Η Κέλλυ Ιωάννου – Υπ. Διδάκτωρ Ψηφιακής Εγκληματολογίας & Trauma Coach/ Διευθύντρια CSI Institute «ακτινογραφεί» τις εγκληματικές ενέργειες που έγιναν το τελευταίο διάστημα
Ένα ματωμένο καλοκαίρι… 27 δολοφονίες «χώρεσαν» στο αστυνομικό δελτίο μέσα σε 90 ημέρες. Αριθμός πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα. Κάποιες από αυτές συντάραξαν το πανελλήνιο. Η περίπτωση της Καρολάιν από τα Γλυκά Νερά ή της Γαρυφαλιάς στην Φολέγανδρο προκάλεσαν σοκ.
Τα πρωτοσέλιδα και τα δελτία δεν μπορούσαν να περιγράψουν την φρικαλεότητα. Αυτό που πραγματικά τρομάζει είναι η υπόθεση που κάνουν οι ειδικοί. Και ποια είναι αυτή; Πως οι ισορροπίες έχουν ανατραπεί και οι εγκληματικές πράξεις έχουν αυξηθεί.
Η Kέλλυ Ιωάννου – Υπ. Διδάκτωρ Ψηφιακής Εγκληματολογίας & Trauma Coach/Διευθύντρια CSI Institute μιλά στο Newsbomb.gr και «χαρτογραφεί» την νέα εγκληματική πραγματικότητα. Σημειώνει πως η covid-19 αποτέλεσε σημαντική παράμετρο για να αυξηθούν οι εγκληματικές τάσεις ενώ ταυτόχρονα υπογραμμίζει πως αυτό το φαινόμενο μπορεί να καταπολεμηθεί πριν πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις.
Το καλοκαίρι του 2021 σημειώθηκαν 27 δολοφονίες από τα Γλυκά Νερά και την Καρολάιν έως στη Μεσαρά. Έχετε παρατηρήσει ποτέ τέτοια έξαρση εγκλημάτων στην Ελλάδα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα;
«Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε παρατηρήσει τόσες πολλές δολοφονίες στην χώρα μας σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. Η πανδημία του Covid 19 θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι αποτελεί παράγοντα συσχέτισης. Η καραντίνα και οι τρέχουσες συνθήκες έχουν επηρεάσει την ψυχολογία των ανθρώπων και τις ισορροπίες που μπορεί να υπήρχαν πριν. Οι εγκληματίες εκμεταλλευόμενοι την κρίση που προκλήθηκε από την covid – 19, έδρασαν πολύ γρήγορα την περίοδο της καραντίνας, προσάρμοσαν τις δραστηριότητες τους και τους τρόπους λειτουργίας τους στη νέα κατάσταση. Η οικονομία μετά την πανδημία έχει επηρεαστεί αρκετά και οι εγκληματικές πράξεις έχουν αυξηθεί κατά πολύ καθώς έχουν αποσταθεροποιηθεί οι κοινωνίες. Επίσης, έπειτα από τόσους μήνες καραντίνας έχουν επιδεινωθεί τυχόν προβλήματα ψυχικής υγείας καθώς έχει αυξηθεί και η οργή που μπορεί να οδηγήσει στη βία πολύ εύκολα. Ακόμη, η αύξηση της εγκληματικότητας τα τελευταία χρόνια είναι κάτι το οποίο έχει παρατηρηθεί και σε άλλες χώρες πέρα από την Ελλάδα, οπότε πέρα από τον covid 19 υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως είναι η κρίση αξιών, η κατανάλωση ουσιών, η ανεργία ή τα οικονομικά προβλήματα, η φτώχεια και η αδιαφορία των γονέων.
