Η αγέρωχη Σπάρτη υπήρξε για αιώνες η πολεμικότερη ελληνική πόλη με τους καλύτερους στρατιώτες της Ελλάδας. Η ιστορική πόλη είχε παρακμάσει δραματικά μετά την ήττα του μεταρρυθμιστή βασιλιάς της Κλεομένη στην Σελλασία το 222 π.Χ. Παρόλα αυτά μπορούσε ακόμα να δείξει τα δόντια της ακόμα και απέναντι στην πανίσχυρη Ρώμη.
Το 207 π.Χ. η Σπάρτη ηττήθηκε από την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Ο τύραννός της Μαχανίδας σκοτώθηκε. Τον Μαχανίδα διαδέχθηκε ο Πέλοπας, ο οποίος εκθρονίστηκε από τον Νάβιδα ο οποίος ισχυριζόταν ότι βασιλική καταγωγή.
Ο Νάβις ήρθε σύντομα σε σύγκρουση με την Αχαϊκή Συμπολιτεία και ηττήθηκε. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Μακεδονικού Πολέμου ο Νάβις συμμάχησε με τον Φίλιππο Ε’ της Μακεδονίας που πολεμούσε τους Ρωμαίους κερδίζοντας το Άργος. Όταν είδε όμως ότι οι Ρωμαίοι νικούσαν τάχθηκε μαζί τους. Οι Ρωμαίοι επικύρωσαν την σπαρτιατική κατοχή του Άργους.
Σύντομα όμως μετάνιωσαν τόσο λόγω της πίεσης από την σύμμαχό τους Αχαϊκή Συμπολιτεία, όσο και διότι ο Νάβις άρχισε να ισχυροποιεί την Σπάρτη, δημιουργώντας και στόλο. Οχύρωσε μάλιστα το Γύθειο το οποίο μετέτρεψε σε κύριο ναύσταθμο.
Παράλληλα απελευθέρωσε πολλούς είλωτες τους οποίους ενέταξε στον στρατό του, παραχωρώντας τους και κλήρους γης, μαζί με μισθοφόρους. Οι Σπαρτιάτες πολίτες και οι ελεύθεροι πλέον είλωτες εξοπλίστηκαν ως σαρισσοφόροι.
Πόλεμος
Το 195 π.Χ. ο Ρωμαίος ύπατος Τίτος Φλαμίνιος, με τη σύμφωνη γνώμη των περισσοτέρων Ελλήνων συμμάχων του, κήρυξε τον πόλεμο στην Σπάρτη. Ο Φλαμίνιος έστειλε πρεσβεία στην Σπάρτη απαιτώντας την «απελευθέρωση» του Άργους που όμως η Ρώμη είχε παραχωρήσει στους Σπαρτιάτες. Μετά την άρνηση του Νάβιδος 50.000 Ρωμαίοι και Έλληνες σύμμαχοί τους βάδισαν εναντίον του.
Οι σύμμαχοι παρέκαμψαν το ελεγχόμενο από τους Σπαρτιάτες Άργος και κινήθηκαν προς τη Λακωνική. Ο Νάβις διέθετε περίπου 15.000 άνδρες. Στην Σελλασία μάλιστα επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στους Ρωμαίους και τους συμμάχους τους κερδίζοντας μια μικρή, προσωρινή νίκη. Υποχρεώθηκε να υποχωρήσει λόγω της αριθμητική υπεροχής των αντιπάλων του.
Νέα σύγκρουση σημειώθηκε λίγο πριν την άφιξη των Ρωμαίων στην Σπάρτη με τους μισθοφόρους του Νάβιδος να αιφνιδιάζουν και πάλι τον εχθρό και να του προκαλούν απώλειες, αλλά στο τέλος να υποχρεώνονται να υποχωρήσουν, αυτή τη φορά εντός των τειχών της Σπάρτης.
