Μπορεί όπως το έθεσε ο Πλάτωνας η επιστήμη να μην αποτελεί τίποτα περισσότερο από τη βεβαιωμένη με λογικά επιχειρήματα γνώση, ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέπουμε και τον ρόλο που έχει παίξει η θεά Τύχη στη «γέννηση» κάποιων εφευρέσεων που, λίγο έως πολύ, άλλαξαν την πορεία της ίδιας ανθρωπότητας.
Ακολουθούν δέκα πολύ χαρακτηριστικές τέτοιες περιπτώσεις.
Η πενικιλίνη
Η ανακάλυψη που άλλαξε μια και καλή την ιατρική επιστήμη στην πραγματικότητα οφείλεται εξίσου τόσο στην αφηρημάδα, όσο και στην παρατηρητικότητα ενός βιολόγου, του Σκοτσέζου Αlexander Flemming. Επιστρέφοντας λοιπόν στην εργασία του στις 3 Σεπτεμβρίου 1928 μετά από ολιγοήμερες καλοκαιρινές διακοπές, ο Flemming -που την περίοδο εκείνη είχε καταπιαστεί με την έρευνα εναντίον του σταφυλόκοκκου- βρήκε έναν παράξενο μύκητα να έχει αναπτυχθεί σε μια από τις καλλιέργειες που είχε ξεχάσει στο εργαστήριό του πριν από την αναχώρησή του. Ο μύκητας αυτός θα περνούσε απαρατήρητος αν ο οξυδερκής επιστήμονας δεν παρατηρούσε ότι αυτός είχε σκοτώσει όλα τα βακτήρια που βρίσκονταν κοντά του, μέσα στην καλλιέργεια. Τι ακριβώς θεραπεύει η πενικιλίνη, αναρωτιέσαι; «Απλά» την πλειοψηφία των λοιμώξεων που οφείλονται στη δράση κάποιου βακτηριδίου. Όπως, για παράδειγμα, η σύφιλη.
Ο φούρνος μικροκυμάτων
Ο Percy Spencer ήταν ένας μηχανικός που εργαζόταν για πολλά χρόνια για λογαριασμό της Rayethon, μιας από τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες που ειδικεύονται στην παραγωγή αμυντικού εξοπλισμού και οπλικών συστημάτων. Μια μέρα, λοιπόν, καθώς βρέθηκε κοντά σε μια λυχνία μάγνετρον -ένα είδος οργάνου που χρησιμοποιείται από τους ερευνητές για την παραγωγή μικροκυμάτων- παρατήρησε ότι η σοκολάτα που φύλαγε μέσα στην τσέπη του είχε λιώσει. Το 1945, και μετά από μια σειρά πειραμάτων, ο Spencer δήλωσε κι επισήμως ότι είχε ανακαλύψει τον πρώτο φούρνο μικροκυμάτων. Ωστόσο, η εμπορική επιτυχία της εφεύρεσης αυτής θα ερχόταν περίπου δύο δεκαετίες αργότερα.
Η θεωρία του Big Bang
Το 1964 κι ενώ οι δύο ραδιοαστρονόμοι Robert Wilson και Arno Penzias εργάζονταν στο ραδιοτηλεσκόπιο Homdel στο New Jersey, παρατήρησαν έναν θόρυβο στις μετρήσεις τους που τους έβαλε σε σκέψεις. ‘Έτσι, αφού απέκλεισαν σταδιακά τα ενδεχόμενα παρεμβολών από πυρηνικές δοκιμές, από τους ήχους της πόλης ή από περιστέρια που ενδεχομένως είχαν κάνει τη φωλιά τους στο ραδιοτηλεσκόπιο (!), οι δύο τους επιβεβαίωσαν τη θεωρία του φυσικού Robert Dicke, η οποία ανέφερε (στο περίπου) ότι το υπόλειμμα της ακτινοβολίας που εξέπεμψε το σύμπαν κατά τη στιγμή της έκρηξης που οδήγησε στη δημιουργία του, αποτελεί πλέον την λεγόμενη Ακτινοβολία Υπόβαθρου. Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, το 1978, οι Penzias και Wilson θα κέρδιζαν το βραβείο Νόμπελ Φυσικής για τη συγκεκριμένη ανακάλυψή τους.
