Πόσο πιθανό είναι να «πέσετε» στο δείγμα των δημοσκοπήσεων; Πως διαμορφώνονται τα ερωτήματα και πόσο αξιόπιστες είναι; – Δείτε τι απαντά στο Newsbomb.gr ο Γιάννης Τσίρμπας, λέκτορας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Τα τελευταία χρόνια οι δημοσκοπήσεις απασχολούν συχνά και έντονα τη δημόσια συζήτηση, καθώς έχουν μπει δυναμικά στα πολιτικά πράγματα. Η εγκυρότητα τους όμως πολλές φορές αμφισβητείται από τους πολίτες. Πως δημιουργείται μια δημοσκόπηση; Πως διαμορφώνονται τα ερωτήματα και πως επιλέγονται οι ερωτηθέντες; Οι δημοσκοπήσεις απλώς αναλύουν την εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων ή επηρεάζουν το εκλογικό σώμα; Καθορίζουν την πολιτική ατζέντα ή η πολιτική ατζέντα διαμορφώνεται από αυτές; Μπορούν να επηρεάσουν την τελική απόφαση των πολιτών στην κάλπη;
Σε όλα τα παραπάνω απαντά στο Newsbomb.gr o Γιάννης Τσίρμπας, λέκτορας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Πώς γίνονται οι δημοσκοπήσεις
Οι πολιτικές δημοσκοπήσεις γίνονται με τη μέθοδο της «κάλπης», τηλεφωνικά ή διαδικτυακά. Η μέθοδος της «κάλπης» προϋποθέτει προσωπική επαφή με τον ερωτώμενο πολίτη και θεωρείται πιο έγκυρη, καθώς το δείγμα θεωρείται πιο αντιπροσωπευτικό. «Και οι τρεις τρόποι μπορούν, αν γίνουν καλά, να είναι αξιόπιστοι» λέει ο κ. Τσίρμπας. Βέβαια τα τελευταία χρόνια – λόγω των συμπυκνωμένων πολιτικών εξελίξεων και του υψηλού κόστους διεξαγωγής τους– πιο συνηθισμένες είναι οι τηλεφωνικές δημοσκοπήσεις.
Ποιος διαμορφώνει τις ερωτήσεις
Οι ερωτήσεις των δημοσκοπήσεων που αφορούν την πολιτική τοποθέτηση των ψηφοφόρων έχουν δύο πηγές, όπως μας εξηγεί ο κ. Τσίρμπας.
Η μία πηγή είναι η υπάρχουσα ερευνητική «παράδοση» σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει μια σειρά ερωτήσεων που διατυπώνονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σε κάθε περίπτωση, όπως για παράδειγμα αυτή της πρόθεσης ψήφου. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται και η εγκυρότητα του αποτελέσματος.
Η άλλη πηγή διαμόρφωσης των ερωτήσεων είναι η δημιουργικότητα των ερευνητών και οι ερευνητικές ανάγκες. Ερωτήσεις μπορούν να επιβάλλουν και οι πελάτες -ένα κόμμα, μια εφημερίδα, ένα site- σε κάθε περίπτωση όμως υπάρχουν κανόνες για το πώς αυτές διατυπώνονται σωστά. «Προφανώς μια ερώτηση δεν μπορεί να είναι παραπλανητική, δεν μπορεί να ωθεί τον ερωτώμενο προς μια κατεύθυνση. Υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου» λέει ο κ. Τσίρμπας στο Newsbomb.gr και μας εξηγεί ότι το ερώτημα στις λεπτομέρειες του θα πρέπει να καθοριστεί από την ίδια την εταιρεία, από τους ανθρώπους που ξέρουν καλύτερα.
Ακούστε εδώ πώς διαμορφώνονται οι ερωτήσεις των δημοσκοπήσεων:
«Εμένα γιατί δεν με πήραν πότε τηλέφωνο;»
Το μέγεθος του δείγματος της δημοσκόπησης δεν έχει σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού, του εκλογικού σώματος. «Το δείγμα μια δημοσκόπησης που μπορεί να παραγάγει αξιόπιστα αποτελέσματα μπορεί να είναι 1.000 άτομα» σημειώνει ο κ. Τσίρμπας και μας εξηγεί ότι «αυτά τα 1.000 άτομα, ο αριθμός αυτός, δεν εξαρτάται από το πού κάνουμε τη δημοσκόπηση».
Ένας από τους τρόπους που λαμβάνονται τα δείγματα είναι η τυχαία δειγματοληψία. «Η έννοια της τυχαίας δειγματοληψίας είναι η έννοια της απόλυτης τυχαιότητας, σαν να κάνουμε μία κλήρωση μεταξύ των 6,5-7 εκατ. Ελλήνων ψηφοφόρων και να κληρώνονται 1.000 άτομα» λέει ο κ. Τσίρμπας στο Newsbomb.gr και εξηγεί ότι «η τυχαιότητα δεν έχει το νόημα που έχει στην καθημερινή μας γλώσσα. Σημαίνει ότι κανένα μέλος του δείγματος δεν έχει περισσότερες πιθανότητες να επιλεγεί στο δείγμα από κάποιο άλλο μέλος».
«Η θεωρία των πιθανοτήτων μας λέει ότι αν πάρουμε όντως με τυχαίο τρόπο 1.000 άτομα, αυτά τα 1.000 άτομα θα είναι -μάλλον- αρκετά αντιπροσωπευτικά του πληθυσμού που θέλουμε να διερευνήσουμε, έτσι ώστε να μπορούμε να γενικεύσουμε σε όλους» σημειώνει ο κ. Τσίρμπας και συνεχίζει λέγοντας ότι «καταλαβαίνετε ότι 1.000 άτομα στα 7-8 εκατ., που είναι οι δυνητικοί ψηφοφόροι της χώρας, είναι μια πολύ μικρή πιθανότητα να “πέσει” κάποιος στο δείγμα».
Μοχλός πίεσης στην τελική επιλογή των ψηφοφόρων;
Μπορεί μια δημοσκόπηση να επηρεάσει και σε τι βαθμό την τελική επιλογή των πολιτών; Το παραπάνω ερώτημα έχει απασχολήσει πολύ τη δημόσια συζήτηση, έχει προκαλέσει έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις και ταυτόχρονα έχει εντείνει την καχυποψία του εκλογικού σώματος.
«Ερευνητικά, δεν έχει αποδειχθεί ποτέ κάποια σαρωτική επίδραση τους στην εκλογική συμπεριφορά. Είναι ένα ακόμη στοιχείο του επικοινωνιακού “θορύβου” που επικρατεί στην προεκλογική εκστρατεία» λέει ο κ. Τσίρμπας και μας εξηγεί ότι η επιρροή που έχει παρατηρηθεί αφορά και τις δύο κατευθύνσεις, τόσο προς τον «νικητή» της επόμενης μέρας, όσο όμως και προς τον «ηττημένο».
Ακούστε εδώ τι είπε στο Newsbomb.gr ο κ. Τσίρμπας για την επιρροή των δημοσκοπήσεων: