.jpg "metanasteu-1642297-a1c4360b-metanastes-e.jpg")
Οι δημογραφικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη
Το δημογραφικό και το μεταναστευτικό ως προβλήματα συνδέονται, ωστόσο οι λύσεις που προτείνονται κατά καιρούς δεν είναι εφαρμόσιμες παντού, και δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα όταν εφαρμοστούν.
*Του Κώστα Πλιάκου
Στο 10ο οικονομικό φόρουμ των Δελφών έγινε μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση για τις δημογραφικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη από την Μόνικα Σι Ντιαν Χο γενική διευθύντρια του Ινστιτούτου διεθνών σχέσεων της Ολλανδίας. Η Ολλανδία δεν μπορεί βέβαια να γίνει παράδειγμα για όλη την Ευρώπη αλλά υπάρχουν κάποιες διαπιστώσεις που είναι κοινές. Επιπλέον εφαρμόζει κάποιες πρακτικές που θα μπορούσαν να αποτελέσουν οδηγό. Το μεγάλο ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί ωστόσο είναι πως θα επιλυθούν προβλήματα κουλτούρας και πολιτισμικής συνύπαρξης.
Υπάρχουν τέσσερις διαπιστώσεις που θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κοινές για ολόκληρη την Ευρώπη. α) Δεν υπάρχει ενδιαφέρον από τις χώρες για να αναληφθεί η ευθύνη για το μεταναστευτικό από κοινού. Ο καθένας κοιτά τα του οίκου του με απλά λόγια, β) ο δείκτης γεννητικότητας στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή είναι περίπου στο 1,4 παιδιά ανά γυναίκα τη στιγμή που για να μπορεί να παραμείνει τουλάχιστον σταθερός ο πληθυσμός πρέπει να είναι 2,1 παιδιά ανά γυναίκα, γ) ο κόσμος στην Ευρώπη θέλει να κάνει παιδιά αλλά δεν μπορεί για οικονομικούς και άλλους λόγους, δ) η μετανάστευση είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για το δημογραφικό.
Για τη δημογραφική εξέλιξη που σχετίζεται και με τη μετανάστευση παρουσιάστηκαν τρία σενάρια. Α) Ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, Β) Συρρίκνωση της χώρας πληθυσμιακά και Γ) Μέτρια αύξηση του πληθυσμού με επιλεκτική μετανάστευση.
Η Ολλανδία είναι μια χώρα που βρίσκει εφαρμογή το πρώτο σενάριο. Ο πληθυσμός των μεταναστών στην Ολλανδία αυξάνεται κατά 500 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο ετησίως που σημαίνει ότι η χώρα συγκριτικά, αποκτά μια καινούργια πόλη κάθε χρόνο. Το ζήτημα αυτό έχει εξελιχθεί σε πολιτικό πρόβλημα με την άνοδο κάποιων λαϊκιστικών φωνών αλλά και φαινομένων οργανωμένης βίας και νεοναζιστικών ομάδων.
Στην Ευρώπη σήμερα η συζήτηση για το δημογραφικό επικεντρώνεται σε δυο άξονες. Την παράνομη μετανάστευση και την παροχή ασύλου. Υπάρχουν από την άλλη διαφορετικές περιπτώσεις μετανάστευσης όπως οικονομικοί μετανάστες για συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, επανενώσεις οικογενειών, άσυλο και φοιτητές. Αυτό που προτείνει η Ολλανδία είναι η επιλεκτική μετανάστευση – ειδικά για χώρες που αντιμετωπίζουν τη δημογραφική πρόκληση – για εργαζόμενους με ειδικότητες σε τομείς που χρειάζονται στην κοινωνία. Σε χώρες που ο πληθυσμός τους μειώνεται η πρόταση είναι να εστιάσουν στην νόμιμη μετανάστευση και στην κυκλική μετανάστευση. Αυτή η πρακτική έχει λειτουργήσει θετικά υποστήριξε η κ. Σι Ντιαν Χο καθώς οι μετανάστες που έρχονται σε μια Ευρωπαϊκή χώρα νόμιμα για εργασία ορισμένου χρόνου, σχεδόν στο σύνολό τους επιστρέφουν στη χώρα προέλευσης και δεν επιδιώκουν να παραμείνουν παράνομα καθώς γνωρίζουν ότι θα επιστρέψουν και πάλι τον επόμενο χρόνο. Αυτό μπορεί να λύνει μεν το θέμα των εργατικών χεριών και του ασφαλιστικού συστήματος, δεν αντιμετωπίζει όμως την υπογεννητικότητα, τουλάχιστον όχι άμεσα.
