Πώς καταλαβαίνουμε αν μια θάλασσα είναι καθαρή ή μολυσμένη

15 Μαΐου 2022 22:54

Μια από τις βασικές μας απορίες το καλοκαίρι, κατά τη διάρκεια των διακοπών και όχι μόνο είναι το πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν μια θάλασσα είναι κατάλληλη για κολύμβηση ή αν είναι μολυσμένη. Η αλήθεια είναι πως είναι δύσκολο να το διαπιστώσουμε με γυμνό μάτι, μιας και η περιεκτικότητα σε μικρόβια είναι αυτή που καθορίζει την καταλληλότητα ή μη των νερών.

Ο Ιωάννης Χατζηανέστης, χημικός- ωκεανογράφος, διευθυντής του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας, στο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) μας αναλύει τους μύθους και τις αλήθειες, σχετικά με την καθαρότητα των θαλασσών.
Η παρουσία αχινών στη θάλασσα σημαίνει ότι είναι καθαρή;

Όπως μας εξηγεί ο κος Χατζηανέστης, δεν υπάρχει απόλυτη συσχέτιση όπως πολλοί πιστεύουν: «Καταρχήν η παρουσία αχινών έχει να κάνει και με το πώς είναι ο βιότοπος της περιοχής, αν υπάρχουν βράχια ή άμμος, δηλαδή». Η παρουσία αχινών δεν είναι σημαίνει ότι μια θάλασσα είναι αναγκαστικά καθαρή: «Είναι πολλοί οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την αφθονία των ειδών αυτών», μας εξηγεί.
Τι γίνεται με τη χημική ρύπανση στην Ελλάδα

«Επειδή μιλάμε για νερά κολύμβησης το βασικό θέμα είναι το μικροβιακό φορτίο. Δηλαδή αν υπάρχουν κωλοβακτηρίδια και εντερόκοκκοι. Μια τέτοιου είδους ρύπανση συνήθως, έχει να κάνει με λύματα. Η χημική ρύπανση η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει σοβαρά την υγεία των κολυμβητών είναι τελείως διαφορετική περίπτωση. Γενικά, στην Ελλάδα οι θάλασσες δεν έχουν χημικά όπως βαρέα μέταλλα, υδρογονάνθρακες, δεν έχουμε μεγάλη χημική βιομηχανία οι θάλασσες είναι πολύ καθαρές», τονίζει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας.
Οι πρασινίλες και οι κιτρινίλες στα νερά και στα βράχια

Πρόκειται για το φαινόμενο του υπετροφισμού. Πολλές φορές βλέπουμε μια «θολούρα» στα νερά ή μια πρασινίλα στα βράχια που δηλώνει μεγάλη αύξηση του φυτοπλαγκτόν. Αυτό σημαίνει ότι στη συγκεκριμένη περιοχή κάτι πέφτει, που συνήθως πρόκειται για λιπάσματα ή φυτοφάρμακα. Σύμφωνα με τον κ. Χατζηανέστη: «Υπάρχουν πολλές περιοχές που δεν έχουν αποχετευτικό δίκτυο οπότε μπορεί κάποιες φορές να φτάνουν λύματα στη θάλασσα και να επιβαρύνουν την περιοχή. Κάποια ουσία πέφτει που είναι ή οργανικό φορτίο ή θρεπτικά συστατικά από λιπάσματα τα οποία δεν είναι κατά ανάγκη τοξικά ή επικίνδυνα. Προσφέρουν μεγάλη τροφή στους θαλάσσιους οργανισμούς και αυτοί αναπτύσσονται υπερβολικά. Είναι κάτι που γίνεται ορατό και με το μάτι. Και έτσι, δημιουργείται αυτό το φαινόμενο που μπορεί να είναι ή πρασινίλα, ή κιτρινίλα ή και κοκκινίλα ακόμα».

«Η επικινδυνότητα έχει να κάνει με το τι είδους ουσίες έχουν πέσει και ποια ήδη έχουν αναπτυχθεί κυρίως. Συχνά, το θέμα είναι αισθητικό. Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου μπορούν να αναπτυχθούν τοξικά είδη. Σε υπερβολική ανάπτυξη μπορεί να έχουμε και μείωση οξυγόνου ή να έχουμε και μυρωδιές υδροθείου όταν αποσυντίθενται αυτοί οι οργανισμοί. Στην Ελλάδα δεν είναι τόσο συχνό φαινόμενο αλλά υπάρχουν περιοχές που γίνεται, όπως στον Θερμαϊκό για παράδειγμα. Συμβαίνει κυρίως, σε κλειστές θάλασσες και έχει να κάνει και με τους ανέμους» προσθέτει.

