Η «Επίθεση Μπρουσίλοφ» αποτέλεσε τη μεγαλύτερη ρωσική στρατιωτική επιτυχία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο και αυτή κατορθώθηκε να αμαυρωθεί από την ανικανότητα ορισμένων Ρώσων στρατηγών. Η επίθεση του στρατηγού Μπρουσίλοφ, ομολογουμένως του καλύτερου Ρώσου ανωτάτου διοικητή κατά τον Α’ ΠΠ, ξεκίνησε λαμπρά στις 4 Ιουνίου 1916.
Το σχέδιο του Μπρουσίλοφ προέβλεπε επίθεση κατά των Αυστριακών στη Γαλικία με στόχο την συντριβή τους και γατί όχι τον εξαναγκασμό της Βιέννης να αποσυρθεί από τον πόλεμο. Στην επίθεση συμμετείχαν, αρχικά, τέσσερις ρωσικές στρατιές με 40 Μεραρχίες Πεζικού (ΜΠ) και 15 Μεραρχίες Ιππικού (ΜΙ). Μια από τις στρατιές ήταν αυτή της Τσαρικής Φρουράς (Στρατιά Τσαρικής Φρουράς – ΣΤΦ) στην οποία περιλαμβάνονταν, υποτίθεται, η ελίτ του Ρωσικού στρατού.
Η στρατιά αυτή διοικείτο από τον στρατηγό Βλαντιμίρ Μιχαήλοβιτς Μπεζομπράζοφ, έναν στρατηγό που όφειλε τη θέση του στις στενές του σχέσεις με το τσαρικό περιβάλλον. Η στρατιά διέθετε το Ι και το ΙΙ Σώμα Φρουρών (ΣΦ) το Σώμα Ιππικού της Φρουράς (ΣΙΦ), το Ι Σώμα Στρατού (ΣΣ), το ΧΧΧ ΣΣ και το V Σώμα Ιππικού (ΣΙ).
Επίθεση
Η επίθεση της ΣΤΦ ξεκίνησε στις 28 Ιουνίου 1916 με στόχο την πόλη του Κόβελ. Οι φρουροί όμως κλήθηκαν να επιτεθούν σε τόσο ακατάλληλο για επίθεση έδαφος που κυκλοφόρησε η φήμη ότι το είχαν επιλέξει… οι Γερμανοί και όχι ο διοικητής τους. Τα έλη και οι πυκνές συστάδες δέντρων δεν επέτρεπαν την ανάπτυξη δυνάμεων παρά σε στενωπούς που καλύπτονταν από τα εχθρικά πολυβόλα και αποτελούσαν επισημασμένους στόχους του εχθρικού πυροβολικού.
Παρά το θάρρος τους λοιπόν οι Φρουροί ελάχιστα κατάφεραν. «Η κατάσταση είναι άθλια… Οι μονάδες έχουν αναπτυχθεί άσχημα. Τα έλη είναι αδιάβατα εκτός στενών διαδρόμων. Το ΧΧΧ ΣΣ έχει απομένει με 10.000 άνδρες από τις 30.000 που έπρεπε να διαθέτει… το Ι ΣΣ έχει επίσης απομείνει με 10.000 άνδρες. Οι απώλειες των Φρουρών υπολογίζονται στις 30.000 άνδρες», ανέφερε ο αυτόπτης μάρτυρας Βρετανός στρατιωτικός ακόλουθος στη Ρωσία υποστράτηγος Άλφρεντ Νοξ.
Ο έτερος Καππαδόκης Παύλος
Ενώπιον των φρικτών απωλειών των κατά μέτωπο επιθέσεων ο μεγάλος δούκας Παύλος, διοικητής του 1ου ΣΦ διατάχθηκε να εκτελέσει πλευρική επίθεση, αλλά αρνήθηκε, καθώς αυτό δεν «τιμούσε τον ίδιο και τους φρουρούς του»! Έτσι επιτέθηκε κατά μέτωπο… Το σύνταγμα Ελαφρών Πεζών της Φρουράς και το περίφημο, ιστορικό σύνταγμα Πρεομπραζένσκι, που είχε ιδρύσει ο Μέγας Πέτρος, επιτέθηκαν μέσα από τα έλη και, όπως ήταν αναμενόμενο, κομματιάστηκαν.
Ορισμένοι φρουροί βούτηξαν στα έλη και προσπάθησαν έρποντας να πλησιάσουν στις εχθρικές θέσεις. Αλλά το εχθρικό πυροβολικό και τα αεροσκάφη τους θέριζαν. Οι λοιποί κόλλησαν στη λάσπης μεταξύ των επισημασμένων από τον εχθρό περασμάτων και σαρώθηκαν άσκοπα, άδικα, μαζικά από τα εχθρικά πολυβόλα.
Πολλοί άλλοι βρήκαν τραγικό θάνατο μέσα στους βάλτους. Τέλος λόγω κακού συντονισμού το ρωσικό πυροβολικό άρχισε να τους κομματιάζει, με την σειρά του, καθώς οι πυροβολητές πίστευαν ότι το Ι ΣΦ θα είχε επιτεθεί πλευρικά και όχι κατά μέτωπο! Οι Φρουροί κατάφεραν να κυριεύσουν μέρος της εχθρικής τοποθεσίας αλλά το κόστος ήταν απίστευτο. Οι απώλειες ξεπέρασαν το 50% της παρατακτέας τους δύναμης – 55.000 νεκροί τραυματίες, εξαφανισθέντες… ενώ σε ορισμένες μονάδες ξεπέρασαν το 70%.
«Άκουσα για την επίθεση του Ελαφρού Πεζικού. Ο τομέας επίθεσης που επελέγη ήταν ο πιο ακατάλληλος που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Οι άνδρες έπρεπε να περάσουν από τον βάλτο με το νερό να φτάνει ως τη μέση τους. Οι απώλειες εκτιμούνται στο 70% αλλά ήταν μεγαλύτερες λόγω της συνήθειας τους να ελίσσονται σε πυκνή τάξη…Οι τραυματίες βυθίζονταν αργά στον βάλτο και κανείς δεν μπορούσε να τους βοηθήσει…», αναφέρει ο Νοξ.
Τόσο ο Μπεζομπράζοφ όσο και ο μεγάλος δούκας Παύλος απαλλάχθηκαν των καθηκόντων τους. ουδέποτε όμως τιμωρήθηκαν για την σφαγή των ανδρών τους.