Η παρατεταμένη καραντίνα και το lockdown επηρέασαν αυτή την κατάσταση; Και αν ναι, με ποιους τρόπους;
«Η υποχρεωτική καραντίνα εξαιτίας της covid – 19 έχει επηρεάσει αρκετά αυτή την κατάσταση καθώς τα θύματα αναγκάζονται να ζουν στον ίδιο χώρο με τους θύτες. Πέρα από τις δολοφονίες, υπήρξε και αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας αλλά μείωση των καταγγελιών των περιστατικών. Πριν την καραντίνα τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας είχαν τη δυνατότητα να ξεφύγουν έστω και λίγο από τον δράστη πηγαίνοντας στις δουλειές τους. Όταν ήρθε ο εγκλεισμός πέρα από την μειωμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες, το γεγονός ότι δεν πήγαιναν στο εργασιακό τους περιβάλλον, τους στερούσε το safe place που είχαν πριν. Απειλούνταν στο ίδιο τους το σπίτι, εκεί που θα έπρεπε να νιώθουν ασφαλέστερες. Ο εγκλεισμός ευνοεί την συμπεριφορά της επιβολής με την βία και του απόλυτου ελέγχου που έχουν συνήθως οι δράστες. Τα περιστατικά βίας προφανώς και υπήρχαν και πριν τον εγκλεισμό αλλά λόγω της κατάστασης αυξάνεται η αβεβαιότητα και το στρες, παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της βίας. Ακόμη, η καραντίνα είναι κάτι εντελώς πρωτόγνωρο για τους περισσότερους από εμάς οπότε δημιουργεί μια καταπίεση, αρνητικά συναισθήματα και πολλά νεύρα που πολύς κόσμος δεν μπορεί να ελέγξει. Το να ζούμε έντονες στρεσογόνες καταστάσεις δεν αποτελεί πρόβλημα αλλά το να τα αφήνουμε να μας επηρεάζουν αποτελεί.
Το χρόνιο στρες μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Αυτό που βιώνουμε τώρα είναι τραυματικό στρες. Ο covid 19 αποτελεί απειλή για τη ζωή μας ή/και για τις ζωές αγαπημένων μας. Είτε γινόμαστε μάρτυρες του τραύματος αυτού μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης είτε φροντίζοντας ανθρώπους που νοσούν. Μερικοί βιώνουμε άμεσα το τραύμα με το να νοσούμε, να απομονωνόμαστε ή να βιώνουμε την δυστυχία των άλλων. Όλοι ξέρουμε ότι η κανονικότητα έχει αλλάξει και ο κόσμος δεν θα ξανά είναι ο ίδιος. Η απομόνωση σε συνδυασμό με ψυχολογικούς και οικονομικούς παράγοντες που συνοδεύουν την πανδημία καθώς και πιθανές αυξήσεις των αρνητικών μηχανισμών αντιμετώπισης, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, μπορούν να προκαλέσουν μια τέλεια καταιγίδα και να δημιουργήσουν ένα πρωτοφανές κύμα οικογενειακής βίας. Καθώς τέθηκαν σε εφαρμογή τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, οι πωλήσεις αλκοόλ αυξήθηκαν καθώς τα εστιατόρια και τα μπαρ έκλεισαν, οι άνθρωποι έπιναν περισσότερο σπίτι τους. Τα ποσοστά ανεργίας παγκοσμίως αυξήθηκαν.
Η κατάχρηση ουσιών, η οικονομική καταπόνηση και η απομόνωση είναι όλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου για την ενδοοικογενειακή βία. Κατά τη διάρκεια της απομόνωσης, υπάρχουν επίσης λιγότερες ευκαιρίες για άτομα που βιώνουν ενδοοικογενειακή βία να ζητήσουν βοήθεια. Η απομόνωση βοηθά να στην αποσιώπηση της κακοποίησης ενώ τα σημάδια οικογενειακής/συντροφικής βίας γίνονται λιγότερα ορατά στους τρίτους».
