Η Βαρκελώνη έγινε το «σημείο μηδέν» για το στεγαστικό δίλημμα της Ευρώπης. Τα δεινά της ισπανικής πόλης αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη κρίση που εξαπλώνεται γρήγορα σε όλη την Ευρώπη και προκαλεί ανισότητα.
Εδώ και 33 χρόνια, η Mάργα Αγιλάρ πλήρωνε με συνέπεια το ενοίκιο για το διαμέρισμά της σε ένα μοντέρνο κτήριο στην καρδιά της Βαρκελώνης. Ο ιδιοκτήτης συμπεριφερόταν στην ίδια και τους άλλους ενοίκους σαν να ήταν μέλη της οικογένειάς του και διατηρούσε τα ενοίκια σε λογικά επίπεδα. Αλλά όταν έφυγε πρόσφατα από τη ζωή η 62χρονη γυναίκα ξύπνησε βάναυσα.
Ένα ολλανδικό επενδυτικό ταμείο επιχείρησε να αγοράσει το κτήριο – που ονομάζεται Casa de la Papallona- και να μετατρέψει τα διαμερίσματα σε προσοδοφόρα καταλύματα προσωρινής ενοικίασης Οι ένοικοι έλαβαν ειδοποιήσεις έξωσης, ζητώντας τους να φύγουν τον επόμενο μήνα. «Τα πόδια μου άρχισαν να τρέμουν», είπε η κυρία Aγιλάρ, της οποίας ο 92χρονος πατέρας είχε μετακομίσει μαζί της κατά τη διάρκεια της πανδημίας. «Δεν ξέρουμε πού θα πάμε, δεν έχουμε την πολυτέλεια να ζήσουμε πουθενά αλλού».
Η Ισπανία αντιμετωπίζει μια στεγαστική κρίση που έχει γίνει μια από τις πιο έντονες στην Ευρώπη. Από το 2015, σχεδόν το ένα δέκατο των κατοικιών της χώρας ανήκει σε επενδυτές ή έχει μετατραπεί σε τουριστικά ενοίκια. Η έλλειψη καταλυμάτων έχει εκτοξεύσει τς τιμές πολύ πιο γρήγορα από τους μισθούς, καθιστώντας τα οικονομικά σπίτια απρόσιτα για πολλούς.
Το πρόβλημα είναι πολύπλοκο, ιδιαίτερα στη Βαρκελώνη, η οποία έχει γίνει «σημείο μηδέν» για το στεγαστικό πρόβλημα της Ισπανίας – και μετατρέπεται σε βασικό κρίκο για τις προκλήσεις της προσπάθειας επίλυσής του. Καθώς μάλιστα πλησιάζει η καλοκαιρινή τουριστική περίοδος, η ανάγκη της πόλης να βρει επειγόντως λύσεις γίνεται επιτακτική.
Παρά τις προσπάθειες να βοηθήσουν τους κατοίκους να αποκτήσουν οικονομικά προσιτή στέγαση, οι επενδυτές έχουν βρει τρόπους να παρακάμψουν τους περιορισμούς. Καθώς οι αρχές προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κρίση, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι θα χρειαστεί χρόνος για να αντιστραφεί ένα πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί εδώ και χρόνια. «Η στέγαση πρέπει να είναι δικαίωμα, όχι επιχείρηση», λέει ο Σαλβαδόρ Ίλα, ο πρόεδρος της Καταλονίας, της ισπανικής περιοχής που περιλαμβάνει τη Βαρκελώνη.
Η στεγαστική κρίση είναι πανευρωπαϊκή
Οι δυσκολίες της Βαρκελώνης αντικατοπτρίζουν τα δεινά που πλήττουν άλλες ευρωπαϊκές πόλεις: Τα κτήρια κατοικιών μετατρέπονται όλο και περισσότερο σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία από τους επενδυτές. Η αύξηση του παγκόσμιου τουρισμού και των εργαζομένων που περνούν τα σύνορα έχει ως αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες να προτιμούν τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις έναντι των προστατευόμενων μακροχρόνιων ενοικιαστών.
Οι πόλεις χρειάζονται περισσότερα σπίτια, αλλά το υψηλό κόστος και οι περίπλοκοι κανονισμοί έχουν καταπνίξει τον κλάδο των κατασκευών. Ένα απόθεμα κοινωνικών κατοικιών που κάποτε ήταν περιβόητο για την προστασία των ταλαιπωρημένων οικογενειών έχει συρρικνωθεί αφού οι κυβερνήσεις τις πούλησαν για να συγκεντρώσουν μετρητά.
