Εν μέσω των Συμπληγάδων του φόβου, για την πανδημία και την οικονομική καταβαράθρωση.
γράφει ο Γιάν. Μαντάς
Φόβος επικρατεί και στους κόλπους των κυρίαρχων τάξεων, μήπως η οικονομική κρίση μετατραπεί σε κοινωνική.
Η πανδημία φέρνει αλλαγές. Προβλήματα και προκλήσεις. Από μία νέα οργάνωση του κράτους, της εργασίας και της κοινωνικής δραστηριότητας, έως το στοίχημα της κοινωνικής και οικονομικής ανάταξης, ίσως και τον κίνδυνο μίας νέας φτώχειας. Ο κόσμος στον οποίο θα επιστρέψουμε διαγράφεται πολύ διαφορετικός από εκείνον που αφήσαμε.
Ωστόσο, πολιτικοί και αναλυτές διχάζονται ως προς την έκταση, το βάθος και τον χαρακτήρα των ανατροπών.
Η πίεση της πραγματικότητας, ανάγκασε αρκετές Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να πάρουν μέτρα ξένα προς την ιδεολογική ταυτότητά τους, σε αντίθεση με όσα μέχρι πρότινος υποστήριζαν.
Ο Μπόρις Τζόνσον, εθνικοποίησε -έστω προσωρινά- το δίκτυο αμαξοστοιχιών που είχαν ιδιωτικοποιήσει η Θάτσερ και ο Μέιτζορ. Ο Τραμπ αποφάσισε να επιτάξει τη General Motors για την κατασκευή δεκάδων χιλιάδων αναπνευστήρων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε σε αναστολή τους αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες της, προσφέροντας πρωτόγνωρη δημοσιονομική ευελιξία. Μεταφέρονται κονδύλια στα δημόσια συστήματα υγείας. Ανακοινώνονται μέτρα για να αποτραπούν οι απολύσεις, καλύπτοντας το 80% ή και το 90% των μισθών εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα. Βέβαια, σε σύγκριση με αυτές τις χώρες ωχριούν τα 800 ευρώ που δίνει η Ελληνική κυβέρνηση.
Η πανδημία του κορωναϊού επαναφέρει στο προσκήνιο το παρεμβατικό κράτος!
Σήμερα, σχεδόν οι πάντες, στηρίζουν, έστω και με μισή καρδιά, την ενίσχυση του κράτους και ιδιαίτερα του κράτους πρόνοιας. Ο καθηγητής του LSE Kevin Featherstone, γράφει ότι, «ο κορωνοϊός προσγειώνει τον νεοφιλελευθερισμό», υπογραμμίζοντας πως «το αποτέλεσμα του κορωνοϊού μπορεί να είναι ότι τώρα είμαστε όλοι σοσιαλδημοκράτες». Ή όπως σημειώνει ο Νομπελίστας Amartya Sen, «θα πρέπει τώρα να γίνουμε»!
Προφανώς, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν ενστερνίστηκαν προσεγγίσεις κεϋνσιανής καταγωγής ή έλκονται, εκ νέου, από σοσιαλιστικές πρακτικές. Αντιθέτως, αυτές οι πολιτικές -έστω κι αν είναι χρήσιμες για να αποφευχθεί η διάλυση των κοινωνικών ιστών- είναι προσωρινές και ο λογαριασμός δεν θα αργήσει να έρθει, μαζί με τον κίνδυνο να αναδυθεί, μέσα από την κρίση, ένα αυταρχικό κράτος.
«Οι κυβερνήσεις θα συμπιέζονται από δύο αντίρροπες τάσεις. Η πρώτη είναι να αναπτύξουν το κοινωνικό κράτος, ιδιαίτερα στο σύστημα Υγείας και την κοινωνική ασφάλιση, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν ανάλογες κρίσεις στο μέλλον. Η άλλη είναι να ισορροπήσουν τους προϋπολογισμούς τους, καθώς το δημόσιο χρέος εκτοξεύεται σε απαράδεκτα επίπεδα», γράφουν στο πρακτορείο Bloomberg οι Αντριάν Γούλντριτζ και Μάικλ Μίκλετγουέιτ. Και προσθέτουν: «Σε όλο τον κόσμο, ο φόβος επελαύνει και, προκειμένου να προστατευτούμε από τον τρομερό ιό, παραιτούμαστε εθελουσίως από βασικά δικαιώματα στον Λεβιάθαν του κράτους». Ήδη, αυταρχικοί ηγέτες όπως ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία, εκμεταλλεύονται την κρίση για να κυβερνούν με διατάγματα.
Ο Covid-19, θα επιδεινώσει προϋπάρχουσες συνθήκες ανισότητας. Γι΄ αυτό θα ζήσουμε κοινωνικές αναταραχές, ακόμη και οι επαναστάσεις, υποστηρίζει ο Andreas Kluth, μέλος της διευθυντικής ομάδας του Bloomberg, σε πρόσφατο άρθρο του.
Η κρίση και η ανεργία θα ενισχύσουν το ρήγμα ανάμεσα στους μη προνομιούχους που εκτίθενται στον φονικό ιό και τους απολυμένους από τη μια πλευρά, και τους έχοντες και κατέχοντες, που οχυρώνονται στις επαύλεις και τα συσσωρευμένα κέρδη, από την άλλη.
Οι εξελίξεις ραγδαίες και το μέλλον σίγουρα άδηλο αν όχι σκοτεινό.
Ποια μορφή και ποια κατεύθυνση θα πάρει ο μετα-κορωναϊό κόσμος δεν εξαρτάται μόνο από τη δύναμη και τη βούληση των κυρίαρχων. Θα κριθεί, τελικά, από τη βούληση και τη δύναμη των κυριαρχούμενων.
Υ.Γ. Ο Ισραηλινός καθηγητής και συγγραφέας Γιουβάλ Νόα Χαράρι στην ανάλυσή του στους Financial Times, για την επόμενη ημέρα της παγκόσμιας κρίσης που έχει προκαλέσει η πανδημία, επισημαίνει, μεταξύ άλλων: Σε καιρούς δύσκολους οι λαοί οδηγούνται στο ψευτοδίλημμα να επιλέξουν αν επιθυμούν να θυσιαστεί η ιδιωτικότητά τους στον βωμό της υγείας τους, και πως η ανθρωπότητα έχει μπροστά της δύο ιδιαίτερα σημαντικές επιλογές: την ολοκληρωτική παρακολούθηση ή την ενδυνάμωση των πολιτών και την εθνικιστική απομόνωση ή την παγκόσμια αλληλεγγύη.