Οι φόβοι των Ισραηλινών για την τύχη της κατάπαυσης του πυρός και των ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς, έχουν μετατραπεί σε αγώνα για το κράτος δικαίου, σημειώνει το New Yorker σε εκτενή ανάλυση για τα σχέδια του Μπενιαμίν Νετανιάχου και το μέλλον της Μέσης Ανατολής
Σαν να μην έφταναν οι οδυνηρές απώλειες του ισραηλινού λαού από την 7η Οκτωβρίου, οι φόβοι του για τους ομήρους και τα δεινά των κατοίκων της Γάζας να μην ήταν αρκετά ντροπιαστικά, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου επαναφέρει τη χώρα του στον πόλεμο. Επίσης, επιδεινώνει τις διαιρέσεις της, φέρνει την ορθοδοξία και τον εξαναγκασμό ενάντια στο κράτος δικαίου. «Ο πραγματικός στόχος του Νετανιάχου φαίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρος», έγραψε ο ανώτερος αμυντικός αναλυτής της Haaretz, Aμος Χαρέλ, «μια σταδιακή διολίσθηση προς ένα καθεστώς αυταρχικού τύπου, του οποίου την επιβίωση θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει μέσω αέναου πολέμου σε πολλαπλά μέτωπα».
Στις 18 Μαρτίου, με την έγκριση της κυβέρνησης Τραμπ, τα ισραηλινά αεροσκάφη ξεκίνησαν εκ νέου τους βομβαρδισμούς της Γάζας. Επιδρομές σκότωσαν τουλάχιστον πέντε ανώτερους αξιωματούχους της Χαμάς. Σκότωσαν επίσης, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, περίπου τετρακόσια άτομα, πάνω από τα δύο τρίτα των οποίων ήταν γυναίκες και παιδιά. Έκτοτε, τόσο η Χαμάς όσο και οι Χούθι στην Υεμένη έχουν ξαναρχίσει να εκτοξεύουν ρουκέτες και πυραύλους κατά του Ισραήλ, πυροδοτώντας σειρήνες αεροπορικής επιδρομής στο κέντρο της χώρας. Και οι χερσαίες δυνάμεις του Ισραήλ έχουν προωθηθεί στον διάδρομο Nετζαρίμ, μειώνοντας για άλλη μια φορά τη Γάζα στο μισό. Ρουκέτες εκτοξεύτηκαν επίσης από τον Λίβανο στην πόλη Μετούλα στο βόρειο Ισραήλ. Είναι δύσκολο πλέον να σταματήσει την κλιμάκωση.
Το γραφείο του Νετανιάχου είπε ότι τα πλήγματα ήταν απαραίτητα επειδή η Χαμάς είχε απορρίψει προτάσεις που έγιναν από τον απεσταλμένο της κυβέρνησης Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ- για παράταση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, που ίσχυε από τις 19 Ιανουαρίου, με διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση περισσότερων ομήρων. «Το Ισραήλ θα ενεργεί από εδώ και στο εξής κατά της Χαμάς με αυξανόμενη στρατιωτική ισχύ», ανέφερε σε ανακοίνωση το γραφείο του πρωθυπουργού.
Το Φόρουμ Ομήρων και Αγνοουμένων Οικογενειών, μια ομάδα που εκπροσωπούσε σχεδόν όλες τις οικογένειες των υπόλοιπων ομήρων, κάλεσε σε μαζικές διαδηλώσεις και εξέδωσε μια δήλωση κατηγορώντας τον Νετανιάχου ότι «εγκατέλειψε» τα αγαπημένα τους πρόσωπα ενώ εμπλέκεται σε «πλήρη εξαπάτηση».
Το βράδυ του Σαββάτου, περισσότεροι από εκατό χιλιάδες άνθρωποι συμμετείχαν σε διαδηλώσεις στο Τελ Αβίβ και την Ιερουσαλήμ. Δύο σημαντικοί ηγέτες της αντιπολίτευσης, οι Δημοκρατικοί Γιαίρ Γκολάν και Γιαίρ Λαπίντ του κεντρώου κόμματος Yesh Atid, ζήτησαν πολιτική ανυπακοή: μαζική άρνηση πληρωμής φόρων και γενική απεργία.
