Η συνείδηση είναι η νοητική δυνατότητα ενός οργανισμού η οποία του επιτρέπει -σε μιά προέκταση των αισθήσεών του να γνωρίζει και να κατανοεί τον εαυτό του το περιβάλλον του τα συμβαίνοντα γύρω του και μέσα του και να έχει το δυνατόν την αίσθηση της «θέσης» και της σημασίας του στον κόσμο καθώς και του αντίκτυπου των πράξεών του.
Σύμφωνα με την wikipedia όπου και παρακάτω περί ”Συνείδησης και επιστήμης” εξηγεί πως
”η ικανότητα να βιώνει κανείς συνειδητά δε μετράται από την επιστήμη δεν υπάρχει δηλαδή επιστημονική απόδειξη για την ποιότητα της συνείδησης μέσα από κάποιο πείραμα επαλήθευσης. Η επιστήμη ψάχνει την αντικειμενική αλήθεια αυτή που είναι κοινή για όλους τους παρατηρητές ενώ η συνείδηση είναι υποκειμενική άμεσα εξαρτώμενη από τον παρατηρητή που διατείνεται πως βιώνει κάτι συνειδητά και στηριζόμαστε στα όσα ο ίδιος υποστηρίζει.”
καί πιό κάτω περί κβαντομηχανικής προσέγγισης τα εξής.’
‘Η συνείδηση κάνει την παρατήρηση να δίνει αποτέλεσμα. Αν κάποιο ον με συνείδηση δεν αναγνώσει ένα μετρούμενο μέγεθος η μέτρηση δεν έχει γίνει ποτέ. Η ίδια η πραγματικότητα υφίσταται μόνον όταν η συνείδηση έρχεται να την αποκωδικοποιήσει και ως εκείνη τη στιγμή περιγράφεται ως ένα αδιαίρετο νέφος από πιθανότητες των διαφόρων εκδοχών της. Με την έννοια αυτή η ίδια η συνείδηση ορίζει την πραγματικότητα, ή ακόμα και τη δημιουργεί.”.
Αν καί πρόκειται γενίκευση διαπιστώνει εύκολα κανείς πως το πρόβλημα δεν έχει πραγματικά λυθεί.Αλλά ακόμη και εάν διαβάσουμε όλες τις επιστημονικές μελέτες καταλήγουμε στο ίδιο συμπέρασμα.Δεν αρκεί η ερμηνεία της αλλά η αιτία.
Η συνείδηση όντως δεν είναι ακριβώς μια επιστημονική αντίληψη διότι η πιο σημαντική πτυχή της είναι υποκειμενική ενώ πιο η σημαντική πτυχή της επιστήμης είναι ότι είναι αντικειμενική.Καί εδώ ”μπερδεύονται” τα πράγματα καθώς η σημαντική πτυχή της συνείδησης είναι ουσιαστικά αόρατη στις επιστημονικές μεθόδους.Όσοι ισχυρίζονται λοιπόν πως έχουν ”μελετήσει” την συνείδηση χρησιμοποιώντας την νευροεπιστήμη αυτό που πραγματικά έχουν μελετήσει είναι η αντίληψη η γνώση η συμπεριφορά η προσοχή και η ανταπόκριση.
Κανένα όμως από αυτά δεν είναι ταυτόσημο με τη συνείδηση.Όλοι οι επιστημονικοί ορισμοί της συνείδησης -που έχουμε δει-φαίνεται να είναι ακριβείς.Γιατί; Διότι η συνείδηση είναι πραγματικά αόρατη στις επιστημονικές μεθόδους.Και επειδή η επιστήμη δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το υποκειμενικό ο μόνος τρόπος να ενσωματωθεί η συνείδηση στην επιστήμη είναι να αλλάξει ο ορισμός της επιστήμης έτσι ώστε να περιλαμβάνει καί υποκειμενικά φαινόμενα.Αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί καθώς στο τέλος δεν θα είναι δυνατόν να διακριθεί η επιστήμη από την ενδοσκοπική φιλοσοφία.
Οι προβλέψεις-της επιστήμης- μπορούν να εξεταστούν αντικειμενικά ενώ οι υποκειμενικές εμπειρίες φαίνεται να αποκλείονται εξ ορισμού.Ας το δούμε καλύτερα.Κατ-αρχήν η συνείδηση ΔΕΝ είναι ένα φαινόμενο.Είναι η ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΗ για την εμφάνιση των φαινομένων. Το ”μυαλό” δεν είναι κάτι που πρέπει να παρατηρηθεί αλλά το ΜΕΣΟ με το οποίο παρατηρούνται τα πράγματα.