Στην Ελλάδα εφαρμόζεται αυτή η πρακτική αρκετά χρόνια τώρα με εργάτες γης, αλιείς και άλλους εργαζόμενους. Ωστόσο με βάση τα στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών ο αριθμός εργαζομένων που ζητούν οι εργοδότες είναι πολύ μεγαλύτερος από τους μετανάστες εργαζόμενους που τελικά έρχονται στη χώρα. Το αποτέλεσμα αυτής τη πρακτικής είναι μετρήσιμο και έχει θετικό αντίκτυπο στις χώρες προέλευσης υπογράμμισε η κ. Σι Ντιαν Χο. Για παράδειγμα οι υγειονομικοί εργαζόμενοι που έρχονται σε μια ευρωπαϊκή χώρα εκπαιδεύονται και με την επιστροφή τους στην χώρα του μεταλαμπαδεύουν τις γνώσεις και την εμπειρία, τους βοηθώντας να βελτιωθεί και το εκεί σύστημα υγείας. Στην Ολλανδία ακριβώς επειδή κάθε χρόνο ο πληθυσμός λόγο μετανάστευσης αυξάνεται κατά μια πόλη υπάρχει μεγάλο στεγαστικό πρόβλημα. Αυτό κινητοποίησε τις επιχειρήσεις ώστε να επενδύσουν στην μεταναστευτική κινητικότητα. Για παράδειγμα γίνονται επενδύσεις σε χώρες προέλευσης στον αγροτικό τομέα και εργαζόμενοι που εργάστηκαν στην Ολλανδία επιστρέφουν στη χώρα του και εργάζονται εκεί για τις ίδιες εταιρίες. Άλλο παράδειγμα είναι ότι οι εταιρίες ενθαρρύνουν την τηλεργασία δίνοντας δουλειά σε μετανάστες ώστε να δουλέψουν στο cloud. Οι πρακτικές αυτές τέθηκαν σε συζήτηση σε ειδική επιτροπή της ολλανδικής κυβέρνησης ώστε να δημιουργηθεί ένα νέο μοντέλο διαχείρισης του μεταναστευτικού πέρα από την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης και το άσυλο. Τα πορίσματα της επιτροπής μάλιστα βρήκαν υποστήριξη από όλα τα κόμματα της Βουλής ακόμη και από την ακροδεξιά.
Ωστόσο το μεταναστευτικό δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα ή αφορά το δημογραφικό που κατ’ επέκταση κι αυτό είναι οικονομικό ζήτημα. Επίσης όπως είπαμε δεν λύνει το πρόβλημα της υπογεννητικότητας, τουλάχιστον όχι άμεσα. Είναι και πολιτισμικό ζήτημα που επαναφέρει στη συζήτηση πολιτισμικές, θρησκευτικές, φυλετικές, αποικιακές συγκρούσεις ειδικά σε χώρες τις Ευρώπης με ανάλογο παρελθόν, συγκρούσεις που θεωρούσαν ότι έχουν ξεπεραστεί. Υπάρχουν με λίγα λόγια διαφορές που δεν μπορούν να εξομαλυνθούν ούτε από το χρήμα, τον διάλογο ή την πίστη στη συνταγματική νομιμότητα. Είναι διαφορές που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την κοινωνική ειρήνη για διάφορους λόγους αλλά κυρίως γιατί η εμπειρία έχει δείξει πως οι μετανάστες ακόμη και αν αντιμετωπίζονται από τις κυβερνήσεις ως άνθρωποι με τα ίδια δικαιώματα, αυτό δεν του εμποδίζει να ανασυγκροτούν τις ετερόνομες κοινότητές τους, να επαναφέρουν τα ήθη τους και να αναπαράγουν σε κάποιο βαθμό τα προβληματικά έθνη τους μέσα στις νέες κοινότητες που τους δέχονται. Αυτά τα ζητήματα όμως απασχολούν πολύ λίγο την κεντρική ευρωπαϊκή εξουσία που βλέπει το μεταναστευτικό κυρίως μέσα από το οικονομικό πρίσμα.
