Έχει το δικαίωμα να πεθάνει ο Vincent Lambert; Το ερώτημα αυτό διχάζει εδώ και 11 χρόνια την οικογένειά του αλλά και τη γαλλική κοινωνία, ανοίγοντας ξανά τη μεγάλη συζήτηση γύρω από το θέμα της ευθανασίας.
Ήταν 29 Σεπτεμβρίου του 2008 όταν ένα τροχαίο ατύχημα στάθηκε μοιραίο για τον τότε 32χρονο Vincent. Η σφοδρότητα της σύγκρουσης βύθισε τον εγκέφαλό του. Από τότε να παραμένει καθηλωμένος σε ένα κρεβάτι. Η καρδιά του χτυπά κανονικά, αναπνέει χωρίς μηχανική υποστήριξη, όμως δεν μπορεί να τραφεί παρά μόνο τεχνητά κι έχει μηδενική συνείδηση. Οι γιατροί μετά από μια μακρά σειρά εξετάσεων έχουν αποφανθεί ότι βρίσκεται σε κατάσταση φυτού.
Σφοδρή είναι από τότε και η σύγκρουση που έχει ξεσπάσει στην οικογένειά του και τα δικαστήρια που έχουν κληθεί να δώσουν μια λύση, δεν έχουν βοηθήσει πολύ να ξεκαθαρίσει η κατάσταση. Η σύζυγός του Rachel και έξι από τα οκτώ αδέλφια του, ζητούν να του αφαιρεθούν τα σωληνάκια με τα οποία τροφοδοτείται και να πεθάνει εν ειρήνη, υποστηρίζοντας ότι ο ίδιος είχε ζητήσει να γίνει αυτό σε περίπτωση που του συνέβαινε κάτι. Από την άλλη, οι φανατικά καθολικοί γονείς του και δύο από τα αδέλφιά του, αντιδρούν και ζητούν ο 43χρονος πια Vincent , να εξακολουθήσει να παραμένει ζωντανός, πιστεύοντας πως η κατάστασή του «επιδέχεται βελτίωσης». Διαφορετικές ομάδες ακτιβιστών υποστηρίζουν και τους μεν και τους δε. Στην υπόθεση έχει εμπλακεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αλλά κι ο ΟΗΕ. Για τις τελευταίες εξελίξεις στην υπόθεση τοποθετήθηκαν μέχρι και ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και ο Πάπας Φραγκίσκος.
Το θέμα ήρθε ξανά στην επικαιρότητα όταν στα τέλη Απριλίου το Συμβούλιο της Επικρατείας, η ανώτατη δικαστική αρχή της Γαλλίας, έδωσε το πράσινο φως για την παθητική ευθανασία του πρώην νοσηλευτή, επικυρώνοντας απόφαση που είχε λάβει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προς αυτή την κατεύθυνση. Η αντίστροφη μέτρηση επρόκειτο να ξεκινήσει την περασμένη Κυριακή με τη διακοπή της σίτισης και της χορήγησης υγρών προς τον Vincent, όμως μία μόλις μέρα μετά μπλοκαρίστηκε εκ νέου.
Το εφετείο του Παρισιού, στο οποίο προσέφυγαν οι γονείς του, διέταξε το βράδυ της Δευτέρας να ξαναρχίσει η ιατρική φροντίδα προκειμένου ο ασθενής να διατηρηθεί στη ζωή, ωσότου εκφραστεί για την υπόθεσή του επιτροπή του ΟΗΕ. Οι γονείς του τετραπληγικού ασθενούς προσέφυγαν για ακόμη μία φορά στη Δικαιοσύνη, ζήτησαν τη δίωξη του επικεφαλής θεράποντα ιατρού και την παρέμβαση από τη Διεθνή Επιτροπή Προστασίας των Δικαιωμάτων των Αναπήρων κι έστειλαν επιστολή στον Μακρόν με την οποία του ζητούσαν να διακόψει τη διαδικασία.
