Γαϊδουράγκαθο – Επιστημονική Ονομασία: Σίλυβος ο μαριανός – Silybum marianum
Οικογένεια: Αστεροειδή
Άλλα Ονόματα: κουφάγκαθο, αγκάβατος, αγιάγκαθο, σίλυβο, γαλακταγκάθι, γυμαράγκαθο, αγκάθι
Περιγραφή του γαϊδουράγκαθου
Το γαϊδουράγκαθο είναι αυτοφυές στα βραχώδη, ξηρά και ακαλλιέργητα εδάφη της Ευρώπης, αλλά καλλιεργείται και ως καλλωπιστικό. Φύεται σε όλο τον κόσμο αλλά προτιμά τα μεσογειακά εύκρατα κλίματα. Συναντάται κυρίως στην ύπαιθρο, σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές αλλά και σε πεζοδρόμια ή στην άκρη της ασφάλτου, έχοντας την τάση να εμφανίζεται σε ανασκαμμένα ή διαταραγμένα εδάφη.
Είναι ισχυρό διετές φυτό, με στέλεχος που φτάνει μέχρι και 1,5 μ. ύψος, φύλλα λεία με μυτερά αγκάθια (που λέγεται ότι προστατεύουν το φυτό από τα φυτοφάγα ζώα), λαμπερό πράσινο χρώμα στην κάτω επιφάνεια και λευκές γραμμές στην πάνω. Τα κεφάλια των λουλουδιών του, ακτινικά συμμετρικά, βρίσκονται στα άκρα των βλαστών και έχουν χρώμα συνήθως μωβ, ροζ τριανταφυλλί, κίτρινο ή λευκό.
Από το γαϊδουράγκαθο χρησιμοποιούνται τα κεφάλια των ανθέων και οι σπόροι που συλλέγονται τους καλοκαιρινούς μήνες και αποθηκεύονται σε ζεστό μέρος. Μετά από λίγες μέρες, τα χτυπάμε και συλλέγουμε τους σπόρους. Θέλει καλοκαίρια ξηρά και εδάφη αμμώδη ή αργιλώδη, πλούσια σε άσβεστο.
Συστατικά του γαϊδουράγκαθου
Οι δραστικές ουσίες που περιέχονται στο γαϊδουράγκαθο είναι η σημαντικότατη όπως αποδείχθηκε σιλυμαρίνη, η οποία εντοπίζεται στους σπόρους του.
Το γαΪδουράγκαθο περιέχει πικρές ουσίες και πολυακετυλένια. Περιέχει επίσης, φλαβόνες (σιλυβίνη, σιλυδιανίνη και σιλυκριστίνη), αιθέριο έλαιο και γλίσχρασμα.
Ιστορία και Παράδοση του γαϊδουράγκαθου
Το γαϊδουράγκαθο είναι αρχαίο κελτικό σύμβολο. Έχει χρησιμοποιηθεί για ιατρικούς λόγους για πάνω από 2.000 χρόνια. Η ονομασία του “Σίλυβος ο μαριανός” οφείλεται στη λαϊκή πρόληψη ότι οι λευκές κηλίδες των φύλλων του προέκυψαν από τις σταγόνες γάλακτος της Παρθένου Μαρίας που έπεσαν πάνω τους όταν θήλαζε τον Ιησού, και γι’ αυτό πήρε το αγγλικό του όνομα milk thistle (γαλακτοαγκάθι) ή Mary thistle, ενώ η λαϊκή ονομασία του “γαϊδουράγκαθο” προέρχεται από το γεγονός ότι αποτελεί αγαπημένη τροφή των γαϊδάρων.
Ο Θεόφραστος τον 4ο αιώνα π.Χ. το αναφέρει και το ονομάζει “Πτέρνιξ”. Στό “σίλυβον” αναφέρεται και ο Διοσκουρίδης στο έργο του “Περί Ύλης Ιατρικής” σαν επουλωτικό των πληγών. Από τα ελληνορωμαϊκά χρόνια το χρησιμοποιούσαν για την αποτοξίνωση του αίματος και την τόνωση του ήπατος. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραψε ότι ένα μείγμα χυμού από γαϊδουράγκαθο με μέλι είναι θεραπευτικό της χολής. Από τα τέλη του 19ου αιώνα, τα φαρμακεία των Ηνωμένων Πολιτειών χορηγούσαν το εκχύλισμα για τη συμφόρηση των πεπτικών οργάνων με λιπώδη διήθηση.