Ο τέως υπουργός Προστασίας του Πολίτη σε δήλωση του είχε αναφέρει στην αρχή του καλοκαιριού πριν ξεσπάσει όλο αυτό το τσουνάμι πως «117 σκληροί κακοποιοί κυκλοφορούν ελεύθεροι λόγω του νόμου Παρασκευόπουλου», αυτό πέραν από την πολιτική χροιά επηρεάζει τον δείκτη της εγκληματικότητας;
«Όταν κάποιος βγαίνει από τη φυλακή υπάρχει η ελπίδα ότι θα έχει μάθει από τα λάθη του και ότι δεν θα τα επαναλάβει. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί με τεκμήρια ότι για τα εγκλήματα που γίνονται στην χώρα μας υπεύθυνοι είναι αυτοί οι 117 άνθρωποι που βγήκαν από τη φυλακή και κυκλοφορούν ελεύθεροι. Το θέμα είναι να αναρωτηθούμε κατά πόσο υπάρχει όντως σωφρονιστικό σύστημα στη χώρα μας. Τα σωφρονιστικά συστήματα μόνο σωφρονισμό δεν προσφέρουν διότι οι εγκληματίες που βρίσκονται εκεί μέσα μπορούν να προμηθευτούν ουσίες και να προβούν σε κάθε είδους παράνομης πράξης. Κάποιοι σχολιαστές προτείνουν ότι η ανάγκη για ασφάλεια – ελευθερία δηλαδή του ατόμου από βίαια και άλλα εγκλήματα – και η ανάγκη για δικαιοσύνη – δηλαδή η ελευθερία του ατόμου από υπερβολικές και άνισες ασκήσεις κρατικής εξουσίας βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Κι όμως δεν είναι. Τα μέλη της κοινότητας έχουν το δικαίωμα να έχουν ενεργό ρόλο στην επιρροή της κατεύθυνσης και της επιβολής του νόμου. Τα αστυνομικά τμήματα πρέπει να έχουν το κατάλληλο μέγεθος και τη σωστή εξειδίκευση για να καλύψουν τις ανάγκες της κοινότητας. Η λήψη αποφάσεων πρέπει να βασίζεται σε τεκμηριωμένες στρατηγικές που βασίζονται σε αυστηρή έρευνα και σε επιστημονικό προσωπικό. Τώρα όσο ποτέ άλλοτε είναι η στιγμή να μας απαντήσουν οι αρμόδιοι φορείς υπεύθυνα γιατί δεν ανοίγουν θέσεις εγκληματολόγων στην Ελλάδα του 2021».
Φοβάστε ότι το επόμενο διάστημα θα υπάρχει αυτή η εγκληματική ακραία συμπεριφορά; Πώς μπορεί να εκτονωθεί;
«Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει έξαρση των εγκλημάτων όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως. Από τη στιγμή που υπήρξαν τόσες πολλές δολοφονίες σε ένα καλοκαίρι είναι λογικό να υπάρχει και φόβος ότι δεν θα σταματήσουν εκεί οι δολοφονίες και ότι θα συνεχιστούν. Η ανησυχία μου είναι ότι το επόμενο διάστημα δεν θα μας απασχολεί το πόσο αλλά το πώς. Η μετάλλαξη δηλαδή του εγκλήματος και ο τρόπος εκτέλεσής του. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση αρχικά πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε χωρίς να χάνουμε τον έλεγχο οποιαδήποτε κατάσταση με την οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι. Τα άτομα που θεωρούν ότι χάνουν τον έλεγχο πολύ εύκολα μπορούν είτε να ξεκινήσουν ψυχανάλυση ώστε να βρουν τι κρύβεται πίσω από αυτή την έκρηξη θυμού. Σημαντικός είναι ο ρόλος της γυμναστικής καθώς είναι γνωστό ότι η γυμναστική σε βοηθάει να εκτονώνεσαι και να ηρεμείς. Επίσης, ένας άλλος τρόπος εκτόνωσης είναι η δημιουργική απασχόληση όπως είναι η μουσική, η ζωγραφική και γενικότερα οι τέχνες».
Ποια εγκλήματα από αυτά που σημειώθηκαν στην Ελλάδα φέτος το καλοκαίρι σας συντάραξε πιο πολύ και γιατί;
«Το έγκλημα που με επηρέασε πιο πολύ απ’ όλα ήταν η δολοφονία της 26χρονης Γαρυφαλλιάς στη Φολέγανδρο, διότι ήταν οικογενειακή μου φίλη. Μελετώ και εργάζομαι στον τομέα της εγκληματολογίας και του αστυνομικού ρεπορτάζ από τα 17 μου. Πρώτη φορά συνέβη κάτι τόσο ειδεχθές σε δικό μου άνθρωπο. Για μέρες δεν μπορούσα να αρθρώσω λέξη, γιατί οι σκέψεις και τα συναισθήματα με κατέκλυζαν. Προς τιμήν της Γαρυφαλλιάς και της κάθε Γαρυφαλλιάς με την επιστημονική ομάδα μου από το Διεθνές Ινστιτούτο για την Κυβερνοασφάλεια (CSI Institute) έχουμε δημιουργήσει μία εκστρατεία ενάντια της βίας η οποία θα λανσαριστεί στο προσεχές χρονικό διάστημα. Σκοπός μας είναι να περιοριστεί κάθε μορφή βίας αλλά κυρίως να ξαναγίνουμε όλοι μας πιο “ανθρώπινοι άνθρωποι”».