Το τεφλόν
Το 1938, ο Roy Plunkett, επιστήμονας που εργαζόταν για λογαριασμό της γνωστής αμερικανικής εταιρείας χημικών DuPont, αναζητούσε τρόπους για να καταστήσει τα οικιακά ψυγεία πιο αποτελεσματικά, στοχεύοντας σε ένα νέο ψυκτικό μέσο που θα είχε ως βάση του την αμμωνία, το διοξείδιο του θείου και το προπάνιο. Κάποια στιγμή, αφού άνοιξε ένα συγκεκριμένο δοχείο για να τσεκάρει κάποιο από τα αέρια πάνω στα οποία πειραματιζόταν, ο Plunkett ανακάλυψε ότι στις εσωτερικές επιφάνειες του δοχείου είχε σχηματιστεί μια ρητίνη που παρουσίαζε εξαιρετική αντοχή στις υψηλές θερμοκρασίες και σε κάποια χημικά στοιχεία. Μερικά χρόνια αργότερα, η ρητίνη αυτή θα χρησιμοποιείτο στο διαβόητο Πρόγραμμα Μανχάταν, με το οποίο οι Σύμμαχοι δημιούργησαν την ατομική βόμβα, ενώ τη δεκαετία του ’50, το υλικό αυτό θα ξεκινούσε να χρησιμοποιείται μαζικά και στην αυτοκινητοβιομηχανία. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα, το τεφλόν να κατέληγε συνώνυμο των αντικολλητικών μαγειρικών σκευών.
Το βουλκανισμένο καουτσούκ
Τη δεκαετία του 1830, το καουτσούκ αποτελούσε το δημοφιλέστερο υλικό για την αδιαβροχοποίηση των παπουτσιών, όμως λόγω της μικρής αντοχής του σε συνθήκες ακραίου ψύχους ή ζέστης, το αγοραστικό κοινό είχε αρχίσει να χάνει την πίστη του στη χρησιμότητα του. Την απογοήτευση αυτή, ωστόσο, δεν συμμεριζόταν ο Charles Goodyear, ο οποίος μετά από επίμονες προσπάθειες, ανακάλυψε τυχαία τον λεγόμενο «βουλκανισμό» -δηλαδή, τη χημική επεξεργασία του καουτσούκ με θείο προκειμένου να βελτιωθούν οι χημικές και μηχανικές ιδιότητές του. Αν και ο ίδιος ο Goodyear δεν πρόλαβε να δρέψει τα οικονομικά οφέλη της εφεύρεσής του, πεθαίνοντας εν τέλει πάμπτωχος, το όνομά και η «κληρονομιά» του εξακολουθούν να «ζουν» μέχρι σήμερα μέσω της ομώνυμης εταιρείας ελαστικών.
Το βέλκρο
Μετά από κάποια σύντομη βόλτα στο δάσος το 1941, ο Ελβετός μηχανικός George de Menstral παρατήρησε ότι το παντελόνι του αλλά και το τρίχωμα του σκύλου του είχαν γεμίσει με τις λεγόμενες «κολλιτσίδες» (σ.σ. τους σπόρους αυτούς που έχουν κάποια φυτά και οι οποίοι είναι γεμάτοι με «γατζάκια», με αποτέλεσμα να πιάνονται από παντού). Εξετάζοντας πιο προσεκτικά τους σπόρους αυτούς, ο de Menstral κατάλαβε ότι αυτοί «γραπώνονταν» από υλικά που η επιφάνειά τους θύμιζε βρόχους. Λογικά, λοιπόν, υπέθεσε ότι αν κατόρθωνε να αναπαράγει τεχνητά τους «βρόχους» και τους «γάντζους» αυτούς, θα δημιουργούσε ένα νέο υλικό που θα είχε μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον. Μετά από χρόνια δοκιμών, ο Ελβετός μηχανικός κατάφερε να πατεντάρει το νέο υλικό με το όνομα «Velcro» το 1955. Μάλιστα, ένας από τους πρώτους πελάτες του de Menstral ήταν η NASA, η οποία χρησιμοποίησε την εφεύρεσή του στις στολές των αστροναυτών.