Την Παρασκευή, σε πρώτο βαθμό, δικαστήριο του Παρισιού δήλωσε αναρμόδιο ως προς το ζήτημα της εφαρμογής του αιτήματος της Επιτροπής. Η μητέρα του ασθενούς, η οποία εναντιώνεται στη διακοπή της ιατρικής φροντίδας, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι «πήγαιναν να εξοντώσουν τον γιο της» και χαιρέτισε μια «πολύ μεγάλη νίκη» διότι «θα του δώσουν ξανά τροφή και υγρά». Και πρόσθεσε: «για μια φορά, είμαι υπερήφανη για τη δικαιοσύνη». «Κύριε Πρόεδρε, ο Vincent Lambert θα πεθάνει αν δεν συνεχιστεί η χορήγηση υγρών, αν δεν κάνετε κάτι και είστε ο τελευταίος και ο μοναδικός που μπορεί να επέμβει. Στη Γαλλία του 2019 κανείς δεν θα πρέπει να πεθάνει από δίψα και πείνα», ανέφεραν στην επιστολή τους.
Ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υπογράμμισε ότι δεν επιθυμεί «να αναμιχθεί στην απόφαση» που αφορά «την περίθαλψη και τον νόμο». Ωστόσο η Γαλλίδα υπουργός Υγείας Ανιές Μπιζέν τόνισε ότι «όλες οι νομικές προσφυγές έχουν εξαντληθεί και όλα τα δικαστήρια, τόσο τα εθνικά όσο και τα ευρωπαϊκά, έχουν επιβεβαιώσει ότι η ιατρική ομάδα που έχει αναλάβει την υπόθεσή του έχει το δικαίωμα να σταματήσει να παρέχει φροντίδα». Για το θέμα πήρε θέση και ο Πάπας, ο οποίος απηύθυνε έκκληση μέσω του Twitter, ζητώντας να προστατεύεται η ζωή των ανθρώπων «από την αρχή μέχρι το φυσικό τέλος της». «Ας προσευχηθούμε για αυτούς που ζουν σε κατάσταση βαριάς αναπηρίας. Ας προστατεύσουμε τη ζωή, το δώρο του Θεού, από την αρχή μέχρι το φυσικό τέλος. Ας μην υποχωρήσουμε στην κουλτούρα της απόρριψης», έγραψε συγκεκριμένα ο ποντίφικας.
Δικαίωμα στη ζωή αλλά και στον θάνατο
Κάπως έτσι η συζήτηση γύρω από το δικαίωμα στη ζωή αλλά και στον θάνατο άνοιξε ξανά στη Γαλλία, όπου η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται, ενώ η παθητική ευθανασία επιτρέπεται από το 2005. Παρέχεται μάλιστα η δυνατότητα στους ασθενείς να εκφράσουν ελεύθερα τη βούλησή τους, σχετικά με την παράλειψη ή τη διακοπή της θεραπευτικής τους αγωγής.,
Όταν η κουβέντα έρχεται στην ευθανασία η ηθική και η λογική έρχονται πάντα σε σύγκρουση. Ο Όρκος του Ιπποκράτη προτρέπει τους ιατρούς να μην παρέχουν βοήθεια στους ασθενείς προκειμένου να πεθάνουν, η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης και της κοινωνίας όμως παρέχουν σήμερα τη δυνατότητα σε ασθενείς τελικού σταδίου να επισπεύσουν τη διαδικασία του επικείμενου θανάτου και να ανακουφιστούν από τον δυσβάσταχτο πόνο και φόβο που βιώνουν. Οι θρησκείες θεωρούν την απόφαση να φύγεις από τη ζωή το υπέρτατο αμάρτημα, αυτοί που υποφέρουν θεωρούν την ευθανασία δικαίωμα στην αξιοπρέπεια. Κάποιος μπορεί να αποφασίσει να πεθάνει, οι δικοί του άνθρωποι είναι όμως δύσκολο να τον αφήσουν να πεθάνει.
Η ευθανασία διακρίνεται σε ενεργητική και σε παθητική. Η ενεργητική ευθανασία αναφέρεται στην περίπτωση στην οποία ο ιατρός, κατόπιν επιθυμίας του ασθενούς, προβαίνει σε ιατρική πράξη που οδηγεί τον ασθενή στον θάνατο και σηματοδοτεί έτσι το τέλος της ζωής του. Αντίθετα, η παθητική ευθανασία αναφέρεται στην περίπτωση στην οποία δεν επιχειρείται ή δεν παρατείνεται μια θεραπεία που θα συνέβαλε στη διατήρηση της ζωής του ασθενούς. Στην ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία τα θανατηφόρα φάρμακα δίνονται ή συνταγογραφούνται από τον γιατρό, αλλά τα παίρνει μόνος του ο ασθενής.
Πού επιτρέπεται και που όχι η ευθανασία
Μέχρι σήμερα δεν υφίσταται ενιαία αντιμετώπιση για το ζήτημα της ευθανασίας και της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι περισσότερες πάντως χώρες τάσσονται εναντίον της ενεργητικής ευθανασίας και της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, ενώ αποδέχονται το δικαίωμα του ασθενούς στην άρνηση της θεραπείας. Μόνο τρεις χώρες – το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο – έχουν προχωρήσει σε νομιμοποίηση της ευθανασίας και αυτές υπό αυστηρούς όρους.
Στην Ελλάδα απαγορεύεται η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία και δεν υφίσταται εξειδικευμένη νομοθεσία, έτσι το αξιόποινο της ευθανασίας κρίνεται σύμφωνα με τους γενικούς κανόνες του ποινικού κώδικα για την ανθρωποκτονία εν συναινέσει.
Σύμφωνα με μελέτη της δικηγόρου Αλεξάνδρας Κοτζαμάνη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Βιοηθικά» της Ελληνικής Επιτροπής Βιοηθικής, ανά χώρα της ΕΕ ισχύουν τα εξής:
* ΑΥΣΤΡΙΑ: Η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται. Η παθητική ευθανασία επιτρέπεται μόνο σε περίπτωση απαίτησης του ασθενούς που πάσχει από ανίατη νόσο. Αναγνωρίζεται το δικαίωμα του ασθενούς στην άρνηση της θεραπείας, υπό την προϋπόθεση της πλήρους και εμπεριστατωμένης ενημέρωσης από το θεράποντα γιατρό και κατόπιν ενυπόγραφου αιτήματος από τον ίδιο τον ασθενή. Αντιθέτως, δεν επιτρέπεται η απόσυρση των παροχών φροντίδας στον ασθενή.
* ΒΕΛΓΙΟ: Έχει από το 2002 νομιμοποιήσει την ευθανασία, η οποία πραγματοποιείται από άλλο άτομο, εκτός από τον ενδιαφερόμενο, κατόπιν απαίτησης του τελευταίου. Η απαίτηση πρέπει να είναι έγγραφη, να εκφράζει την επιθυμία του ατόμου και να συντάσσεται ή να επιβεβαιώνεται εντός πενταετίας, ενώ μπορεί να τροποποιηθεί ή να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή. Ο γιατρός που θα αναλάβει την ευθανασία, θα πρέπει να επιβεβαιώσει ότι ο ασθενής πάσχει από σοβαρή και μη αναστρέψιμη βλάβη, που έχει προκληθεί από ασθένεια ή ατύχημα. Εξαίρεση αποτελούν τα επείγοντα περιστατικά, όπου ο ασθενής έχει χάσει τις αισθήσεις του και ο ιατρός δεν έχει χρόνο για να επαληθεύσει μια πρότερη άρνηση, ως επακόλουθο υπερτερεί το καθήκον παροχής βοήθειας. Επίσης θεσμοθετήθηκε η δυνατότητα ευθανασίας και σε ασθενείς ηλικίας κάτω των 18 ετών, εφόσον ο ανήλικος βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο ανίατης ασθένειας, υποφέρει από επίμονους, αφόρητους, σωματικούς πόνους, έχει λάβει την έγκριση των γονέων του και έχει συμβουλευτεί ομάδα ειδικών γιατρών.
* ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας, θεωρούμενη έγκλημα ανθρωποκτονίας.
* ΓΑΛΛΙΑ: Η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται, ενώ η παθητική ευθανασία επιτρέπεται από το 2005. Παρέχεται η δυνατότητα στους ασθενείς να εκφράσουν ελεύθερα τη βούλησή τους, σχετικά με την παράλειψη ή τη διακοπή της θεραπευτικής τους αγωγής.
inRead Advertisement by VIDADS since 2011
* ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Η ενεργητική ευθανασία απαγορεύεται, ενώ η παθητική ευθανασία επιτρέπεται, με την αποδοχή του πρόωρου θανάτου μέσω ιατρικής θεραπείας που αποσκοπεί στην ανακούφιση του πόνου. Από το 2015 επιτρέπεται η υποβοηθούμενη αυτοκτονία σε μεμονωμένους ασθενείς, με αλτρουιστικά κίνητρα.
