Για πολλούς ανθρώπους η αίσθηση ότι οι αγαπημένοι τους άνθρωποι, ο/η σύντροφος, οι στενοί φίλοι, οι συνεργάτες θα τους απορρίψουν και θα τους εγκαταλείψουν με την παραμικρή αφορμή είναι μια σκιά στη ζωή τους, ένας φόβος που φωλιάζει βαθιά μέσα τους και χρωματίζει τις πράξεις τους. Η συναισθηματική αυτή ανασφάλεια κάνει τον άνθρωπο να μην πατάει γερά στα πόδια του και να βρίσκεται συνέχεια σε κατάσταση εγρήγορσης. Το άτομο που δε νιώθει ασφάλεια στις σχέσεις του δεν συνειδητοποιεί πάντα ότι αυτή η έλλειψη ασφάλειας είναι η πηγή των δυσκολιών του, αλλά εστιάζει στις εμφανείς εκδηλώσεις του βαθύτερου αυτού προβλήματος.
Γράφει για το boro.gr η Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Νευροψυχολόγος
Η ψυχολογική διάσταση
Έτσι, το άτομο με συναισθηματική ανασφάλεια μπορεί πάντα να αισθάνεται ότι βάλλεται από όλες τις πλευρές, ότι οι άλλοι μονίμως το έχουν κάτω από το μικροσκόπιο και το παρατηρούν, το κριτικάρουν, το κρίνουν και το κατακρίνουν. Το άτομο με συναισθηματική ανασφάλεια βρίσκει ότι στα λόγια των άλλων υπάρχει πάντα μια αιχμή εναντίον του. Πολλές φορές νιώθει ότι οι άλλοι έχουν μόνο προτερήματα και το ίδιο μόνο ελαττώματα. Το αποτέλεσμα είναι ότι «τρέχει και δε φτάνει», με την έννοια ότι διαρκώς προσπαθεί να τα κάνει όλα με τον καλύτερο τρόπο προκειμένου να πάρει θετική κριτική και να μην το απορρίψουν οι άλλοι.
Το άτομο με συναισθηματική ανασφάλεια συχνά προσκολλάται στον λάθος σύντροφο, πείθοντας τον εαυτό του ότι δε θα βρει ποτέ κάτι καλύτερο, ή θεωρώντας ότι τα προβλήματα της σχέσης οφείλονται αποκλειστικά στον δικό του χαρακτήρα και συμπεριφορά, συγχωρώντας έτσι συνέχεια τον σύντροφο του. Βλέπει μόνο τα δικά του λάθη και όχι τα λάθη του συντρόφου του, οπότε διαρκώς αυτοκατηγορείται και περιμένει ότι δικαίως θα «τιμωρηθεί» με εγκατάλειψη κάποια στιγμή.
Στην κυριολεξία «κρεμιέται» από τον άλλον και αισθάνεται ένοχο για τον εαυτό του. Tο αποτέλεσμα είναι ότι συνέχεια προσπαθεί να είναι «τέλειο» στη σχέση του, κάτι που εκδηλώνεται με υποχωρητικότητα, σκύψιμο του κεφαλιού, την μη ανακοίνωση των αναγκών του και την επιθυμία του να είναι διαρκώς αρεστό. Αυτή η έλλειψη αυτοπεποίθησης δεν είναι μόνο ψυχικά οδυνηρή, αλλά αποτελεί τροχοπέδη στην εξέλιξη του ατόμου αυτού. Συχνά το άτομο με συναισθηματική ανασφάλεια νιώθει συναισθηματικά ανήμπορο και τελματωμένο στη ζωή του.
Οι άνθρωποι με συναισθηματική ανασφάλεια συχνά χαρακτηρίζονται από εσωτερική δειλία, ακόμα και αν κάτι τέτοιο δε φαίνεται στη συμπεριφορά τους. Ακόμα, καταπνίγουν τα συναισθήματά τους και προσπαθούν να φαίνονται ήρεμοι και αξιόπιστοι προς τα έξω, με μεγάλο ψυχικό κόστος, όμως. Επίσης, μπορεί να έχουν μέσα τους μεγάλα αποθέματα θυμού, όχι τόσο με τους άλλους όσο με τον ίδιο τους τον εαυτό.
Τι δημιουργεί συναισθηματική ανασφάλεια;
Πολλοί παράγοντες σε συνδυασμό ευθύνονται για τη δημιουργία της συναισθηματικής ανασφάλειας. Τα άτομα με αυτό το ψυχολογικό προφίλ συχνά έχουν ιστορικό «βεβαρυμένης» παιδικής ηλικίας, με την έννοια ότι έχουν ζοριστεί πολύ συναισθηματικά.
Συχνά προέρχονται από οικογένειες με έντονες απαιτήσεις, μεγάλη πίεση για πρόοδο και υψηλές επιδόσεις, αλλά και συναισθηματική ψυχρότητα. Οι ενήλικες με συναισθηματική ανασφάλεια θυμούνται ότι όταν ήταν παιδιά πολλές φορές η τιμωρία τους ήταν να στερηθούν την αγάπη και τη ζεστασιά των γονιών τους, ή να υποστούν κάποια συναισθηματική μείωση ή ταπείνωση από τους γονείς τους. Ένα ευαίσθητο άτομο δύσκολα μπορεί να ξεπεράσει τέτοιες εμπειρίες, οι οποίες του εντυπώνονται και το παραλύουν συναισθηματικά, διδάσκοντάς του το λάθος μάθημα ζωής.
Σε άλλες περιπτώσεις τα άτομα με συναισθηματική ανασφάλεια έχουν μια σειρά από άτυχες σχέσεις και εμπειρίες, έχουν βιώσει έντονη απόρριψη και έχουν αισθανθεί ότι το λάθος και η ευθύνη της αποτυχίας ήταν όλη δική τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι μέσα από τον παραμορφωτικό φακό της προηγούμενης ερμηνείας τείνουν να ερμηνεύουν όλη τους τη ζωή.
Δημιουργώντας συναισθηματική ασφάλεια
Δεν είναι εύκολο για ένα άτομο που έχει μάθει να ζει μέσα στην συναισθηματική ανασφάλεια να αποκτήσει ξαφνικά, με το γύρισμα ενός κουμπιού, συναισθηματική ασφάλεια. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν είναι ακατόρθωτο.
Σημαντικό είναι να ξεκινήσει κανείς από μια τίμια και ειλικρινή ανασκόπηση του εαυτού του, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα ελαττώματα όσο και τα προτερήματά του. Έπειτα, θα πρέπει να εξετάσει τις καλές και θετικές σχέσεις στη ζωή του, να τις αναλύσει και να τους δώσει την πρέπουσα σημασία (κάτι που δεν κάνει, αφού εστιάζει αποκλειστικά στις αρνητικές σχέσεις).
Βασική είναι η συνειδητοποίηση ότι κανείς δεν μπορεί να είναι αρεστός σε όλους, ωστόσο οι φίλοι και οι δικοί μας άνθρωποι μας αγαπάνε με τα ελαττώματά μας, όπως λέει και η παροιμία, και ότι δεν εξαφανίζονται στην παραμικρή αφορμή. Όταν συμβεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει κανείς να εξετάσει το δικό του φταίξιμο, αλλά και το μερίδιο ευθύνης του άλλου.Η πορεία για τη δημιουργία συναισθηματικής ασφάλειας δεν είναι εύκολη, ίσως είναι και κοπιαστική, όμως το αποτέλεσμα αξίζει τον κόπο, αφού το άτομο αισθάνεται σίγουρο για τον εαυτό του, νιώθει ασφάλεια στις σχέσεις του, και μπορεί να διαχειριστεί τη ζωή του χωρίς φόβο και αμφιβολία.