Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ έχει συσχετιστεί με μειωμένο καρδιαγγειακό κίνδυνο σε πολλές επιδημιολογικές μελέτες, σε σύγκριση με την αποχή από το αλκοόλ ή με την βαριά κατανάλωση. Δεν είναι όμως γνωστό αν υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ της μετριοπαθούς κατανάλωσης και της μείωσης των καρδιαγγειακών. Μπορεί απλώς τα άτομα που έχουν προβλήματα υγείας να αποφασίζουν να απέχουν από το αλκοόλ.
Τώρα, μια μελέτη που που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Lancet και αφορά τον κινεζικό πληθυσμό ρίχνει κάποιο φως στο εάν το αλκοόλ έχει αιτιώδη συνάφεια με τα καρδιαγγειακά επεισόδια. Το συμπέρασμα είναι ότι καμία ποσότητα αλκοόλ -έστω και μικρή- δεν κάνει καλό στην υγεία, τουλάχιστον στα εγκεφαλικά, είτε αυτά είναι ισχαιμικά είτε αιμορραγικά. Για τις καρδιακές προσβολές τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Iona Millwood του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης παρακολούθησαν 512.715 ενήλικες στην Κίνα για περίπου 10 χρόνια καταγράφοντας τα ισχαιμικά και αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια καθώς και τις καρδιακές προσβολές.
Μεταξύ των ανδρών, όπως και άλλες φορές στο παρελθόν, η συμβατική επιδημιολογία έδειξε ότι η αυτοαναφερόμενη πρόσληψη αλκοόλ είχε μια στατιστική σχέση σχήματος U (η αποχή από το αλκοόλ ή το πολύ αλκοόλ συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο) με τα ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια (14.930), την ενδοεγκεφαλική αιμορραγία (3.496) και το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου (2.958). Οι άνδρες που ανέφεραν ότι κατανάλωναν περίπου 100 γραμμάρια αλκοόλ την εβδομάδα (1-2 ποτά την ημέρα) είχαν χαμηλότερο κίνδυνο για τις τρεις αυτές ασθένειες από ό, τι οι μη πότες ή οι βαριοί πότες.
Πέρα όμως από αυτή τη συμβατική ανάλυση (αυτοαναφερόμενη πρόσληψη αλκοόλ), οι ερευνητές εκτίμησαν το ρόλο του αλκοόλ σε άνδρες με διαφορές στα ένζυμα που μεταβολίζουν το αλκοόλ. Το αλκοόλ μεταβολίζεται σε ακεταλδεΰδη, η οποία μπορεί να προκαλέσει δυσφορία. Υπάρχουν γενετικές παραλλαγές που επηρεάζουν τον σχηματισμό της ακεταλδεΰδης και την αποδόμησή της. Η γενετική παραλλαγή ALDH2-rs671, η οποία είναι κοινή στην ανατολική Ασία, επιβραδύνει τη διάσπαση της ακεταλδεΰδης και στα άτομα αυτά υπάρχει αυξημένη αρτηριακή πίεση. Μια λιγότερο διαδεδομένη γενετική παραλλαγή, η ADH1B-rs1229984, επιταχύνει την μετατροπή του αλκοόλ σε ακεταλδεϋδη.
Ο μεταβολισμός του αλκοόλ
Οι ερευνητές επέλεξαν να επικεντρωθούν σε έναν κινεζικό πληθυσμό, επειδή πολλοί άνθρωποι από την Ανατολική Ασία εμφανίζουν αυτό που ονομάζεται “ασιατικό σύνδρομο έξαψης”: όταν καταναλώνουν αλκοόλ, τα πρόσωπά τους γίνονται κόκκινα. Αυτό συμβαίνει επειδή όταν τα άτομα με αυτό το σύνδρομο πίνουν αλκοόλ, το σώμα τους δεν είναι σε θέση να αποτοξινωθεί γρήγορα, λόγω ορισμένων γενετικών παραλλαγών.
Η κύρια οδός εκκαθάρισης του αλκοόλ του αίματος είναι μέσω ενός ενζύμου που ονομάζεται αλκοολική αφυδρογονάση (ADH: alcohol dehydrogenase), κυρίως της ADH1, η οποία οξειδώνει το αλκοόλ σε ακεταλδεΰδη, γεγονός που προκαλεί ενόχληση σε επαρκή συγκέντρωση της ακεταλδεΰδης. Στη συνέχεια, η αποτοξίνωση γίνεται με την αλδεϋδική αφυδρογονάση (ALDH: aldehyde dehydrogenase), κυρίως την ALDH2, οξειδώνοντας την ακεταλδεΰδη σε οξικό (acetate), κάτι που δεν προκαλεί δυσφορία.