* ΔΑΝΙΑ: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται, ενώ η παθητική ευθανασία επιτρέπεται, όταν ο ασθενής δηλώσει ότι δεν θέλει να ταλαιπωρείται και ότι επιθυμεί να εφαρμοστεί σε αυτόν παθητική ευθανασία, οπότε ο γιατρός οφείλει συμμόρφωση. Η ενεργητική ευθανασία τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση δημιουργώντας διχασμό απόψεων στην κοινωνία.
* ΕΣΘΟΝΙΑ: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται. Εντούτοις αναγνωρίζεται το δικαίωμα στην άρνηση της θεραπείας από ασθενείς τελικού σταδίου.
* ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία αποτελούν εγκλήματα ανθρωποκτονίας, ενώ η παθητική ευθανασία επιτρέπεται σε ορισμένες περιπτώσεις. Αναγνωρίζεται το δικαίωμα άρνησης στη θεραπεία από ασθενείς με ανίατη νόσο, επομένως ο ιατρός οφείλει να σεβαστεί την απόφαση του ασθενούς στη μη λήψη ή διακοπή της θεραπείας. Σε περιπτώσεις ανίατης ασθένειας και εφόσον δεν υπάρχει πρόθεση να προκληθεί θάνατος, αλλά ανακούφιση των συμπτωμάτων, μπορεί να χορηγηθεί νόμιμα θεραπεία που να συντομεύει τη ζωή.
* ΙΡΛΑΝΔΙΑ: Απαγορεύεται η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία, ωστόσο αναγνωρίζεται το δικαίωμα του ασθενούς στην άρνηση της θεραπείας. Επομένως, απαγορεύεται στον ιατρό να συμβάλλει ενεργά στο θάνατο κάποιου, ενώ δεν είναι παράνομο να σταματήσει τη θεραπευτική αγωγή σε ασθενή με ανίατη νόσο, κατόπιν επιθυμίας του τελευταίου.
* ΙΣΠΑΝΙΑ: Δεν διαθέτει ειδική νομοθεσία σχετικά με την ευθανασία και την υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Ο ισπανικός ποινικός κώδικας ποινικοποιεί την ευθανασία και την υποβοηθούμενη αυτοκτονία, καθώς και οι δύο περιπτώσεις θεωρούνται ως εγκλήματα κατά της ζωής, με ελαφρυντικά. Η παθητική ευθανασία δεν απαγορεύεται και υπάρχει, από το 2002, νόμος που τη ρυθμίζει. Ο ασθενής, σε περίπτωση ανίατης ασθένειας, διαθέτει την επιλογή να καταγράψει τις καταστάσεις στις οποίες δεν επιθυμεί να παραταθεί τεχνητά η ζωή του.
* ΙΤΑΛΙΑ: Η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται από τον ιταλικό ποινικό και αστικό κώδικα, ενώ η παθητική ευθανασία αποτελεί πολύπλοκη κατάσταση. Σύμφωνα με τον ιταλικό ποινικό κώδικα, «ο επαγγελματίας υγείας έχει την υποχρέωση να προβεί σε οποιαδήποτε πράξη προκειμένου να σώσει τη ζωή του ασθενούς. Σε αντίθετη περίπτωση, η συμπεριφορά του καθίσταται ίση με ενεργό δολοφονία», επομένως η παθητική ευθανασία τυπικά απαγορεύεται. Στην περίπτωση, όπου ο ασθενής αρνείται να λάβει τη θεραπεία, ο γιατρός δεν μπορεί να τον αναγκάσει, χρησιμοποιώντας βία και εξαναγκασμό. Αν ο ιατρός δεν μπόρεσε να κρατήσει στη ζωή ασθενή λόγω άρνησης ιατρικής θεραπείας, δεν θεωρείται ένοχος από το νόμο. Η παθητική ευθανασία των ανίκανων ασθενών απαγορεύεται πάντοτε. Στο κοινοβούλιο της χώρας έχει τεθεί νομοθετική πρόταση με σκοπό τη νομιμοποίηση της ευθανασίας.