Αυτό δεν είναι φυσικά μια επιστημονική δήλωση.Η επιστήμη είναι ένας από τους πολλούς τρόπους να δούμε το σύμπαν αλλά τι θα θεωρούσε ως απόδειξη ότι ο εγκέφαλος παράγει την συνείδηση;
Ας υποθέσουμε ότι στο μέλλον θα μπορούσαμε να κάνουμε το εξής πείραμα. Να δημιουργήσουμε έναν τεχνητό εγκέφαλο. Καί ας υποθέσουμε ότι συμφωνούμε ότι παρουσιάζει συνείδηση (αφήνοντας εκτός το εξαιρετικά δύσκολο ερώτημα για το τι σημαίνει η λέξη “συνείδηση”). Αυτό θα αποδείξει ότι ο δικός μας εγκέφαλος «παράγει» τη συνείδηση; Θα αρκούσε αυτό ως απόδειξη; Από την άλλη αν η συνείδηση ”με κάποιο τρόπο επιπλέει στο άπειρο” -σύμφωνα με κάποιους άλλους-πώς θα μπορούσατε να είστε βέβαιοι ότι ο τεχνητός εγκέφαλός θα ήταν συντονισμένος στη «συχνότητα της συνείδησης» όπως π.χ ένα ραδιόφωνο; Δεν θα είχατε καμιά βεβαιότητα σε τίποτα απο τα δυό.
Μερικοί ”εξηγούν” την συνείδηση αλλά κανείς δεν έχει ιδέα τι είναι ακριβώς και ποιά η αιτία της χωρίς αυτό να σημαίνει τίποτα υπερφυσικό.Υπάρχει πληθώρα επιστημονικών φιλοσοφικών και μυστικιστικών μελετών- αλλά δεν υπάρχει τίποτα σταθερό από επιστημονική άποψη. Ποια είναι τα αντικειμενικά παρατηρήσιμα φαινόμενα; Είναι αυτά που μπορούν να παρατηρήσουν και να επικοινωνήσουν μεταξύ τους οι άνθρωποι. Μέσω της επικοινωνίας μπορούν να συμφωνήσουν στις ιδιότητές τους.Η λέξη “ενδο-υποκειμενική” είναι ένα αρκετά καλό συνώνυμο του “αντικειμενικού”.
Η αντικειμενικότητα είναι το σημείο που μπορεί να συμφωνήσουμε με τους άλλους ανθρώπους από πολλαπλές υποκειμενικές προοπτικές. Παράδειγμα.Ο Ηλιος είναι ένα αντικειμενικό χαρακτηριστικό της πραγματικότητας μας. Μπορούμε να το επισημάνουμε να μιλήσουμε για αυτόν να προβούμε σε μετρήσεις που μπορούν να επιβεβαιωθούν από ανεξάρτητες ομάδες ανθρώπων.Αλλά η συνείδηση δεν είναι αντικειμενική με τον ίδιο τρόπο που είναι ο Ηλιος . Δεν παρατηρώ τη συνείδηση κάποιου άλλου. Το μόνο που παρατηρώ είναι οι φυσικές αντιλήψεις. Τα αξιοθέατα οι ήχοι οι μυρωδιές και οι υφές που σχετίζονται με τα σώματα . Από αυτές τις αντιλήψεις δημιουργώ μια εικόνα της συμπεριφοράς ενός οργανισμού και από τη συμπεριφορά συνάγω συμπεράσματα σχετικά με την κατάσταση του νου ή της ”συνείδησης” ενός οργανισμού.
Η μόνη συνείδηση στην οποία έχω άμεση εμπειρία είναι η δική μου.Αλλά ακόμη και η δική μου συνείδηση είναι μυστηριώδης. Δεν παρακολουθώ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ τη συνείδησή μου. ΠΑΡΑΤΗΡΩ με τη συνείδησή μου. Η συνείδηση είναι το μέσο για την παρατήρηση αλλά δεν είναι απαραίτητα ο στόχος της παρατήρησης. Η προσέγγισή της επιστήμης είναι να λάβει κάποιο παρατηρήσιμο φαινόμενο – είτε συμπεριφορά είναι αυτό είτε κάποιο νευρικό σήμα – και να το ορίσει ως σήμα κατατεθέν της συνείδησης αλλά αυτό δεν είναι η πραγματική εξήγηση της αιτίας συνείδησης αλλά μια ερμηνεία καί δεν γνωρίζω αν θα υπάρξει πραγματική και κατανοητή εξήγηση κάποια στιγμή.
