Στην Ελλάδα, ο ακριβής αριθμός των κακοποιημένων παιδιών δεν έχει αποσαφηνιστεί, κυρίως λόγω της «κοινωνικής ντροπής» και της υποαναφοράς των συμπτωμάτων.
Υπάρχουν δύο κύρια προβλήματα σχετικά με την κακοποίηση των παιδιών:
α) Σπάνια τα ίδια τα παιδιά καταγγέλλουν τους θύτες (είτε λόγω συγγένειας, είτε λόγω απειλών που έχουν δεχτεί, είτε λόγω του φόβου ότι δεν θα τους πιστέψει κανείς) και
β) Η κακοποίηση είναι πολύ δύσκολο να αποδειχθεί, ιδίως όταν δεν υπάρχουν ιατροδικαστικές ενδείξεις. Αποδεικνύεται μόνον, όταν υπάρχουν μάρτυρες ή ομολογία του θύτη. Αλλά ακόμα κι όταν υπάρχουν μάρτυρες, η δυσπιστία, η πάντα υπαρκτή πιθανότητα λάθους, καθώς και ο φόβος εμπλοκής σε δικαστικές διαμάχες οδηγεί τους ανθρώπους να απωθούν τις υποψίες.
Εκτός από τους γονείς, τα παιδιά μπορεί να κακοποιηθούν από φίλους των γονέων και άλλα γνωστά τους άτομα. Μόλις το 3% των κακοποιητών είναι άτομα άγνωστα στο παιδί. Συνήθως οι θύτες υποφέρουν από κάποιας μορφής ψυχοπαθολογία. Κάποιοι είναι ψυχωτικοί, οι περισσότεροι πάσχουν από κάποια διαταραχή προσωπικότητας με πιο συχνές τη μεταιχμιακή και την αντικοινωνική. Συχνά συνυπάρχει κατάχρηση ουσιών και ιστορικό κακοποίησης κατά την παιδική τους ηλικία.
Οι συχνότερες μορφές κακοποίησης είναι:
α) Παραμέληση: η μη παροχή από τον γονέα ή κηδεμόνα ή υπεύθυνο πάροχο φροντίδας στο παιδί:
• τροφής, στέγης, ένδυσης, πρόσβασης στο σύστημα υγείας
• η ελλιπής εποπτεία
• η έκθεση του παιδιού σε περιβάλλον που ελλοχεύει κινδύνους
• η ανάθεση της φροντίδας του παιδιού σε κάποιον μη ικανό φροντιστή
• η εγκατάλειψη ή εκδίωξή του από το σπίτι
β) Ενδοοικογενειακή βία: πραγματική ή απειλούμενη άσκηση σωματικής, σεξουαλικής ή συναισθηματικής βίας εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος.
γ) Σωματική κακοποίηση: πρόκληση ή προσπάθεια πρόκλησης σωματικού πόνου ή τραύματος.
δ) Σεξουαλική κακοποίηση: περιλαμβάνει μία ποικιλία σεξουαλικών συμπεριφορών που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός μεγαλύτερου ατόμου και ενός παιδιού:
• σεξουαλικά φιλιά
• σεξουαλικό άγγιγμα
• χάδι στα γεννητικά όργανα
• διείσδυση
• αποκάλυψη επίμαχων σημείων
• λεκτική πίεση για σεξ
• σεξουαλική εκμετάλλευση ή προώθηση
• έκθεση στην πορνογραφία
Ενδείξεις κακοποίησης:
• Η καθυστέρηση στην αναζήτηση βοήθειας, ιστορικό με ασάφειες που δεν ταιριάζουν με την κλινική εικόνα ούτε με την εξελικτική φάση του παιδιού (π.χ. ένα βρέφος 2-3 μηνών δεν πέφτει μόνο του από την κούνια!)
• Τραυματισμοί, σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα (επανειλημμένα επεισόδια βίας)
• Τραυματισμοί χαρακτηριστικοί κακοποίησης (π.χ. έγκαυμα από τσιγάρο )
• Ο απορριπτικός τρόπος που οι γονείς μιλούν στο ή για το παιδί τους (π.χ. «χαζό», «άχρηστο») ή δεν αναφέρονται ονομαστικά σε αυτό το παιδί (σε αντίθεση με τα άλλα τους παιδιά)
• Τα τραύματα σταματούν να «ανανεώνονται», μόλις το παιδί απομακρυνθεί από το περιβάλλον του
• Το παιδί δεν αντιδρά στον αποχωρισμό από τους γονείς, ούτε χαίρεται με την επανένωσή του μαζί τους
Γενικά χαρακτηριστικά κακοποιημένου παιδιού:
• Δυσκολία να εμπιστεύεται ενήλικες
• Φόβος προς τους γονείς του, απροθυμία να επιστρέψει στο σπίτι
• Προσκόλληση σε άγνωστα άτομα
• Εξαιρετικά χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Υπερβολική υπακοή, παθητικότητα, απόσυρση
• Έντονο άγχος
• Δυσκολίες στις συναναστροφές με συνομήλικους
• Χρήση «ενήλικης» γλώσσας, π.χ. βωμολοχίες ή σεξουαλικά υπονοούμενα
• Παλινδρομημένη συμπεριφορά, π.χ. ενούρηση, εγκόπριση κλπ.
Αν πιστεύετε ότι κάποιο παιδί είναι θύμα κακοποίησης καλέστε στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα παιδιά 1056, η οποία παρεμβαίνει άμεσα όταν κάποιο παιδί κινδυνεύει.
Μην αδρανείτε, μην αγνοείτε τις ενδείξεις πιστεύοντας ότι κάποιος άλλος θα προστατέψει το παιδί. Πολλά παιδιά θα είχαν σωθεί, αν όσοι ήξεραν ή τουλάχιστον υποψιαζόντουσαν είχαν κάνει έστω ένα τηλέφωνο στις αρχές.
H 19η Νοεμβρίου έχει θεσπιστεί ως ημέρα κατά της παιδικής κακοποίησης σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών και καταστολής του φαινομένου.