* ΟΛΛΑΝΔΙΑ: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία επιτρέπονται σε άτομα άνω των δεκαοκτώ ετών από το 2002, ενώ το 2014 επετράπη και σε παιδιά άνω των 12 ετών. Δεν γίνεται χρήση των όρων «ενεργητική» και «παθητική» ευθανασία, διότι θεωρήθηκαν πολύ συγκεχυμένες. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, ευθανασία νοείται η χορήγηση θανατηφόρας δόσης από το ιατρικό προσωπικό στον ασθενή, κατόπιν ρητού αιτήματος του τελευταίου. Για την εφαρμογή της ευθανασίας θα πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά κάποιες βασικές προϋποθέσεις: ύπαρξη ανίατης νόσου για την οποία να μην υφίσταται θεραπεία, η νόσος να προκαλεί αφόρητους πόνους, η βούληση του ασθενούς να είναι συνεχής και επίμονη και ο ασθενής να έχει συνείδηση των λεγομένων του. Περίπου 15 χρόνια μετά την νομιμοποίηση της ευθανασίας και της ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, πάνω από 25% των θανάτων συμβαίνουν με αυτό τον τρόπο, σύμφωνα με στατιστικές του 2017.
* ΚΡΟΑΤΙΑ: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται. Ωστόσο, αναγνωρίζεται το δικαίωμα του ασθενούς στην άρνηση της θεραπείας, κατόπιν υπογραφής από τον ίδιο τον ασθενή, επομένως η δήλωση επιθυμίας για διακοπή ή μη λήψη της θεραπείας γίνονται αποδεκτά σε ασθενείς με ανίατη νόσο.
* ΚΥΠΡΟΣ: Η ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται, όπως και η παθητική ευθανασία. Αναμένεται συζήτηση στο κοινοβούλιο για την ευθανασία.
* ΛΕΤΟΝΙΑ: Δεν υφίσταται νομοθετικό πλαίσιο για ευθανασία ή υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Το ποινικό δίκαιο τις αντιμετωπίζει ως εγκλήματα κατά της ζωής, ωστόσο αναγνωρίζεται το δικαίωμα στην άρνηση της θεραπείας σε ασθενείς με ανίατη νόσο.
* ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας. Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τονίζονται διαρκώς στις συζητήσεις σχετικών νομοσχεδίων, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει ληφθεί καμία απόφαση.
* ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ: Τόσο η ευθανασία όσο και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία επιτρέπονται από το 2009 σε άτομα με ανίατη ασθένεια. Οι ασθενείς μπορούν να επιλέξουν τον τρόπο και το χρόνο που θα τελειώσει η ζωή τους και οι γιατροί που αναλαμβάνουν να ικανοποιήσουν το αίτημά τους για ευθανασία ή υποβοηθούμενη αυτοκτονία, προστατεύονται από τη δίωξη. Υπάρχουν αυστηροί νομικοί όροι για τη διασφάλιση της διαφάνειας και του ελέγχου των ιατρικών διαδικασιών για τον οικειοθελή τερματισμό της ζωής. Πριν από τη διενέργεια της ευθανασίας ή της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, επιβάλλεται ο ιατρός να διεξάγει αρκετές συνεντεύξεις με τον ασθενή, έτσι ώστε να επιβεβαιωθεί ότι η απόφαση για ευθανασία καθίσταται αμετάκλητη. Οι αιτήσεις για ευθανασία ή υποβοηθούμενη αυτοκτονία μπορούν να κατατεθούν από οποιονδήποτε έχει μια ανίατη ασθένεια και η αιτία της ανίατης κατάστασης είναι αδιάφορη. Ο ασθενής θα πρέπει να έχει συναινέσει εγγράφως τόσο για την ευθανασία όσο και για την υποβοηθούμενη αυτοκτονία και για να θεωρηθεί νόμιμο το αίτημα του, πρέπει να έχει πλήρη συνείδηση κατά τη στιγμή της αίτησης, την κατάλληλη ηλικία και τη νομική ικανότητα να λαμβάνει τις δικές του αποφάσεις, να έχει λάβει την απόφαση χωρίς εξωτερική πίεση και να πάσχει από ανίατη ιατρική κατάσταση, χωρίς προοπτική βελτίωσης.
