Απαιτήθηκαν 20 χρόνια προκειμένου η ΔΕΗ από κρατικό μονοπώλιο να καταστεί αρχικά ανώνυμη εταιρεία με μέτοχο πλειοψηφίας το Δημόσιο και εν συνεχεία εταιρεία εκτός του ελέγχου του Δημοσίου.
Μέσα στα 20 αυτά χρόνια η ΔΕΗ απορρόφησε τρομακτικά ποσά χρημάτων , μέρος των οποίων πήγε σε επενδύσεις και μέρος των οποίων δαπανήθηκε χωρίς φειδώ με αποτέλεσμα προ τριετίας η επιχείρηση να βρεθεί στο χείλος του γκρεμού.
Πλέον η δρομολογούμενη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ κατά 750 εκατ. ευρώ θα περιορίσει τη μετοχική παρουσία του Υπερταμείου και του ΤΑΙΠΕΔ (δηλαδή του Δημοσίου) από το 51,1% σήμερα, κοντά στο 33%.
Σήμερα το 51% της ΔΕΗ που ελέγχει το Δημόσιο έχει αξία 1 δισ. ευρώ. Το ζητούμενο για το Δημόσιο είναι το 33% της επιχείρησης μετά την ΑΜΚ να ξεπερνάει σε αξία αυτό το ποσό. Σε διαφορετική περίπτωση θα μιλάμε για ζημία του Δημοσίου και όχι για κέρδος. Ειδικά από τη στιγμή που μετά από το deal για την πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ στην Macquarie, η ΔΕΗ έχει ήδη διασφαλίσει μια μεγάλη κεφαλαιακή ένεση.
Σε κάθε περίπτωση, πολλά θα εξαρτηθούν από την τιμή της μετοχής κατά την αύξηση κεφαλαίου της ΔΕΗ. Εάν αυτή πάρει για τα καλά τον κατήφορο και πέσει σημαντικά κάτω από τα 9 ευρώ, που είναι η τρέχουσα αξία της μετοχής, τότε το Υπερταμείο και το ΤΑΙΠΕΔ θα έχουν βγει άμεσα χαμένοι χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος.
Από το 100% στο 33%
Αλλά πως φθάσαμε από τον πλήρη κρατικό έλεγχο της ΔΕΗ στην μείωση του ποσοστού του Δημοσίου στο 33%, στο ποσοστό που οι αγγλοσάξονες ονομάζουν «blocking minority»; Απαιτήθηκαν 20 χρόνια για να γίνει αυτό.
Η αρχή έγινε με την Κυβέρνηση Σημίτη, τον Ν. 2773/1999 και το Προεδρικό Διάταγμα 333/2000 με τα οποία η ΔΕΗ μετατράπηκε με ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2001 από κρατική εταιρεία σε ανώνυμη εταιρεία και εν συνεχεία εισηγμένη στο Χρηματιστήριο.
Ο νόμος 2773/1999 επικύρωσε το καταστατικό της ΔΕΗ, το οποίο μεταξύ άλλων όριζε πως :
- Το Ελληνικό Κράτος δεν επιτρέπεται να κατέχει λιγότερο από 51% των μετοχών με δικαίωμα ψήφου της ΔΕΗ μετά από οποιαδήποτε αύξηση στο μετοχικό της κεφάλαιο.
- Σε περίπτωση που το ποσοστό συμμετοχής ενός μετόχου ή συνδεμένων αυτού επιχειρήσεων υπερβαίνει συνολικά το 5% του μετοχικού κεφαλαίου της ΔΕΗ, ο μέτοχος αυτός δε θα έχει δικαίωμα ψήφου στη Γενική Συνέλευση για το ποσοστό των μετοχών που υπερβαίνουν το 5%.
Να σημειωθεί πως το 2000 το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έκρινε Συνταγματικό το Προεδρικό Διάταγμα 333/2000 που προέβλεπε τη μετατροπή της ΔΕΗ σε ΑΕ , καθώς όπως προαναφέρθηκε αυτό προέβλεπε πως «σε οποιαδήποτε περίπτωση, η συμμετοχή του Ελληνικού Δημοσίου στο εκάστοτε μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας δεν μπορεί να είναι κατώτερη του 51% των μετά ψήφου μετόχων της εταιρείας, μετά από κάθε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου».
Από το 2001 έως και σήμερα, δηλαδή για 20 χρόνια τηρήθηκε ο όρος του 51%.