Οι αφροί στη θάλασσα είναι ανησυχητικό σημάδι;

Και αφρισμός στα νερά δείχνει ότι μπορεί να έχουμε εκροή μιας οργανικής ουσίας από έναν παρακείμενο χείμαρρο ή από τη στεριά. Η παρουσία αφρών ή φυσαλίδων όμως, δεν είναι ασφαλές κριτήριο για να απορρίψουμε μια θάλασσα μιας και μπορεί να προέρχονται ακόμα και από ουσίες της φύσης.

Ακόμα όμως και όταν μιλάμε για φυτοφάρμακα η επικινδυνότητα είναι χαμηλή: «Για να δημιουργήσει πρόβλημα στους ανθρώπους που κολυμπάνε, θα πρέπει να είναι σε τεράστιες ποσότητες» μας εξήγησε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας.
Οι θάλασσες που έχουν φύκια είναι καθαρές ή όχι;

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν τα φύκια στη θάλασσα αποτελούν δείκτη καθαρότητας. Από την άλλη μεριά, κάποιοι σιχαίνονται να κάνουν μπάνιο σε νερά με φύκια και πιστεύουν πως είναι βρώμικα. Τι πραγματικά ισχύει;

«Τα φύκια είναι ένδειξη υγείας» απαντά ο Ιωάννης Χατζηανέστης. Και ειδικά οι Ποσειδωνίες ένα κλασσικό είδος στη χώρα μας, δείχνουν πως η θάλασσα είναι καθαρή. Ακόμα και οι καφέ κορδέλες που βλέπουμε το φθινόπωρο, να κατακλύζουν τις παραλίες και να δημιουργούν ακόμα και βουνά στην ακτή, είναι ένδειξη υγιούς οικοσυστήματος. Οι Ποσειδωνίες και τα φύκια γίνονται καφέ όταν ολοκληρώνουν τον κύκλο τους και νεκρώνονται. Και δεν πρέπει να τα μαζεύουμε κιόλας, είναι καλό για την περιοχή να υπάρχουν».

Ιριδισμοί στην επιφάνεια της θάλασσας

Οι ιριδισμοί μπορεί να είναι ένδειξη παρουσίας πετρελαιοειδών στοιχείων. Το πετρέλαιο φαίνεται με το μάτι ακόμα και σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις. Το καφέ χρώμα του νερού πάντως, μπορεί να είναι και αποτέλεσμα υπερβολικής ανάπτυξης πλαγκτόν, όπως εξηγήσαμε παραπάνω.

Όσον αφορά τον Σαρωνικό, το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας το οποίο έχει πραγματοποιήσει τις σχετικές μελέτες μας διαβεβαιώνει πως από τον Ιανουάριο του 2018 δεν υπάρχουν ενδείξεις μόλυνσης από το πετρέλαιο του «Αγία Ζώνη». Μετρήσεις έγιναν και το περασμένο καλοκαίρι, για προληπτικούς λόγους. Η γενική κατάσταση στην περιοχή γίνεται όλο και καλύτερη με τον τριτοβάθμιο καθαρισμό της Ψυττάλειας.
Οι παραλίες με βαθιά νερά είναι προτιμότερες από τις ρηχές

«Στα βαθιά νερά και στα νερά που υπάρχει έντονη κυκλοφορία αν πέσει κάποια ουσία, θα αραιωθεί πολύ γρήγορα. Είναι τελείως διαφορετικό να έχουμε ένα κλειστό και ρηχό σημείο που δεν έχει κυκλοφορία υδάτων και αν πέσει κάτι θα δημιουργηθεί πολύ έντονο πρόβλημα. Όσο πιο βαθιά είναι τα νερά είναι φυσικό ότι η περιοχή θα είναι καθαρότερη. Να σημειώσουμε επίσης, πως η θάλασσα έχει μεγάλες δυνατότητες αυτοκαθαρισμού», τονίζει ο Ιωάννης Χατζηανέστης.
Να αποφεύγουμε τα σημεία όπου υπάρχουν ρέματα και αγωγοί.