Στο Channel 12, ένας τρίτος, ηγέτης του κεντροδεξιού κόμματος, ο συνήθως προσεκτικός Γκαντι Ειζενκοτ της Εθνικής Ενότητας, υποστήριξε τη στάση τους. Οι τρεις δεσμεύτηκαν να σχηματίσουν ένα ενιαίο δημοκρατικό μπλοκ για να ρίξουν την κυβέρνηση. «Σταματάμε την οικονομία, τα λιμάνια, τις μεταφορές, τα σχολεία, την ακαδημαϊκή κοινότητα, τις επιχειρήσεις και τους δρόμους», είπε ο Γκολάν, τον οποίο έριξε στο έδαφος η αστυνομία σε πρόσφατη διαδήλωση. «Σταματάμε τη χώρα για να τη σώσουμε».
Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός αποτελούνταν από δύο φάσεις, η πρώτη έληξε στις αρχές Μαρτίου. Η Χαμάς (και η Ισλαμική Τζιχάντ) απελευθέρωσαν τριάντα τρεις ομήρους (και τα πτώματα άλλων οκτώ) με αντάλλαγμα σχεδόν δύο χιλιάδες Παλαιστίνιους κρατούμενους. Η δεύτερη φάση, η οποία θα έπρεπε να ήταν υπό διαπραγμάτευση μέχρι τώρα, προοριζόταν να διευθετήσει την επιστροφή των υπόλοιπων ζωντανών ομήρων, που πιστεύεται ότι ήταν είκοσι τέσσερα άτομα, με αντάλλαγμα την αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα – και μια αλλαγή κυβέρνησης εκεί. Θεωρητικά, η Χαμάς θα αντικατασταθεί από μια νέα περιφερειακά υποστηριζόμενη παλαιστινιακή διοίκηση. Μόλις εγκατασταθεί, οι Σαουδάραβες αναμενόταν να συμμετάσχουν στην ανοικοδόμηση της Γάζας και στην εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ.
Όμως, από την αρχή του πολέμου, ο Νετανιάχου εμπόδιζε κάθε προσπάθεια για τη δημιουργία μιας νέας παλαιστινιακής κυβερνητικής δομής, γιατί αυτό θα ενέπλεκε αναπόφευκτα την Παλαιστινιακή Αρχή και, επομένως, θα ήταν ένα βήμα προς την τελική παλαιστινιακή ανεξαρτησία. Η κυβέρνηση του Νετανιάχου δεν είναι τώρα μόνο αυταρχική στο ύφος αλλά και «θρασύδειλα θεοκρατική», με στόχο, μεταξύ άλλων, να ενσωματώσει στο Ισραήλ την «Ιουδαία και τη Σαμάρεια»—την κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Ωστόσο, μια εναλλακτική διοίκηση για τη Γάζα δεν είναι εντελώς υποθετική.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, αραβικά κράτη που ευθυγραμμίζονται με τη Δύση συγκεντρώθηκαν στο Κάιρο, όπου περιέγραψαν σχέδια για μια κυβέρνηση Παλαιστινίων «τεχνοκρατών», υπό την αιγίδα της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Η Αίγυπτος και η Ιορδανία δεσμεύτηκαν να προσφέρουν υποστήριξη ασφαλείας. Περίπου πενήντα τρία δισεκατομμύρια δολάρια, πιθανώς σε μεγάλο βαθμό από τα κράτη του Κόλπου, θα διοχετεύονταν για την ανοικοδόμηση. Η Χαμάς θα συναινούσε σε μια προσωρινή διοίκηση αν και έμεινε ασαφές τι θα γινόταν με τις ένοπλες μονάδες της.