Αφού κατέλαβαν τις Αμύκλες οι Ρωμαίοι κινήθηκαν κατά του Γύθειου. Η φρουρά της πόλης, υπό τον Δεξαγορίδα και τον Γοργόπα, αντιστάθηκαν με θάρρος. Ενώπιον της συντριπτικής υπεροχής του εχθρού όμως ο Δεξαγορίδας θέλησε να συνθηκολογήσει αλλά σκοτώθηκε από τον Γοργόπα ο οποίος συνέχισε την αντίσταση.
Παρά το θάρρος και τον φανατισμό του και ο Γοργόπας υποχρεώθηκε, τελικά, να συνθηκολογήσει με τον όρο να φύγει ελεύθερος με τους άνδρες του. Την ίδια ώρα ο Αργείος Πυθαγόρας έσπευσε με 3.000 άνδρες να ενισχύσει τον Νάβιδα. Ο τελευταίος προσπάθησε να συνθηκολογήσει με τους Ρωμαίους δίνοντας το Άργος.
Ο Φλαμίνιος όμως δεν δέχτηκε και επέβαλε απαράδεκτους όρους. Αφού οι συνομιλίες απέτυχαν οι Ρωμαίοι περικύκλωσαν την Σπάρτη.
Οι ακατάβλητοι Σπαρτιάτες
Ο Φλαμίνιος δεν θέλησε να προχωρήσει σε τακτική πολιορκία της ηρωικής πόλης. Αντίθετα αποφάσισε να την εκπορθήσει εξ εφόδου. Οι Ρωμαίοι και οι σύμμαχοί τους πράγματι επιτέθηκαν και μετά από άγρια τειχομαχία κατέλαβαν μέρος του τείχους και εισήλθαν στην πόλη. Η προέλασή τους εντός όμως ήταν αργή λόγω των στενών δρόμων.
Σιγά –σιγά, λόγω της υπεροχής τους σε άνδρες, οι Ρωμαίοι πίεσαν τους Σπαρτιάτες ολοένα και περισσότερο προς το κέντρο της πόλης. Ο Πυθαγόρας όμως ενθάρρυνε τους Σπαρτιάτες και μάλιστα πυρπόλησε τα κτήρια που ήταν κοντά στα τείχη δημιουργώντας ένα πύρινο φράγμα απέναντι στους Ρωμαίους. Οι τελευταίοι σάστισαν και υφιστάμενοι σοβαρές απώλειες υποχώρησαν εκτός της πόλης, παίρνοντας ένα μάθημα τους σπαρτιατικού πείσματος.
Οι Ρωμαίοι εκτέλεσαν νέα γενική έφοδο. Οι Σπαρτιάτες με ψυχή της άμυνας τον Πυθαγόρα τους κράτησαν όμως πολεμώντας απεγνωσμένα επί τρεις ημέρες. Ο Νάβις όμως κατάλαβε πως στο τέλος οι εχθροί θα επικρατούσαν και ζήτησε συνθηκολόγηση.
Παράδοση
Οι όροι ήταν βαρείς. Η Σπάρτη θα παρέδιδε το Άργος και όλες τις άλλες λακωνικές πόλεις που κρατούσε, μαζί με τον στόλο της και θα πλήρωνε πολεμική αποζημίωση στη Ρώμη. Επίσης όφειλε να ακυρώσει τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες είχε προχωρήσει.
Οι Ρωμαίοι όμως, πιστοί στο δόγμα του «Διαιρεί και βασίλευε», δεν εκθρόνισαν τον Νάβιδα τον οποίον ήθελαν ως αντίβαρο στην σύμμαχό τους, υποτίθεται, Αχαϊκή Συμπολιτεία.
Οι Ρωμαίοι έπαιζαν, κυριολεκτικά, με τους Έλληνες, στρέφοντας τον έναν ενάντια στον άλλο, εκμεταλλευόμενοι την ενδημική διχόνοια. Ο Φλαμίνιος από τη Νεμέα όπου τελούνταν η ομώνυμη εορτή κήρυξε την «ανεξαρτησία» των ελληνικών πόλεων μέσα σε κλίμα γενικού ενθουσιασμού των ανοητευόντων Ελλήνων…