Τα μικρόβια εντοπίζονται κυρίως σε περιοχές με αστικά λύματα. Ο γενικός κανόνας λέει, πως πρέπει να αποφεύγουμε τα μέρη όπου υπάρχουν αγωγοί καθώς και τα σημεία που υπάρχουν ρέματα: δεν πρέπει να κολυμπάμε κοντά στο στόμιό του.

Πέρα από τις συμβουλές των επιστημόνων είναι πολύ ωφέλιμο να έχουμε υπόψην μας και τις έρευνες που κατά καιρούς δημοσιεύονται, σχετικά με την καταλληλότητα των ακτών για κολύμπι. Η έρευνα του Πανελληνίου Κέντρου Οικολογικών Ερευνών με τις κατάλληλες και ακατάλληλες παραλίες εντός και εκτός Αττικής έχει μεγάλο ενδιαφέρον.
Oι ακατάλληλες παραλίες στην Αττική

Στην ακτογραμμή μεταξύ Πειραιά και Βούλας

Πειραιάς (Πειραϊκή, Οδός Ακτή Θεμιστοκλέους 346, Ψαροβατέρνα «Τα μπλε νερά», όρια Σχολής Ναυτικών Δοκίμων)
Παλαιό Φάληρο (Φλοίσβος, όπιθεν Δημοτικής Πινακοθήκης)
Παραλία απέναντι από το κατάστημα «Σκαφάτος»
Άλιμος (Παραλιακή Νο 79, αριστερά καταστήματος «Γρηγόρης)
Άλιμος (Bikini Beach)
Δήμος Βούλας (Παραλιακή Νηρέως)

Aπό Βουλιαγμένη έως Μαύρο Λιθάρι

Βάρκιζα (Πλατεία Βάρκιζας)
Βάρκιζα (ανοικτή παραλία πλησίον Basket-Tennis)
Ρέμα Σαρωνίδας
Δ. Σαρωνικού (Ξεν. «Μαύρο Λιθάρι»)

Από Σαρωνίδα έως Λαύριο

Λ. Αθηνών – Σουνίου – Eden Resort Hotel
Ανάβυσσος -Οικισμός Αγίου Νικολάου (δεξιά της οργανωμένης παραλίας)
Ανάβυσσος- Πλησίον παιδικής χαράς
Παλαιά Φώκαια (στάση)
Οικισμός Όρμος Καταφυγή (είσοδος)
Ταμπέλα Σύλλογος «Ποσειδών»
Λαύριο (Κατασκηνώσεις «Μελίσσι»)
Λαύριο (ακτή Πάνορμος)

Από Αυλίδα έως Ωρωπό

Δήλεσι (Ψαροταβέρνα «Μπακλάκος»)
Δήλεσι (με κατεύθυνση προς Χαλκούτσι, οδός 1η Δηλεσίου)
Χαλκούτσι (Ταβέρνα «Αυλή»)
Χαλκούτσι (Baat Club)
Ωρωπός («Φάρος»)
Ωρωπός (Hotel «Αλκυονίς»)
Hotel Calamos

Στη Σαλαμίνα

Ακατάλληλη βρέθηκε η παραλία οδός Δ. Πάλλα

Οι ακατάλληλες παραλίες από Κερατέα έως Ραφήνα

Κερατέα (2ο Λιμανάκι Δασκαλιού, δεξιά)
Πόρτο Ράφτη – Αυλάκι (ταβέρνα – ουζερί)
Πόρτο Ράφτη – Αυλάκι (μέσον παραλίας «Καλός Γιαλός»)
Βραυρώνα (Καντίνα)
Βραυρώνα (Hotel Dolce Attica Riviera)
Μάτι (Παραλιακή και οδός Κυκλάδων)
Μάτι (ταβέρνα «Αργώ»)

Ζούμπερι (Divers Club Cafe)
Ζούμπερι (La Costa club)
Ζούμπερι (Cafe «Ζούμπερης»)
Ζούμπερι (Blue Shark)
Νέα Μάκρη (Hotel Nireus)
Νέα Μάκρη («Δωδώνη»)
Νέα Μάκρη (ταβέρνα «Σέσουλα»)
Νέα Μάκρη («Αύρα»)
Νέα Μάκρη (Νηρέως 16)
Μαραθώνας (Hotel Golden Coast)
Παραλία Σχινιά (Πεύκα δεξιά)
Παραλία Σχινιά (αρχή παραλίας, πλησίον Rusty Cannon)
Αγ. Μαρίνα λιμάνι
Αγ. Μαρίνα (αριστερά προβλήτας, τέρμα χωματόδρομου)