Όλα τα παλαιστινιακά κόμματα βλέπουν την P.L.O. ως ενωτική ομπρέλα για τον αγώνα κατά της κατοχής», λέει ο Σαμίρ Χουλιλέ, πρώην C.E.O. του τεράστιου παλαιστινιακού όμιλου ετερογενών δραστηριοτήτων PADICO (και πιθανός υποψήφιος «τεχνοκράτης» για μια νέα κυβέρνηση). Τότε θα ήταν «ένα πολιτικό κόμμα, όχι μια πολιτοφυλακή, και θα μπορούσε να λάβει μέρος ακόμη και σε μελλοντικές εκλογές». Τα όπλα της θα παραδίδονταν σε μια παλαιστινιακή αστυνομική δύναμη που θα εγκαθίστατο στη Γάζα και θα διοικούνταν από την P.A., η οποία, με τη σειρά της, θα μπορούσε να στρατολογήσει αστυνομικούς από τη Χαμάς και, κυρίως, να πληρώσει τους μισθούς τους από τριακόσια πενήντα εκατομμύρια δολάρια σε ακίνητα στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας
Ο Γουίτκοφ, ωστόσο, δεν πρόσφερε μια Φάση Δύο, αλλά ένα είδος συνέχειας στη φάση ένα: τους μισούς εναπομείναντες ομήρους με αντάλλαγμα μια εκεχειρία πενήντα ημερών. Σε αυτό το σημείο -οι οικογένειες των ομήρων μπορεί εύλογα να φοβούνται – ο Νετανιάχου θα μπορούσε να προχωρήσει στην εκ νέου κατάληψη της Γάζας, δυνητικά «εγκαταλείποντας» τους υπόλοιπους ομήρους.
(Οι λαϊκιστές και μεσσιανικοί εταίροι του στον συνασπισμό είναι ήδη ενθουσιασμένοι με το φανταστικό σχέδιο του Τραμπ για την επιμέλεια των ΗΠΑ – και την απομάκρυνση των Γάζας από τη Λωρίδα.) Με άλλα λόγια, η δεύτερη φάση έχει εξαφανιστεί. Ο Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι η Χαμάς έχει απορρίψει κάθε συμβιβασμό – ένα σημείο το οποίο ο Γουίτκοφ περιέργως, φάνηκε να αμφισβητεί σε πρόσφατη συνέντευξή του.
Εν τω μεταξύ, με τόσους πολλούς εξαγριωμένους νέους στη Γάζα, η Χαμάς και η Ισλαμική Τζιχάντ φέρεται να έχουν στρατολογήσει νέους μαχητές – όχι αρκετούς για να απειλήσουν το Ισραήλ αλλά περισσότερους από αρκετούς για να εκφοβίσουν τους κατοίκους της Γάζας. Σύμφωνα με τη λογική του Νετανιάχου, ο βομβαρδισμός πρέπει να συνεχιστεί έως ότου η Χαμάς απλώς συνθηκολογήσει αλλά, παράλογα, παφού απελευθερώσει πρώτα τους ομήρους.
Η δικαιολογία του Νετανιάχου για τον νέο πόλεμο είναι μια εξαπάτηση, επίσης, επειδή είναι η κορυφαία κίνησή του σε έναν πολιτικό αγώνα που θα καθορίσει εάν το Ισραήλ θα παραμείνει ανοιχτή κοινωνία. Και τα αντίπαλα στρατόπεδα σε αυτόν τον διαγωνισμό συνδέονται στενά με αυτούς που πολέμησαν για τη λεγόμενη δικαστική μεταρρύθμιση της κυβέρνησής του, το 2023. Αυτό το παιχνίδι είχε στόχο να περιορίσει την ικανότητα του Ανωτάτου Δικαστηρίου να θέτει συνταγματικά όρια στις ενέργειες της κυβέρνησης Νετανιάχου. Και, και στις δύο περιπτώσεις, η πρόδηλη ανησυχία του συνασπισμού Νετανιάχου είναι παλιά: να προωθήσει την προσάρτηση και να διατηρήσει τη θεοκρατία – και να προλάβει, αντίστοιχα, την παλαιστινιακή ανεξαρτησία και τον ισραηλινό φιλελευθερισμό. Η κυβέρνηση τώρα «προσεγγίζει εκ νέου αυτό το καθήκον», αλλά, αυτή τη φορά, «βρίσκεται αντιμέτωπη με λιγότερες διαμαρτυρίες και μια πιο αδύναμη αντιπολίτευση».
