Πτώσεις μετεωριτών και ουράνιων σωμάτων στη Γη. Ένα φαινόμενο που λίγοι έχουν την τύχη να ζήσουν. Και όσοι τα έχουν καταφέρει συνήθως έχουν να μεταφέρουν μία εμπειρία που σε αφήνει να κοιτάς σαστισμένος και να σκέφτεσαι πόσο «μικρός» είσαι μπροστά στην απεραντοσύνη του σύμπαντος.
Η Γη βάλλεται συνεχώς από διαστημικά συντρίμμια και διαστημικές κοτρόνες, για να το πούμε πιο λαϊκά. Δεν είναι πάρα πολλά τα αστρικά αντικείμενα που έχουν καταφέρει να επιβιώσουν από την ισχυρότατη δύναμη της γήινης ατμόσφαιρας. Στην πραγματικότητα αν είχαν καταφέρει να επιζήσουν πάρα πολλά μάλλον δεν θα μπορούσαμε αυτή τη στιγμή να υπάρχουμε ως είδος.
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους έναν μετεωρίτη μέσα από το πρίσμα των εσχατολογικών ταινιών του Χόλιγουντ, όπου τα πάντα καταστρέφονται και γίνονται στάχτη, ή από τις θεωρίες για τον λόγο εξαφάνισης των δεινοσαύρων από τον πλανήτη μας.
Το φαινόμενο της πτώσης ενός αστεροειδή είναι σπάνιο. Όταν όμως συμβεί και ανάλογα με το μέγεθός του, αυτό που έχει αφήσει πάνω στο σώμα της Γης είναι το ανεξίτηλο σημάδι του. Το οποίο μετά ο πλανήτης πήρε, σμίλεψε και διαμόρφωσε (και διαμορφώνει ακόμα), δημιουργώντας φυσικά τοπία σπάνιου φυσικού κάλλους. Και ναι, η εισαγωγή δεν αφορά έναν τόπο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, αλλά ένα μέρος… δίπλα μας. Τις πανέμορφες «δίδυμες» λίμνες Ζερέλια (η Ζηρέλια) στον Αλμυρό Μαγνησίας και την αστρική καταγωγή τους.
Οι θεωρίες για την προέλευση των λιμνών και τα τελευταία ανατρεπτικά στοιχεία
Οι «Λίμνες των Μετεωριτών» βρίσκονται στα νότια της πεδιάδας του Αλμυρού, στην περιοχή της Ευξεινούπολης. Κάτι λιγότερο από 6 χλμ. (αγροτικού δρόμου) από τον Αλμυρό και περίπου 11 χλμ. απόσταση από το αεροδρόμιο της Νέας Αγχιάλου.
Στην περιοχή εκείνη βρισκόταν το αρχαίο Αθαμάντιο πεδίο, στο νομό Μαγνησίας.
Στα βόρεια των λιμνών κυλάει ο ποταμός Ξηριάς και στα νότια υψώνονται τα βουνά της Γκούρας που στη συνέχεια ενώνονται με το όρος Όθρυς. Οι λίμνες βρίσκονται σε υψόμετρο 130 μέτρων και έχουν απόλυτα κυκλικό σχήμα. Η μεγαλύτερη από τις δίδυμες έχει διάμετρο 250 μέτρων, βάθος περίπου 8 μέτρων ενώ καλύπτει 42 στρέμματα επιφάνειας. Η μικρότερη αδερφή της βρίσκεται 200 μέτρα πιο ανατολικά, καλύπτει επιφάνεια 25 στρεμμάτων, έχει διάμετρο 150 μέτρων και βάθος περίπου 6 μέτρα
Μέχρι και πρόσφατα η πιθανότερη ερμηνεία γέννησης των λιμνών ήταν η ηφαιστειακή. Όπως αναφέρει και το ενημερωτικό υπόμνημα στο Κέντρο Πληροφόρησης στον υγρότοπο, οι λίμνες βρίσκονταν στο δρόμο των ηφαιστείων της περιοχής στον Παγασητικό και τον Μαλιακό. Σύμφωνα με μελέτες την δεκαετία του 60 η ηφαιστειακή δραστηριότητα στο Τεταρτογενές είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία των λιμνών.
Μέχρι και τη δεκαετία του 90 αυτή ήταν και η θεωρία που επικρατούσε στην επιστημονική κοινότητα. Το 1997 παρουσιάστηκαν κάποιες μελέτες οι οποίες ανέφεραν ότι η προέλευση των μετεωριτών οφείλεται στη δράση του ρήγματος της λεκάνης του Αλμυρού. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία οι λίμνες είναι δολίνες, βαθιές τρύπες ή λακκούβες δηλαδή, οι οποίες δημιουργούνται από την υπονόμευση του εδάφους. Το νερό της βροχής διασπά το ασβεστολιθικό πέτρωμα δημιουργώντας υπόγειες κοιλότητες και σπηλιές. Λόγω μεγέθους αλλά και του βάρους της οροφής, το έδαφος καταρρέει δημιουργώντας μικρότερες ή μεγαλύτερες τρύπες.