Η Coca Cola
Παρά τα όσα φαντάζεσαι, ο εφευρέτης του δημοφιλέστερου αναψυκτικού σήμερα δεν ήταν κάποιος πανέξυπνος επιχειρηματίας ή ζαχαροπλάστης αλλά ένας «ταπεινός» φαρμακοποιός. Προσπαθώντας να ανακαλύψει ένα αποτελεσματικό φάρμακο κατά των πονοκεφάλων, ο Αμερικάνος John Pemberton χρησιμοποίησε στα μέσα του 19ου αιώνα εκχυλίσματα από τα φύλλα του φυτού κόκα (το οποίο, προφανώς, ήταν νόμιμο την εποχή εκείνη) αλλά και από αυτά του φυτού κόλα. Όταν λοιπόν κάποια στιγμή ο βοηθός του στο εργαστήριο αποφάσισε να ανακατέψει τα εκχυλίσματα αυτά με ανθρακούχο νερό, «γεννήθηκε» η πρώτη Coca Cola στον κόσμο. Ωστόσο, ο Pemberton δεν πρόλαβε να δει το «παιδί» του να κατακτά τον κόσμο αφού δύο χρόνια μετά την επινόηση του «εθνικού ποτού» των ΗΠΑ, πέθανε κτυπημένος από καρκίνο του στομάχου. Πριν από το θάνατό του, δε, είχε πουλήσει τα δικαιώματα της εφεύρεσής του για ένα κομμάτι ψωμί.
Η ραδιενέργεια
Το 1896, ο Γάλλος φυσικός Henri Becquerel εργαζόταν πυρετωδώς πάνω σε ένα πείραμα το οποίο αφορούσε έναν εμπλουτισμένο με ουράνιο κρύσταλλο, επιχειρώντας να «κάψει» την εικόνα του κρυστάλλου αυτού σε μια φωτογραφική πλάκα με τη βοήθεια του ήλιου. Ωστόσο, λόγω περιορισμένης ηλιοφάνειας, ο Becquerel αποφάσισε να διακόψει τους πειραματισμούς του για να τους συνεχίσει μόνο μετά τη βελτίωση του καιρού. Όταν μετά από μερικές ημέρες ο φυσικός ανέσυρε τον εξοπλισμό του από το σκοτεινό μπαούλο στο οποίο τον φύλασσε, παρατήρησε ότι η εικόνα του κρυστάλλου είχε όντως «καεί» πάνω στην πλάκα θολώνοντάς την (τσέκαρέ την από πάνω), καταλήγοντας επίσης στο συμπέρασμα ότι οι ακτίνες που «έκαναν τη δουλειά» ήταν σαφώς ασθενέστερες σε σχέση με τις ακτίνες X που είχε ανακαλύψει ο Γερμανός William Roentgen την ίδια περίοδο. Για την ανακάλυψή του αυτή, ο Becquerel το 1903 θα μοιραζόταν το Βραβείο Νόμπελ Φυσικής με το ζεύγος Pierre και Marie Curie. Έκτοτε, οι τρεις τους θεωρούνται οι «πατέρες» της ραδιενέργειας.
Το Viagra
Ως «στηθάγχη» οι καρδιολόγοι ορίζουν τους σπασμούς των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς. Για την αντιμετώπιση των σπασμών αυτών, η φαρμακευτική εταιρεία Pfizer ξεκίνησε να αναπτύσσει πριν από 16 περίπου χρόνια το χάπι με την κωδική ονομασία UK92480, το οποίο αν και απέτυχε στην αρχική του αποστολή, είχε μια «παρενέργεια» που θα χάριζε χαρά σε εκατομμύρια άντρες ανά τον κόσμο. Το χάπι αυτό δεν ήταν άλλο από το Viagra, το οποίο αν δεν ζεις σε κάποια σπηλιά, μάλλον ξέρεις τι ακριβώς κάνει. Ενημερωτικά, τη δεκαετία 2003-2013, το «θαυματουργό μπλε χαπάκι» όπως είναι πλέον γνωστό, έκανε πωλήσεις που ξεπέρασαν σε αξία τα 20 δισ. δολάρια.
Η «έξυπνη» σκόνη
Υπάρχουν φορές που ακόμη και μια έκρηξη μπορεί να «γεννήσει» μια νέα εφεύρεση. Όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση της φοιτήτριας Χημείας του Πανεπιστημίου του San Diego, Jamie Link, η οποία με τη βοήθεια του καθηγητή της διαπίστωσε ότι τα μικρά κομμάτια ενός μικροτσίπ που εξερράγη μπροστά στα μάτια της, εξακολουθούσαν να λειτουργούν ως πομποί αλλά και ως μικροσκοπικοί αισθητήρες. Ο όρος που υιοθέτησαν η Link και ο καθηγητής της γι’ αυτά τα σωματίδια ήταν «έξυπνη σκόνη». Η «σκόνη» αυτή, δε, προβλέπεται σύντομα να παίξει έναν πολύ ενεργό ρόλο στην καταπολέμηση της μάστιγας του καρκίνου.