Γαϊδουράγκαθο: Θεραπευτικές ιδιότητες και τρόποι χρήσης
Θεραπευτικές δράσεις και πώς χρησιμοποιούμε το γαϊδουράγκαθο
-Σύμφωνα με έρευνες των τελευταίων δεκαετιών, η σιλυμαρίνη η οποία εντοπίζεται στους σπόρους του γαϊδουράγκαθου, έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα στη θεραπεία νοσημάτων του συκωτιού.
– Στη Γερμανία, η ουσία αυτή χορηγείται για τη θεραπεία της κίρρωσης του ήπατος αλλά και της ηπατίτιδας με μεγάλη επιτυχία.
– Παραδοσιακά το φυρό χρησιμοποιείτο για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης και για να αυξήσει την παραγωγή γάλακτος στις λεχώνες.
– Σήμερα χρησιμοποιείται κυρίως για τις ασθένειες του συκωτιού αλλά και για την ανανέωση των κυττάρων του. Ηπατίτιδα, ίκτερος, καταπόνηση από κατάχρηση αλκοόλ ή από χημειοθεραπεία αντιμετωπίζονται από τη σύγχρονη βοτανοθεραπευτική με το γαϊδουράγκαθο.
– Χρησιμοποιείται για να αυξήσει την έκκριση και τη ροή της χολής από το ήπαρ και τη χοληδόχο κύστη, και επομένως μπορεί να χορηγηθεί σε όλα τα προβλήματα που συνδέονται με τη χοληδόχο κύστη.
– Είναι αντίδοτο σε δηλητηριάσεις από μύκητες του γένους Amanita καθώς και από άλλες περιβαλλοντικές τοξίνες.
– Έχει αντικαρκινική, νευροπροστατευτική και καρδιοπροστατευτική δράση.
– Αυξάνει τη ροή των γαστρικών υγρών που ανακουφίζουν τη δυσπεψία και τους πονοκεφάλους που συνδέονται με τη συμφόρηση των οργάνων αποτοξίνωσης.
– Λέγεται ότι η επίδραση του γαϊδουράγκαθου στα νεφρά «καθρεφτίζει την επίδραση του βοτάνου στο ήπαρ». Είναι πολλά υποσχόμενο όσον αφορά την αναγέννηση των κυττάρων των νεφρών και αποδεικνύεται χρήσιμο ακόμη και σε ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση.
– Διαθέτει αντιιικές, αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
– Δυναμωτικό του εγκεφάλου και της μνήμης.
– Έρευνες έδειξαν ότι είναι ευεργετικό στην αντιμετώπιση της σκλήρυνσης κατά πλάκας και της νόσου του Πάρκινσον. Μελέτες σε ζώα υποδεικνύουν επίσης ότι, η σιλυμαρίνη μπορεί να καταστείλει τον σχηματισμό αμυλοειδούς βήτα-πρωτεΐνης (μια τοξική πρωτεΐνη που συνδέεται με το Alzheimer), βοηθώντας έτσι στην πρόληψη της νόσου του Alzheimer.
– Ανακουφίζει από την καταρροή και την πλευρίτιδα.
– Η κατανάλωση εκχυλίσματος γαϊδουράγκαθου παρέχει ανακούφιση από το πρήξιμο των αιμορροΐδων και αποτρέπει την εξάπλωσή τους.
– Βοηθάει στην ψωρίαση.
– Βοηθάει στην αποκατάσταση του μεταβολισμού και επειδή ρυθμίζει αποτελεσματικά το μέγεθος των λιποκυττάρων του σώματος, συμβάλλει σημαντικά στην απώλεια βάρους.
– Βοηθάει στη μείωση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Phytotherapy Research”. Αυτή την ιδιότητα την οφείλει στην ουσία σιλυμαρίνη, που σταθεροποιεί τα επίπεδα της ινσουλίνης.
– Βοηθάει σημαντικά στη μείωση των οργανικών βλαβών από αλκοόλ.
– Βοηθάει στη μείωση της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων.
– Βοηθάει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
– Αποτρέπει την πρόωρη γήρανση, καταπολεμώντας την εμφάνιση ρυτίδων, σκούρων κηλίδων και αποχρωματισμών.
Άλλες χρήσεις του γαϊδουράγκαθου
– Το γαϊδουράγκαθο χρησιμοποιείτο βρασμένο ως τονωτικό (όπως και η αγκινάρα) όταν υπήρχε έλλειψη λαχανικών.
– Οι ξεφλουδισμένοι μίσχοι του τρώγονται ωμοί ή μαγειρεμένοι, είναι θρεπτικοί και νόστιμοι και μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως τα σπαράγγια ή το ρεβέντι ή να προστεθούν σε σαλάτες.
– Οι ψημένοι σπόροι του είναι υποκατάστατο του καφέ.
Γαϊδουράγκαθο: Θεραπευτικές ιδιότητες και τρόποι χρήσης
Παρασκευή – Δοσολογία
Έγχυμα
Ρίξτε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1 κουταλιά του τσαγιού ξηρούς σπόρους και αφήστε το για 10-15 λεπτά. Πίνετε τρεις φορές την ημέρα.
Βάμμα
1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα
Ενδιαφέροντα στοιχεία για το γαϊδουράγκαθο
– Το γαϊδουράγκαθο είναι εθνικό έμβλημα της Σκωτίας και εμφανίζεται στο εθνόσημό της ενώ το Τάγμα του Γαϊδουράγκαθου είναι το αρχαιότερο και ευγενέστερο τάγμα ιπποτών της Σκωτίας.
– Μαγειρεμένο το γαϊδουράγκαθο έχει τη γεύση σπανακιού.
– Πολλά Ευρωπαϊκά Κέντρα Ελέγχου Δηλητηριάσεων χρησιμοποιούν το απόσταγμά του γαϊδουράγκαθου σε περιπτώσεις δηλητηριάσεων από μανιτάρια, συμβάλλοντας στη μείωση της θνησιμότητας από 30-50% σε λιγότερο από 10%).
Προφυλάξεις και παρενέργειες του γαϊδουράγκαθου
Αν και το γαϊδουράγκαθο δεν παρουσιάζει τοξικότητα, καλό είναι να αποφεύγεται κατά την εγκυμοσύνη και να μην δίνεται σε παιδιά. Σε γενικές γραμμές, οι ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με τη χρήση του είναι σπάνιες και περιλαμβάνουν γαστρεντερικά προβλήματα. Σε δοσολογία μεγαλύτερη από 1,5 g την ημέρα είναι πιθανή η ύπαρξη καθαρτικής επίδρασης λόγω της αυξημένης έκκρισης της χολής. Επίσης, έχουν αναφερθεί ήπιες μη σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις.
Το γαϊδουράγκαθο φαίνεται ότι είναι ασφαλές και καλά ανεκτό από τους περισσότερους ανθρώπους. Το Αμερικανικό Βοτανικό Συμβούλιο αναφέρει: «Σε γενικές γραμμές, το γαϊδουράγκαθο έχει αναγνωριστεί ως ένα ασφαλές και καλά ανεκτό βότανο με περιορισμένες ανεπιθύμητες ενέργειες παρόμοιες με αυτές του εικονικού φαρμάκου.
Αν και δεν υπάρχουν βραχυπρόθεσμες δοκιμές χορήγησης μεγάλης ποσότητας σιλυμαρίνης σε υγιείς πληθυσμούς, είναι σαφές ότι υπό τις περιορισμένες συνθήκες των διαθέσιμων μελετών, το γαϊδουράγκαθο φαίνεται αρκετά ασφαλές. Η από του στόματος λήψη ενός φαρμάκου που περιείχε από 70% ως 80% σιλυμαρίνη σε δοσολογία 420 mg ημερησίως ήταν ασφαλής μέχρι και 41 μήνες χρήσης ενώ δεν αναφέρθηκαν σημαντικές παρενέργειες.