πυρηνικό πρόγραμμα ενώ το Τσαντ ξεκίνησε την εξόρυξη πετρελαίου. Τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου βρίσκονται επίσης στη Μαυριτανία και το Μάλι.
Πριν από μερικούς μήνες άλλωστε, ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη Νιγηρία, Princeton Lyman, είχε δηλώσει πως η Δύση και η Κίνα δίνουν μια λυσσαλέα μάχη για τον έλεγχο τον ορυκτών της Αφρικής.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που στο Κέρας της Αφρικής (Σομαλική Χερσόνησος) η παρουσία Κινέζων και Ιαπώνων γίνεται ολοένα εντονότερη, ενώ οι ΗΠΑ παρατηρούν, επισήμως, τις κινήσεις που γίνονται στην Αφρική.
Σε κάθε περίπτωση, οι αναλυτές αναφέρουν πως η Αφρική και το Σαχέλ αποτελούν τα σημαντικότερα γεωπολιτικά κομμάτια του 21ου αιώνα.
Τα πιόνια άλλωστε έχουν στηθεί στην σκακιέρα της «μαύρης ηπείρου»…
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.