Όλα αυτά έχουν ανατραπεί ωστόσο καθώς έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί την τελευταία 8ετία έχουν δείξει ότι ο σχηματισμών των «διδύμων» οφείλεται σε πρόσκρουση μετεωρίτη. Με βάση πρόσφατα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά η πρόσκρουση αποδίδεται στην Ολόκαινο εποχή και μπορεί να περιορισθεί στο διάστημα πριν από 12.500 έως 8.000 έτη πριν.
Αυτό είναι και το πλέον αποδεκτό σενάριο, το οποίο ενισχύεται από τα πολυπληθή ευρήματα από κροκάλες και λατύπες στο πηλώδες περιβάλλον των όχθεων των λιμνών. Από τα δείγματα των πετρωμάτων συλλέχθηκαν οι επιστήμονες οδηγούνται στην ερμηνεία του «ανθρακικού» υλικού το οποίο ετήχθη και συνεπτύχθη λόγω πολύ θψηλής θερμοκρασίας και το «σοκ» της πρόσκρουσης του μετεωρίτη.
Από τις διαστάσεις των κρατήρων, δηλαδή των λιμνών, εκτιμάται ότι το μέγεθος των σωμάτων που συγκρούστηκαν με το έδαφος της περιοχής θα πρέπει να είχαν μήκος 10 έως 30 μέτρα.
Η δημιουργία των Λιμνών Ζερέλια τις κάνει μοναδικές στον ελλαδικό χώρο. Αρχικά έχουν χαρακτηριστεί ως «λίμνες μάαρ» και είναι οι μόνες στην Ελλάδα. Και μεταξύ των ελάχιστων λιμνών παγκοσμίως που έχουν αυτόν τον χαρακτηρισμό.
Στη Γεωλογία και ειδικότερα στην Υδρολογία και την Ηφαιστειολογία με τον διεθνή όρο Μάαρ (Maar) ή Μάαρε (Maare), χαρακτηρίζεται η μορφή ενός ηφαιστειακού κρατήρα με μορφή δαχτυλιδιού, ο οποίος έχει πάρει το σχήμα λίμνης μιας και καλύπτεται από νερό.
Η παραμονή του νερού μέσα στον κρατήρα οφείλεται στα αδιάβροχα πετρώματα της ίδιας της γεωμορφής που σχηματίσθηκαν μετά από κάποια βίαιη εκρηξιγενή δραστηριότητα μαγματικού αερίου πριν από χιλιετίες.
Οι ηφαιστειολίμνες αυτές εμφανίζουν ποικιλία διαστάσεων με διάμετρο από 50 μέτρα μέχρι λίγα χιλιόμετρα, και βάθος μέχρι 200 μέτρα. Χαρακτηριστικές σε μέγεθος τέτοιες λίμνες είναι οι απαντώμενες στην Αλάσκα, τον Καναδά, και τη Νέα Ζηλανδία που φέρονται να δημιουργήθηκαν πριν 100 χιλιετίες καθώς και μικρότερες στη βόρεια Ευρώπη.
Η περιοχή ωστόσο παρουσιάζει και έντονο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Βορειοανατολικά της μεγάλης λίμνης υπάρχει ένας μικρός λόφος, η Μαγούλα Ζερέλια, στην οποία υπάρχει ένας προϊστορικός οικισμός ο οποίος κατοικήθηκε από την Μέση Νεολιθική Εποχή μέχρι και την Εποχή του Χαλκού.
Οι λίμνες Ζερέλια αποτελούν υδροβιότοπο σπάνιας ομορφιάς και σημασίας μιας και εκεί συχνάζουν λευκοί πελαργοί και διάφορα είδη υδρόβιων πτηνών και πουλιών που ζουν κοντά στο νερό. Ακόμα συναντώνται πλούσια ερπετοπανίδα και αρκετά θηλαστικά ζώα τα οποία λόγω της θέσης των λιμνών, στη μέση ενός κάμπου, βρίσκουν το μέρος τέλειο για αναζήτηση τροφής.
Ο υδροβιότοπος είναι ένας ζωντανός οργανισμός που σε κάνει πραγματικά να… χαζεύεις. Η πρόσβαση θέλει μία σχετική υπομονή και ένα όχημα το οποίο θα είναι ανθεκτικό σε κραδασμούς και κακοτράχαλο έδαφος.
Ο δήμος Αλμυρού ολοκλήρωσε το Κέντρο Πληροφόρησης των λιμνών, ο οποίος είναι ένας θεματικός χώρος στον οποίο οι επισκέπτες μπορούσαν να ενημερωθούν για την σημαντικότητα του σημείου μέσα στον υδροβιότοπο. Δυστυχώς η εικόνα που συναντήσαμε σε ένα έργο που κόστισε εκατομμύρια δεν είναι καθόλου κολακευτική.
Το κτίριο και ο αύλειος χώρος είναι παρατημένα και το Κέντρο δείχνει ότι στην υπάρχουσα συνθήκη δεν είναι επισκέψιμο. Η χλωρίδα και η πανίδα από τις δίδυμες λίμνες έχει αναλάβει την «συντήρησή» του πλέον.