Ο Ντόναλντ Τραμπ λέει τόσα πολλά περίεργα και ακραία πράγματα, που είναι αδύνατο να τα θυμάται κανείς όλα. Αλλά ένα παλιό σχόλιο του Τραμπ το οποίο μου έχει μείνει είναι ότι μετά την κατάκτηση του Ιράκ «έπρεπε να είχαμε κρατήσει το πετρέλαιο».
Για το κατεστημένο της Ουάσιγκτον, ήταν άλλη μια γκάφα του Τραμπ. Ακόμα και ο Ντικ Τσέινι, ο πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ και το πιο γεράκι από τα γεράκια, δεν παρουσίασε ποτέ την εισβολή στο Ιράκ ως έναν κατακτητικό πόλεμο. Αλλά η εσκεμμένα προκλητική παρατήρηση του κ. Τραμπ εξηγεί τόσο τη φιλοσοφία του όσο και την απήχησή του στους ψηφοφόρους.
Τη στιγμή που πολλοί Αμερικανοί αισθάνονται φοβισμένοι ότι η αμερικανική ισχύς και το βιοτικό τους επίπεδο βρίσκονται στην κατιούσα, ο κ. Τραμπ απευθύνεται στη μοχθηρότητα των Αμερικανών. Ο Αμερικανός πρόεδρος λέει στους ψηφοφόρους ότι η χώρα δεν αντέχει άλλο να είναι «πολιτικά ορθή». Ο τρόπος για να γίνει η Αμερική σπουδαία ξανά, όπως αναφέρει το σλόγκαν του, είναι να ανακαλύψει και πάλι τα μοχθηρά ένστικτα που έκαναν εξαρχής τις ΗΠΑ σπουδαίες.
Σε μια μνεία στο μοχθηρό παρελθόν των ΗΠΑ, ο κ. Τραμπ έχει κρεμάσει ένα πορτρέτο του Άντριου Τζάκσον, προέδρου των ΗΠΑ από το 1829 ως το 1837, στον τοίχο του Οβάλ Γραφείου. O Τζάκσον θεωρούνταν κάποτε ένας από τους πατέρες του αμερικανικού έθνους και το άγαλμά του βρίσκεται στην πλατεία Λαφαγιέτ, απέναντι από τον Λευκό Οίκο. Αλλά μια πιο πρόσφατη γενιά ιστορικών έχει κατηγορήσει τον Τζάκσον για συνέργεια σε γενοκτονία, επειδή διέταξε τη βίαιη απομάκρυνση των αυτόχθονων Αμερικανών από τα εδάφη τους -μια πολιτική η οποία οδήγησε στο «μονοπάτι των δακρύων» στο οποίο πέθαναν χιλιάδες. Τιμώντας τον Τζάκσον, τον οποίον τον χαιρέτισε ως ένα «πολύ σκληρό άνθρωπο», ο κ. Τραμπ τιμά τις βίαιες πολιτικές που επέτρεψαν στις ΗΠΑ να κατακτήσουν τη Δύση.
H προσέγγιση του κ. Τραμπ στέλνει σήμα στους ψηφοφόρους ότι είναι και αυτός σκληρός τύπος. Έχει επίσης το επιπρόσθετο πλεονέκτημα ότι εκμεταλλεύεται τον πολιτισμικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει στις ΗΠΑ. Εκθειάζοντας προέδρους όπως ο Τζάκσον και πλέκοντας το εγκώμιο του στρατηγού των Νοτίων και δουλοκτήτη Ρόμπερτ Λι, ο κ. Τραμπ λέει στους ακροδεξιούς Αμερικανούς αυτό που θέλουν να ακούσουν -ότι δεν υπάρχει λόγος να απολογούνται για την αμερικανική ιστορία.
Δεν πρόκειται απλώς για έναν ιστορικό διάλογο. Οι προκλήσεις αυτές γίνονται σε μια στιγμή στην οποία η αριστερά -ιδίως τα πανεπιστήμια- δείχνει μια πολύ πιο θετική στάση στην αναγνώριση των άσχημων πτυχών της αμερικανικής ιστορίας. Κτίρια τα οποία συνδέονται με υποστηρικτές της δουλείας έχουν αλλάξει όνομα στο Γέιλ και στο Τζορτζτάουν. Το Άμχερστ έπαψε να χρησιμοποιεί τον λόρδο Τζέφρεϊ Άμχερστ σαν μασκότ του γιατί ο αξιωματικός της εποχής της αποικιοκρατίας ήταν υπέρμαχος της γενοκτονίας των αυτόχθονων Αμερικανών. Τα εγκώμια του κ. Τραμπ υπέρ του Λι έγιναν εν μέσω συνεχών αιτημάτων για απομάκρυνση του αγάλματος του στρατηγού από το Σάρλοτσβιλ, το σκηνικό των βίαιων συγκρούσεων ανάμεσα σε λευκούς ρατσιστές και αντιδιαδηλωτές το 2017.
