Τη μικρή πλατεία, της διασταύρωσης των οδών Κ. Βάρναλη και Γ. Παπανδρέου στη Νέα Ερυθραία στολίζει η προτομή του Γεωργίου Διλβόη, που στήθηκε εκεί το 1970 από την Αδελφότητα Αλατσατιανών Ν. Ερυθραίας.
Το έργο που φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Δ. Γεντέκο είναι ένα από τα τρία μικρασιατικού ενδιαφέροντος μνημεία που ανεγέρθηκαν στη Νέα Ερυθραία, κι ενώ εκατοντάδες άνθρωποι περνούν καθημερινά από το σημείο, ελάχιστοι γνωρίζουν ότι η προτομή παριστάνει τον μεγαλύτερο ήρωα της Αμερικής κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Γιώργιος Διλβόης γεννήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου του 1896 στα Αλάτσατα της Μικράς Ασίας. Ήταν ένα από τα 9 παιδιά του Αντωνίου και της Γιασεμής Διλβόη.
Κατά τη διάρκεια της εφηβείας του, ο πατέρας του Γιώργου, Αντώνιος εγκαταστάθηκε στο Σόμερβιλ της Μασαχουσέτης. Ήθελε να βρει μια καλή δουλειά και να δημιουργήσει τις συνθήκες, ώστε, να υποδεχθεί και την υπόλοιπη οικογένεια του.
Εργάστηκε στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης και σταδιακά άρχισαν να πηγαίνουν στις ΗΠΑ όλα τα μέλη της οικογένειά του.
Ο Γιώργος Διλβόης έφτασε στις ΗΠΑ τον Ιανουάριο του 1910, όμως δεν έκατσε εκεί πολλά χρόνια, καθώς το 1912 επέστρεψε στην Ελλάδα για να πολεμήσει ως εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους.
Έπειτα επέστρεψε στις ΗΠΑ, τελείωσε το σχολείο και λίγα χρόνια μετά κατατάχθηκε εθελοντικά στον Αμερικανικό Στρατό.
Έλαβε μέρος στον Συνοριακό Πόλεμο του 1916-1917 με το Μεξικό και το φθινόπωρο του 1917 προωθήθηκε με την 26η Μεραρχία Πεζικού του Αμερικανικού Στρατού Δυτικό Μέτωπο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος, η μάχη και ο θάνατος
Ο Τζορτζ Ντιλμπόι, όπως τον αποκαλούσαν οι Αμερικανοί, υπηρέτησε στο 103 σύνταγμα πεζικού της 26ης αμερικανικής μεραρχίας στο μέτωπο της Γαλλίας.
Στις 6 Ιουνίου του 1918 πρωταγωνίστησε στη μάχη του Μπελό Γουντ, όταν ο λόχος του κλήθηκε να καταλάβει τη σιδηροδρομική γραμμή και να κάμψει την δύναμη των γερμανικών οπλοπολυβόλων. Η εντολή ήταν η κατάληψη του σταθμού της πόλης. Οι στρατιώτες επιτέθηκαν με ορμή και έφτασαν σε απόσταση 100 μέτρων, όμως εκεί δέχτηκαν βαριά πυρά και ανάμεσα στους πολλούς τραυματίες ήταν ο Διλβόης.
Παρά τον τραυματισμό του, σύρθηκε στο έδαφος και εξακολούθησε να μάχεται με χειροβομβίδες σκοτώνοντας τους πυροβολητές. Η επιθετική του δράση ανάγκασε τους υπόλοιπους Γερμανούς να υποχωρήσουν. Όταν έφθασαν οι αμερικανικές ενισχύσεις, ο Διλβόης ήταν νεκρός διάτρητος από σφαίρες και με κομμένο το δεξί του πόδι.
Η θυσία του καθόρισε τις εξελίξεις και στις 26 Ιουνίου οι Αμερικανοί επικράτησαν στην αμφίρροπη μάχη μέσα στο γαλλικό δάσος…
Η θυσία αυτή του Διλβόη δεν πέρασε απαρατήρητη και ο διοικητής του Αμερικανικού Εκστρατευτικού Σώματος, στρατηγός Τζον Πέρσινγκ, κατέταξε τον Διλβόη «στους δέκα μεγαλύτερους ήρωες, που πέθαναν στα πεδία των μαχών της Γαλλίας και επέδειξαν υπερφυσικό ηρωισμό και γενναιότητα».
Σε επιστολή του προς τον πατέρα του νεκρού, Αντώνιο Διλβόη, ο στρατηγός Τζορτζ Μπριγκαντιέρ ανέφερε:
«Ένας απόγονος της φυλής του Ξενοφώντα και του Λεωνίδα απέδειξε το δικαίωμά του να αναφέρεται ισάξια με εκείνες τις ηρωικές ψυχές. Κάτω από καταστάσεις υποταγής και πίστης στην υιοθετημένη του πατρίδα (την Αμερική) ανέτρεψε το παρόν, επιδεικνύοντας τις ηρωικές εκείνες ιδιότητες των Ελλήνων προγόνων του, από τους οποίους προέρχεται»….
Στις 19 Ιανουαρίου 1919 του απονεμήθηκε μετά το θάνατό του το Μετάλλιο της Τιμής.
Οι τρεις ταφές ενός ήρωα πολέμου
Η σορός του Διλβόη ενταφιάστηκε με στρατιωτικές τιμές στο συμμαχικό νεκροταφείο της Αργκόν στη Γαλλία.
Το 1921, ωστόσο, και ενώ η οικογένειά του είχε επιστρέψει από τις ΗΠΑ και είχε εγκατασταθεί και πάλι στα Αλάτσατα στη Σμύρνη, ζήτησε από την αμερικανική κυβέρνηση να μεσολαβήσει ώστε, τα οστά του ήρωα να μεταφερθούν από τη Γαλλία στη Σμύρνη προκειμένου να ταφεί στην ιδιαίτερη πατρίδα του.
Οι ΗΠΑ έκαναν δεκτό το αίτημα της οικογένειας. Έγινε η εκταφή της σορού και το φέρετρο του Διλβόη τυλιγμένο με την αμερικανική σημεία μεταφέρθηκε στη Χίο με αντιτορπιλικό των ΗΠΑ και από εκεί πέρασε στη Σμύρνη. Η δεύτερη ταφή έγινε στις 10 Ιουλίου 1922 και λέγεται πως την άμαξα με το φέρετρο μέχρι τα Αλάτσατα την συνόδευσαν πάνω από 15.000 άνθρωποι.
Οι Τούρκοι όμως μπήκαν στα Αλάτσατα το 1922 και κατέστρεψαν οτιδήποτε βρήκαν μπροστά τους, δεν δίστασαν μάλιστα να βεβηλώσουν τον τάφο του Διλβόη και να αφαιρέσουν τη σημαία των ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ εξοργίστηκαν, με την αμερικανική διπλωματική αποστολή να ζητά εξηγήσεις.
Η τουρκική απάντηση στην διαμαρτυρία ήταν: «Κατά την εξέταση που έγινε, διαπιστώθηκε ότι το φέρετρο είχε μόνο ανοιχτεί και η σημαία χάθηκε».
Το θέμα της βεβήλωσης του τάφου έφτασε μέχρι και το κογκρέσο των ΗΠΑ, ενώ ο τότε Αμερικάνος πρόεδρος Ουόρεν Χάρντινγκ απαίτησε και έλαβε επίσημη συγνώμη από την κυβέρνηση του Κεμάλ Ατατούρκ.
Έπειτα από όλα τα διαδικαστικά το Κεμαλικό καθεστώς επέτρεψε στους Αμερικανούς να παραλάβουν τη σορό του Διλβόη και να τη μεταφέρουν στις ΗΠΑ. Για το λόγο αυτό ένα αμερικάνικο πλοίο έφτασε στη Σμύρνη και την μετέφερε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η τρίτη και τελευταία ταφή του Τζορτζ Ντίλμποϊ πραγματοποιήθηκε στο στρατιωτικό νεκροταφείο του Άρλινγκτον. Εκεί βρέθηκε και ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Κάλβιν Κούλιτζ, προκειμένου να τιμήσει τον ήρωα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ένα ακόμα στοιχείο που κάνει ακόμη πιο δραματική την ιστορία του Διλβόη έχει να κάνει με το Μετάλλιο της Τιμής που του είχε απονεμηθεί μετά το θάνατό του. Αυτό είχε καταλήξει στα χέρια της αδερφής του, η οποία μετά την καταστροφή της Σμύρνης έμεινε μόνιμα στην Κρήτη. Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ναζί λεηλάτησαν το σπίτι της και αφαίρεσαν το μετάλλιο του Διλβόη.
Μερικά χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, το κλεμμένο μετάλλιο του Διλβόη εντοπίστηκε. Τον Απρίλιο του 1999 με εντολή του τότε προέδρου των ΗΠΑ, το μετάλλιο αποδόθηκε με κάθε τιμή στον ανιψιό του Γεώργιο Ροζάκη.
Ο Γιώργος Διλβόης τιμήθηκε συνολικά από τέσσερις Αμερικανούς προέδρους. Από τον Γούντροου Ουίλσον, τον Γουόρεν Χάρντινγκ, τον Κάλβιν Κούλιτζ και τον Μπιλ Κλίντον. Προς τιμήν του έχουν ονομαστεί δημόσια κτίρια κι έχουν ανεγερθεί ανδριάντες στις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα υπάρχουν οδοί με το όνομά του, στη Νέα Σμύρνη, στο Βύρωνα, τη Χίο και το Ηράκλειο Κρήτης κι ένα άγαλμά του στην ομώνυμη πλατεία της Νέας Ερυθραίας.