Δεν υπάρχει φυσικά τίποτα κακό με τον ορισμό της συνείδησης-όπως κανείς τον κρίνει κατάλληλο- αλλά ποτέ δεν θα μπορείτε να είστε εντελώς σίγουροι αν ο ”σαφής” σας ορισμός ευθυγραμμίζεται -παρ-όλες τις ”διαισθητικές” ερμηνείες σας- με το όριο μεταξύ συνειδητού και μη συνειδητού.
Κάπου εδώ πιθανόν να έχετε μπερδευτεί.Ας το εξηγήσουμε.Αν όλα είναι συνειδητά τότε το ερώτημα ”αν ο εγκέφαλος «παράγει» τη συνείδηση – ή το σύμπαν «την μεταδίδει»” γίνεται αμφισβητούμενο.Μπορεί να μην υπάρχει πραγματικά «πρόβλημα συνείδησης» αφού είναι ήδη παντού.Έχουμε άλλα πράγματα να ανησυχούμε πέρα από τη συνείδηση.Μπορούμε να μελετήσουμε τη συμπεριφορά με αντικειμενικά παρατηρήσιμα στοιχεία αλλά το θέμα είναι να καταλάβουμε οχι μόνον πως το κάνει ο εγκέφαλος αλλά και γιατί το κάνει.
Στα δύο αυτά ερωτήματα δεν υπάρχει σαφής απάντηση σήμερα. Το αν και πού ακριβώς δημιουργείται η συνείδηση η διάρκεια της και η διαδικασία μοιάζει είναι ένα ερώτημα που μπορούμε να αφήσουμε αναπάντητο για μια ή δύο η πέντε γενιές ακόμη.Αλλά μήπως η συνείδηση είναι απλώς η αίσθηση της αυτογνωσίας μας;
Γιατί θα υπήρχε ένας οργανισμός στο σύμπαν -όπως εσύ ας πούμε-που πραγματικά είσαι κατασκευασμένος από κινούμενα σωματίδια και πως μπορούν αυτά να υπάρχουν και να δημιουργούν εμπειρίες αισθήσεις συνειδητοποίηση συναισθήματα σκέψεις και αντιλήψεις;
Υπάρχει περισσότερη δραστηριότητα στον εγκέφαλό σας όταν κοιμάστε σε σύγκριση με το να είσαι ξύπνιος οπότε με βάση καί μόνο τη μηχανιστική δράση του εγκεφάλου μπορείς εύκολα να πεις ότι ο ύπνος δεν είναι απουσία συνείδησης όπως συμβαίνει στον εγκεφαλικό θάνατο αλλά υπάρχει και εκεί.Μπορεί κανείς να πεί οτι η πραγματικότητα είναι μια διαδικασία που συμπεριλαμβάνει τη συνείδησή σας.Αν υπάρχει πραγματικά ένας κόσμος εκεί έξω -με τα σωματίδια να αναπηδούν -τότε θα πρέπει να είμαστε σε θέση να μετρήσουμε όλες τις ιδιότητές τους.
Αλλά η πραγματικότητα είναι ποιά ακριβώς; Αυτή του ύπνου δεν ισχύει.Αν δεν ισχύει γιατί η συνείδηση φαίνεται να υπάρχει και εκεί; Αλλά δεν μπορουμε να το κάνουμε αυτό..Όταν επέρχεται ζημιά στον εγκέφαλο υπάρχει πραγματικά οριστική απώλεια της συνείδησης αναφέρουν ορισμένοι.Πως αποδεικύεται αυτό; Υπάρχουν σοβαρά στοιχεία και αν ναι τότε γιατί δεν γνωρίζουμε τι είναι συνείδηση;
Αν είναι αυτή μια άποψη εξίσου μια καλή εξήγηση πού μπορώ να σκεφτώ είναι ότι η εκδήλωση της συνείδησης έχει μπλοκαριστεί από τον τραυματισμό αντί να χαθεί.Ας πούμε πως οι βιωματικές εμπειρίες είναι μιά ψευδαίσθηση.Αλήθεια μπορούμε να έχουμε μια εμπειρία χωρίς λειτουργικό εγκέφαλο;..Άλλο ζήτημα είναι τα πανομοιότυπα δίδυμα πού μοιράζονται το ίδιο DNA.Αλλά τα πανομοιότυπα δίδυμα μοιράζονται την ίδια προσωπικότητα; Μοιράζονται την ίδια συνείδηση; Όχι.Τα πανομοιότυπα δίδυμα δεν μοιράζονται την ίδια συνείδηση ή εμπειρία. Γιατί; Δεν γνωρίζω.
Επιμέλεια: Ανδρέας Οικονομόπουλος