Παραδόξως, ο κ. Τραμπ και η προοδευτική αριστερά μοιράζονται κάποιες αντιλήψεις. Πιστεύουν και οι δύο ότι το αμερικανικό έθνος ιδρύθηκε μέσα από σκληρές και βάρβαρες ενέργειες. Η διαφορά είναι ότι η αριστερά νιώθει πως η Αμερική πρέπει να επανορθώσει για τις ενέργειες αυτές. Ο κ. Τραμπ και οι ακόλουθοί του υποστηρίζουν ότι η Αμερική θα έπρεπε να αποδεχτεί το σύνολο της ιστορίας της -συμπεριλαμβανομένων και των βίαιων στιγμών- και να επιστρέψει στις αξίες του παρελθόντος.
H αντίληψη του κ. Τραμπ είναι πως οι ΗΠΑ έχουν γίνει μαλθακές και κινδυνεύουν με καταστροφή αν είναι πολύ διστακτικές, όταν αντιμετωπίζουν μοχθηρούς αντιπάλους όπως το Ισλαμικό Κράτος ή ακόμα και με τη Ρωσία και την Κίνα.
Η προσέγγιση του κ. Τραμπ έχει σίγουρα μια ωμή ειλικρίνεια. Αλλά υπάρχουν και όρια στην ειλικρίνειά του. Εκθειάζοντας πρόσωπα όπως ο Λι και ο Τζάκσον, ο κ. Τραμπ υποδηλώνει τη στάση του απέναντι στον φυλετικό ρατσισμό, χωρίς να την εκφράζει ρητά. Αλλά όσοι θέλουν να ασπαστούν τη μοχθηρότητα του παρελθόντος πρέπει να αναρωτηθούν πόσο ακριβώς πίσω θέλουν να πάνε: ασπάζονται τον φυλετικό διαχωρισμό· τη δουλεία· το να δίνουν στους εχθρούς σου κουβέρτες που μετέφεραν το μικρόβιο της ευλογιάς, όπως ήθελε ο Άμχερστ το 1763; Πιθανότατα όχι.
H ιδέα ότι η επιστροφή σε κάποιες πιο αντιδραστικές ιδέες θα αντισταθμίσει τις θολές υποσχέσεις του κ. Τραμπ στους ψηφοφόρους είναι επίσης εξαιρετικά αμφιλεγόμενη. Αντιθέτως, φαίνεται σαν μια φόρμουλα για εγχώριο διχασμό και συγκρούσεις παρά για «μεγαλεία» -το οποίο είναι ένας από τους λόγους που τα ρωσικά τρολ του ίντερνετ αναθερμαίνουν συχνά τον πολιτισμικό πόλεμο στις ΗΠΑ.
Μια Αμερική η οποία θα γυρίσει την πλάτη στις φιλελεύθερες αξίες θα είναι επίσης και πιο αδύναμη διεθνώς. Αν η μάχη με την Κίνα αφορά απλώς τη σχετική δύναμη των οικονομικών των ΗΠΑ και της Κίνας, η Αμερική θα μπορούσε να χάσει: η οικονομία της Κίνας είναι ήδη μεγαλύτερη από αυτή των ΗΠΑ σε όρους αγοραστικής δύναμης. Όσον αφορά τη στρατιωτική ισχύ, η Ρωσία έχει ένα πυρηνικό οπλοστάσιο το οποίο είναι τόσο τρομακτικό όσο και αυτό των ΗΠΑ, ενώ ο στόλος της Κίνας είναι πλέον μεγαλύτερος από αυτόν της Αμερικής.
Αλλά υπάρχει ένας τομέας όπου η Κίνα και η Ρωσία δυσκολεύονται να ανταγωνιστούν τις ΗΠΑ και αυτός είναι η μάχη των ιδεών. Αυταρχικά καθεστώτα όπως η Ρωσία και η Κίνα φοβούνται την ελκυστικότητα του αμερικανικού μοντέλου της προσωπικής και πολιτικής ελευθερίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Σπαταλούν πολύ χρόνο και ενέργεια καταπιέζοντας ανθρώπους και οργανισμούς που έλκονται από αυτές τις ανατρεπτικές ιδέες.
Στο παρελθόν, ο πρόεδρος των ΗΠΑ χαρακτηριζόταν ως «ο ηγέτης του ελεύθερου κόσμου». Αλλά είναι δύσκολο να αποδώσει κανείς τον χαρακτηρισμό αυτό στον κ. Τραμπ -έναν άνθρωπο που φαίνεται να φθονεί δικτάτορες και να νιώθει περιφρόνηση για τις φιλελεύθερες αξίες. Τούτο αποδυναμώνει την ικανότητα των ΗΠΑ να προσελκύσουν συμμάχους και συνεργάτες από όλο τον κόσμο.
Όπως λέει το ρητό, «είναι χειρότερο από έγκλημα, είναι λάθος».
Του Gideon Rachman