Η πρωταρχική ικανότητα του εγκεφάλου του ανθρώπινου είδους που επιτρέπει στον άνθρωπο να κάνει απλούς υπολογισμούς είναι η σύνδεση μιας ποσότητας με ένα σύμβολο, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με το αραβικό σύστημα αρίθμησης που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσίευσαν γάλλοι και αυστραλοί ερευνητές στην επιστημονική επιθεώρηση Proceedings of the Royal Society B, τη βασική αυτή λειτουργία διαθέτουν και οι μέλισσες, οι οποίες αφού εκπαιδεύτηκαν στο εργαστήριο κατάφεραν να αντιστοιχήσουν μία ποσότητα σε ένα σύμβολο. Το εύρημα πως ένας μικροσκοπικός εγκέφαλος όπως αυτός της μέλισσας εκτελεί βασικές μαθηματικές πράξεις, διευρύνει τον ορίζοντα των επιστημόνων για να κατανοήσουν με ποιον τρόπο η μαθηματική σκέψη εξελίχθηκε στον άνθρωπο και στα υπόλοιπα ζώα.
Μέλισσα, η εκλεκτή των εντόμων
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ερευνητές επιλέγουν τις μέλισσες για να μελετήσουν τη μαθηματική αντίληψη των εντόμων. Η ίδια σύμπραξη ερευνητικών ομάδων είχε ανακαλύψει πως οι μέλισσες είναι ικανές να αναγνωρίσουν την έννοια του μηδενός. Παράλληλα, άλλες ερευνητικές εργασίες έχουν καταδείξει την ικανότητα τους να εκτελούν πολύ βασικές μαθηματικές πράξεις όπως η πρόσθεση και η αφαίρεση. Η καινοτομία που φέρνει η παρούσα δημοσίευση είναι το εύρημα πως οι μέλισσες μπορούν να αντιστοιχήσουν σύμβολα με συγκεκριμένες ποσότητες. «Θεωρούμε δεδομένη αυτή την αντιστοιχία από τότε που μάθαμε ως παιδιά τους αριθμούς, αλλά η ικανότητα να αναγνωρίζεις τι αντιπροσωπεύει το 4 απαιτεί ένα ψηλό επίπεδο νοητικής αντίληψης» σημειώνει ο επικεφαλής της έρευνας Αντριαν Ντάιερ (Andrian Dyer) στην ιστοσελίδα του Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μελβούρνης (RMIT University). Πώς οι ερευνητές κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα;
Βρίσκοντας το νήμα στον λαβύρινθο
Οι ερευνητές κατασκεύασαν έναν λαβύρινθο. Στην είσοδό του, τοποθέτησαν ένα σύμβολο που αντιστοιχούσε σε συγκεκριμένο αριθμό κουκκίδων. Οταν η μέλισσα έμπαινε στον λαβύρινθο, βρισκόταν σε έναν προθάλαμο όπου υπήρχαν δύο ανοίγματα, το καθένα από τα οποία ήταν μαρκαρισμένα με τρεις ή τέσσερις κουκκίδες. Εάν η μέλισσα έμπαινε στο άνοιγμα που αντιστοιχούσε σωστά στο σύμβολο, τότε ανταμειβόταν με σουκρόζη (ζάχαρη). Εάν όμως έμπαινε στην πόρτα που δεν αντιστοιχούσε στο σύμβολο της εισόδου, η μέλισσα «τιμωρούνταν» με κινίνη, μία ουσία που την απωθεί. Αφού επανέλαβαν την εκπαίδευση 50 φορές, οι επιστήμονες προχώρησαν στο τεστ. Αφησαν τις μέλισσες να ξεκουραστούν για πέντε λεπτά, και έπειτα τις ξαναέβαλαν στον λαβύρινθο. Τότε διαπίστωσαν πως οι μέλισσες, ανάλογα με το σύμβολο της εισόδου, έκαναν τη σωστή επιλογή που θα οδηγούσε στη σουκρόζη.
Εκπαίδευση, όχι αποστήθιση
Παρομοίως, ένα μεγάλο ποσοστό μελισσών βρήκε τον σωστό δρόμο όταν οι ερευνητές άλλαξαν τη θέση αλλά όχι την ποσότητα των κουκκίδων. Το εύρημα αυτό υποδεικνύει πως ένα μεγάλο ποσοστό μελισσών έμαθε τη μαθηματική αντιστοιχία και δεν αποτύπωσε απλώς την εικόνα των κουκκίδων. Αντίθετα, οι μέλισσες δεν κατάφεραν να εκμεταλλευτούν τη γνώση τους για να υπολογίσουν αντίστροφα: όταν οι ερευνητές έβαλαν τις κουκκίδες στην είσοδο του λαβυρίνθου και μοίρασαν τα σύμβολα στα δύο ανοίγματα, οι μέλισσες μπερδεύτηκαν τελείως. «Τα αποτελέσματά μας εμβαθύνουν τη γνώση μας σχετικά με τη μάθηση και το πώς ο εγκέφαλος δημιουργεί αντιστοιχίες μεταξύ διαφορετικών εννοιών» σημειώνει κλείνοντας ο επικεφαλής της έρευνας Αντριαν Ντάιερ.