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα από το Ισραηλινό Ινστιτούτο Δημοκρατίας, περίπου το 70% των Ισραηλινών πιστεύουν ότι ο Νετανιάχου πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για την 7η Οκτωβρίου και να παραιτηθεί. Περίπου το 70% θέλει επίσης μια συνολική συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου και την επιστροφή των ομήρων στα σπίτια τους. Και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σταθερά ότι ο Νετανιάχου υπολείπεται μιας νέας πλειοψηφίας στην Κνεσέτ. Αλλά το 70% αντιτίθεται επίσης σε ένα παλαιστινιακό κράτος. Και μια δημοσκόπηση διαπίστωσε ότι το 80% επικροτεί την πρόταση του Τραμπ να πάρει η Ιορδανία τους κατοίκους της Γάζας για να βοηθήσει στον «καθαρισμό» της Λωρίδας, αν και οποιαδήποτε τέτοια κίνηση θα υπονόμευε σοβαρά το χασεμιτικό καθεστώς της Ιορδανίας.
Ο Νετανιάχου, εν ολίγοις, δεν είναι τόσο δημοφιλής όσο οι αντιπάθειές του. Οπότε παίζει με τον χρόνο. Ο Guardian αναφέρει ότι ο πρωθυπουργός έχει απειλήσει να «τελειώσει τη δουλειά» της αποτροπής μιας ιρανικής βόμβας – και ελπίζει να κερδίσει την υποστήριξη της κυβέρνησης Τραμπ για μια επίθεση. Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσει τους ψηφοφόρους μέχρι το τέλος του 2026, τώρα που οι ακροδεξιοί εταίροι του στον συνασπισμό ενέκριναν έναν προϋπολογισμό νωρίτερα αυτή την εβδομάδα—παρά τις δημοσιονομικές επιφυλάξεις της κυβέρνησής του.
Η οικονομία, λέει ο οικονομολόγος του Εβραϊκού Πανεπιστημίου Τζόζεφ Ζέιρα, βρίσκεται σε σοβαρή ύφεση -μια πτώση 20% στις συνολικές επενδύσεις, η επίδραση της οποίας στην ανεργία αντισταθμίζεται προσωρινά από μεγάλο αριθμό εφέδρων που έχουν κληθεί για υπηρεσία. Περισσότεροι από ογδόντα χιλιάδες Ισραηλινοί έφυγαν από τη χώρα το 2024. Ωστόσο, η κυβέρνηση προτείνει τη μείωση των μισθών των δασκάλων και των δημοσίων υπαλλήλων, ενώ κατευθύνει δισεκατομμύριο δολάρια σε υπερορθόδοξα κόμματα και σχολεία και οικισμούς στη Δυτική Όχθη.
Τότε ο Νετανιάχου μπορεί να παραμείνει εκλογικά ευάλωτος, αλλά το εκλογικό σώμα θα είναι ευάλωτο στην απήχηση των σκληροπυρηνικών. Έχει ανανεώσει τις προσπάθειες να δώσει στην Κνεσέτ την εξουσία να αντικαθιστά τις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Την Πέμπτη, προώθησε έναν νόμο που δίνει στην κυβέρνηση τον έλεγχο των διορισμών στο Δικαστήριο. Έχει μετακινηθεί για να μεταφέρει την εξουσία επί της εκλογικής επιτροπής από τα δικαστήρια στην Κνεσέτ, προκειμένου να διευκολύνει την καταστολή των αραβο-ισραηλινών πολιτικών κομμάτων. Και απείλησε με το κλείσιμο του ανεξάρτητου δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα. Όπως και ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Νετανιάχου κάνει ελιγμούς σε μια διπλωματική παγίδα που δημιουργεί μια αίσθηση αποκάλυψης και, με την πάροδο του χρόνου, δυσχεραίνει την αποτελεσματική πολιτική διαφωνία.