* ΜΑΛΤΑ: Η ενεργητική ευθανασία, καθώς και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται από το νόμο. Αντιθέτως επιτρέπεται η παθητική ευθανασία, που έγκειται στο δικαίωμα του ασθενούς στην άρνηση της θεραπείας.
* ΟΥΓΓΑΡΙΑ: Η ενεργητική ευθανασία, καθώς και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται από το νόμο. Αντιθέτως επιτρέπεται η παθητική ευθανασία, με αυστηρά μέτρα. Ο ασθενής μπορεί να αρνηθεί μια θεραπεία εξ ολοκλήρου ή ακόμη και να καθορίσει τις θεραπευτικές παρεμβάσεις που επιθυμεί, αλλά χρειάζεται να υπάρχουν γνωματεύσεις ψυχιατρικών εμπειρογνωμόνων
* ΠΟΛΩΝΙΑ: Όλες οι μορφές ευθανασίας και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι παράνομες. Η χώρα αντιτίθεται σε οποιαδήποτε πρόταση περί του θέματος.
* ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ: Η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία απαγορεύονται από το νόμο, ενώ επιτρέπεται η παθητική ευθανασία (μη χρήση ή διακοπή των θεραπευτικών ή υποστηρικτικών μέσων που θα παρέτειναν τη ζωή του ασθενούς). Στο κοινοβούλιο αναμένεται συζήτηση για τη νομιμοποίηση της ευθανασίας.
* ΡΟΥΜΑΝΙΑ: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία.
* ΣΛΟΒΑΚΙΑ: Απαγορεύεται η ενεργητική ευθανασία και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία από τη νομοθεσία και από τους κώδικες δεοντολογίας των επαγγελμάτων υγείας. Η παθητική ευθανασία επιτρέπεται, όταν το ιατρικό προσωπικό θεωρεί μάταιη μια θεραπεία και αφού πραγματοποιηθεί ιατρικό συμβούλιο για τη διακοπή της. Αναγνωρίζεται το δικαίωμα του ασθενούς με ανίατη νόσο στην άρνηση της θεραπείας.
* ΣΛΟΒΕΝΙΑ: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία.
* ΣΟΥΗΔΙΑ: Η βοήθεια ενός ατόμου για τη χορήγηση θανατηφόρων ουσιών παραμένει παράνομη, ωστόσο η υποβοηθούμενη αυτοκτονία, χωρίς προσωπικά συμφέροντα, είναι γενικά απαλλαγμένη από ποινή. Η παθητική ευθανασία επιτρέπεται, έτσι οποιοσδήποτε ασθενής επιθυμεί να διακόψει τη θεραπεία του, έχει δικαίωμα να το πράξει.
* ΤΣΕΧΙΑ: Απαγορεύεται οποιαδήποτε μορφή ευθανασίας και η υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Ωστόσο οι βουλευτές ετοιμάζονται να υποβάλουν νομοσχέδιο, εμπνευσμένο από το Βέλγιο, που θα νομιμοποιεί την ευθανασία και την υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Στο παρελθόν ορισμένοι πολιτικοί είχαν προσπαθήσει αρκετές φορές να περάσουν παρόμοιο νομοσχέδιο χωρίς επιτυχία.
* ΦΙΛΑΝΔΙΑ: Η ευθανασία είναι παράνομη, ωστόσο η παθητική ευθανασία αποτελεί συνήθη πρακτική από τους γιατρούς, σε συνδυασμό με το δικαίωμα της άρνησης της θεραπείας από τον ίδιο τον ασθενή. Η υποβοηθούμενη αυτοκτονία δεν περιλαμβάνεται στις απαγορευτικές διατάξεις του ποινικού κώδικα, κατά συνέπεια επιτρέπεται η εφαρμογή της. Στο κοινοβούλιο της χώρας έχει τεθεί νομοθετική πρόταση, με σκοπό τη νομιμοποίηση της ευθανασίας.