Ωστόσο, ενδιάμεσα και συγκεκριμένα το 2012 με μια από τις περιβόητες ΠΝΠ της Κυβέρνησης Σαμαρά (ΦΕΚ175/2012) προβλέφθηκε η κατάργηση του ελάχιστου ποσοστού του Ελληνικού Δημοσίου σε ΕΛΠΕ, ΔΕΗ, ΟΠΑΠ, ΟΔΙΕ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΕΛΤΑ, Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολης, Βόλου, Ελευσίνας, Ηγουμενίτσας, Ηρακλείου, Καβάλας, Κέρκυρας, Λαυρίου, Πατρών και Ραφήνας.
Συγκεκριμένα, με την εν λόγω ΠΝΠ απαλείφθηκε η προϋπόθεση κατοχής του 51% των μετοχών της επιχείρησης ηλεκτρισμού από το Δημόσιο. Όπως αναφέρεται :
«4. α) Η παράγραφος 3 του άρθρου 43 του ν. 2773/1999 (Α΄ 286) καταργείται, η δε παράγραφος 4 του άρθρου αυτού αναριθμείται σε 3.
β) Οι διατάξεις της δεύτερης παραγράφου του άρθρου πρώτου του π.δ. 333/2000 (Α΄ 278), που ενσωματώνουν άρθρα του καταστατικού της Δ.Ε.Η. Α.Ε. τροποποιούνται ως εξής:
(αα) το άρθρο 8 του καταστατικού της Δ.Ε.Η. Α.Ε. («Ποσοστό Συμμετοχής του Ελληνικού Δημοσίου») καταργείται.
(ββ) το τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 1 του άρθρου 20 του καταστατικού της Δ.Ε.Η. Α.Ε. («Εκπροσώπηση Μετόχων Μειοψηφίας») που ορίζει ότι: «Στη συνέλευση αυτή αποκλείεται η παράσταση του Ελληνικού Δημοσίου» καταργείται.
(γγ) οι παράγραφοι 3, 4 και 5 του άρθρου 21 του καταστατικού της Δ.Ε.Η. Α.Ε. («Αρμοδιότητα της Γενικής Συνέλευσης») καταργούνται.»
Η κρίση του ΣτΕ
Η συγκεκριμένη ΠΝΠ της κυβέρνησης Σαμαρά προσβλήθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας από πολίτες που αντέδρασαν, ωστόσο η αντίδραση τους αφορούσε αποκλειστικά στο ενδεχόμενο της πώλησης των δικτύων ύδρευσης. Με απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ το 2014 κρίθηκε αντισυνταγματική η μετατροπή της ΕΥΔΑΠ σε ιδιωτική επιχείρηση. Οι Σύμβουλοι της Επικρατείας έκριναν ότι ενδεχόμενη πώληση του 50,003% της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ είναι αντίθετη στο Σύνταγμα, κρίνοντας ότι οι δύο εν λόγω κρατικές εταιρείες ύδρευσης πρέπει να διατηρήσουν τον ιδιοκτησιακό και πραγματικό έλεγχο των επιχειρήσεών τους, προκειμένου να αποφευχθούν σημαντικές ανατιμήσεις στη χρήση του νερού και για να διασφαλιστεί η κρατική εγγύηση της ποιοτικής, ασφαλούς, συνεχούς, αδιάλειπτης και καθολικής πρόσβασης σε αυτές, αλλά και για λόγους εθνικής ασφάλειας.
Δεδομένου ότι η ελληνική αγορά ενέργειας, είναι μια απελευθερωμένη αγορά, στην βάση των κανόνων της ΕΕ, η προαναφερόμενη κρίση του ΣτΕ δεν μπορεί να έχει εφαρμογή στην περίπτωση της ΔΕΗ. Ωστόσο, η δρομολογούμενη μείωση της συμμετοχής του Δημοσίου στη ΔΕΗ κατά 18% (το ποσοστό αυτό αποτιμάται σήμερα στα 360 εκατ. ευρώ) θα πρέπει να τεκμηριωθεί και πάνω από όλα να έχει οικονομική λογική. Διαφορετικά και τα 360 εκατ. ευρώ υα έχουν χαθεί χωρίς λόγο και θα μπουν οι βάσεις ώστε η δημόσια συμμετοχή να υποχωρήσει ακόμη και κάτω του 33%.