Η γρήγορη μετατροπή του αλκοόλ σε ακεταλδεΰδη ή η αργή διάσπαση της ακεταλδεΰδης σε οξικό (κυρίως αυτό) μπορεί να κάνει τα άτομα να περιορίσουν την πρόσληψη αλκοόλ. Στους πληθυσμούς της Αφρικής και της Ευρώπης, η ακεταλδεΰδη διασπάται γρήγορα αλλά στους πληθυσμούς της ανατολικής Ασίας υπάρχει μια κοινή παραλλαγή απώλειας της λειτουργίας του γονιδίου ALDH2 στο χρωμόσωμα 12 (rs671). Ακόμη και όταν υπάρχει μόνο ένα αντίγραφο της παραλλαγής αυτής μειώνεται αρκετά ο μεταβολισμός της ακεταλδεΰδης κι έτσι η συγκέντρωσή της γίνεται άβολα υψηλή μετά από κατανάλωση αλκοόλ. Αυτή η παραλλαγή είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για την κατανάλωση αλκοόλ, στην πραγματικότητα τα άτομα αυτά αποφεύγουν εντελώς το αλκοόλ.
Λιγότερο σημαντική είναι η γενετική παραλλαγή του γονιδίου ADH1B στο χρωμόσωμα 4 (rs1229984) που είναι κοινή επίσης στην ανατολική Ασία. Να σημειωθεί ότι σε πληθυσμούς της Ευρώπης υπάρχει ουσιαστικά μόνο αυτή η παραλλαγή.
Μαζί, αυτές οι δύο παραλλαγές επηρεάζουν έντονα την πρόσληψη του αλκοόλ και μειώνουν ουσιαστικά την επίπτωση του αλκοολισμού. Τα δύο ένζυμα εμπλέκονται και σε πολλά άλλα βιοχημικά μονοπάτια.
Τι βρήκε η μελέτη
Μετά από 10 χρόνια παρακολούθησης 512.715 ενηλίκων (μέση ηλικία τα 52 χρόνια) 44.37 άτομα είχαν πεθάνει. Στην αρχή της μελέτης το 33% των ανδρών και το 2% των γυναικών είχαν δηλώσει ότι κατανάλωναν κάποιες ποσότητες αλκοόλ. Η πιο σημαντική γενετική παραλλαγή, η rs671, επηρέασε αρκετά την πρόσληψη αλκοόλ ενώ και η άλλη γενετική παραλλαγή, η rs1229984, είχε μικρή επίδραση.
Αφού χρησιμοποίησαν τα γενετικά δεδομένα οι ερευνητές δεν βρήκαν προστατευτική επίδραση από τη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ. Μεταξύ όσων έπιναν, η μέση πρόσληψη αλκοόλ ήταν περίπου 280 γραμμάρια την εβδομάδα και η συστολική αρτηριακή πίεση ήταν αυξημένη κατά 4,8 mmHg για όσους κατανάλωναν 280 γραμμάρια την εβδομάδα.
Και οι δύο τύποι αναλύσεων (συμβατικός και γενετικός )έδειξαν ότι 280 γραμμάρια εβδομαδιαίως αυξάνουν την πίεση αίματος αλκοόλης κατά περίπου 4,8 mm Hg, κάτι που συνδέεται με αύξηση περίπου 15% του κινδύνου καρδιακής νόσου και ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου και με αύξηση κατά 30% της ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας.
Ένα ή δύο ποτά την ημέρα αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού κατά περίπου 10-15%” δήλωσε ο καθηγητής Sir Richard Peto, εκ των συγγραφέων της μελέτης.
Ο David Spiegelhalter, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι η νέα μελέτη ήταν πειστική. “Αυτή είναι μια πολύ εντυπωσιακή μελέτη που δείχνει ότι οι άνδρες οι οποίοι, κατά τύχη, έχουν συνδυασμό γονιδίων που τους κάνουν να απέχουν από το αλκοόλ, έχουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου σε σύγκριση με εκείνους χωρίς αυτά τα γονίδια”, δήλωσε. “Είχα πάντα τη λογική πεποίθηση ότι μια μέτρια κατανάλωση αλκοόλ ήταν προστατευτική ως προς τις καρδιαγγειακές παθήσεις, αλλά τώρα έχω τις αμφιβολίες μου”.
Στην Κίνα περισσότερα χρόνια ζωής χάνονται εξαιτίας των εγκεφαλικών σε σχέση από κάθε άλλη πάθηση. Στους άνδρες το αλκοόλ εκτιμάται, σύμφωνα με τη νέα μελέτη, ότι είναι η αιτία για το 8% των ισχαιμικών εγκεφαλικών και το 16% των αιμορραγικών.
Να σημειωθεί ότι μια πρόσφατη μετα-ανάλυση των ευρημάτων από συμβατικές επιδημιολογικές αναλύσεις 83 μελετών, κυρίως σε πληθυσμούς ευρωπαϊκής καταγωγής, βρήκε περίπου τα ίδια. Αφού εξαίρεσε του μη-πότες, διαπίστωσε ότι, μεταξύ αυτών που έπιναν, ο κίνδυνος εγκεφαλικού αυξανόταν σταθερά με την ποσότητα αλκοόλ που κατανάλωναν ενώ η συχνότητα εμφράγματος του μυοκαρδίου ήταν ελαφρώς υψηλότερη με τα 35 γραμμάρια εβδομαδιαίως αντί για τα 100 γραμμάρια την εβδομάδα.