Το πρόβλημα της οικονομικής προσιτότητας έχει γίνει ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες ανισότητας στην Ευρώπη. Τα ενοίκια στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκαν 20% μέσα σε 10 χρόνια και οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί κατά το ήμισυ, σύμφωνα με τη Eurostat. Το 2023, ένας στους 10 Ευρωπαίους ξόδεψε το 40% ή περισσότερο του εισοδήματός του για στέγαση.
Ελπίζοντας να αντιστρέψει την τάση, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του εκτελεστικού βραχίονα της ΕΕ, διόρισε πρόσφατα την πρώτη επίτροπο στέγασης της Ευρώπης. Στη Βαρκελώνη, η κατάσταση θεωρείται τόσο κρίσιμη που ο δήμαρχος, Χάουμε Κολμπόνι, συνεργάστηκε με τους ομολόγους του σε 14 άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, συμπεριλαμβανομένου του Άμστερνταμ, της Βουδαπέστης, του Παρισιού και της Ρώμης, για να παροτρύνουν τις Βρυξέλλες να αντιμετωπίσουν την κρίση με τον ίδιο επείγοντα χαρακτήρα όπως η άμυνα της Ουκρανίας.
«Η Ευρώπη αντιμετωπίζει απειλή στα σύνορά της» από την επιθετικότητα της Ρωσίας, είπε ο κ. Κολμπόνι σε συνέντευξή του από το περίτεχνο γραφείο του με θέα την Plaça Sant Jaume στο ιστορικό κέντρο της Βαρκελώνης. «Αλλά αντιμετωπίζουμε επίσης μια εσωτερική απειλή, η οποία είναι η αυξανόμενη ανισότητα λόγω της έλλειψης προσιτών κατοικιών».
Κι άλλες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν πληγεί από τη στεγαστική κρίση, αλλά η Βαρκελώνη έχει χτυπηθεί ιδιαίτερα σκληρά. Αυτή η ηλιόλουστη πόλη, με τον καθεδρικό ναό της Σαγράδα Φαμίλια και τον παραλιακό δρόμο Λα Ράμπλα προσελκύει περίπου 15 εκατομμύρια τουρίστες ετησίως. Δεκάδες χιλιάδες αλλοδαποί εργάτες έχουν μεταναστεύσει πρόσφατα, ενισχύοντας την οικονομία αλλά επιτείνοντας τη συμπίεση.
Το δικαίωμα στη στέγαση προστατεύεται από το Σύνταγμα της Ισπανίας. Ωστόσο, οι τιμές των ενοικίων έχουν αυξηθεί κατά 57% στη χώρα από το 2015 και οι τιμές των κατοικιών κατά 47%, ενώ το εισόδημα των νοικοκυριών έχει αυξηθεί μόλις 33%, σύμφωνα με την PwC. Μόνον στη Βαρκελώνη, τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά 68% μέσα σε μια δεκαετία.
Η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη που τερματίζει τις άδειες Airbnb
Ο Κολμπόνι, ένας σοσιαλιστής πολιτικός που εξελέγη το 2023, κινήθηκε γρήγορα για να εφαρμόσει λύσεις, ξεκινώντας με την επιβολή ανώτατων τιμών ενοικίασης τον περασμένο Μάρτιο. Από τότε, τα ενοίκια έχουν μειωθεί περισσότερο από 6% κατά μέσο όρο. Μετά από μια θυελλώδη χρονιά κατά την οποία οι εξαγριωμένοι Ισπανοί πραγματοποίησαν μαζικές διαμαρτυρίες για οικονομικά προσιτή στέγαση, η Βαρκελώνη θα γίνει η πρώτη ευρωπαϊκή πόλη που θα τερματίσει τις άδειες για σπίτια Airbnb, απαιτώντας από τους ιδιοκτήτες έως το 2028 να τα προσφέρουν ως μακροχρόνια καταλύματα με περιορισμένα ενοίκια ή να τα διαθέσουν προς πώληση.
«Σε ένα ιστορικό πλάνο θα επαναφέρουμε 10.000 διαμερίσματα στην ανοιχτή αγορά. Σχεδόν 25.000 άνθρωποι θα μπορέσουν να ζήσουν ξανά στη Βαρκελώνη» είπε ο Κολμπόνι. Επιπλέον, η κυβέρνηση της Καταλονίας έχει αναπτύξει σχέδια συνεργασίας με προγραμματιστές για την κατασκευή 50.000 κατοικιών σε προσιτές τιμές έως το 2030. Επίσης πιέζει για να μειωθούν στο μισό οι χρόνοι έγκρισης για οικοδομικές άδειες.
Οι επικριτές λένε ότι αυτά τα μέτρα δεν κάνουν τίποτα για να τερματίσουν άμεσα την κρίση. Αντίθετα, πιέζουν την κυβέρνηση να υποχρεώσει τους ιδιοκτήτες και τις τράπεζες που κατέχουν στεγαστικά δάνεια να κξαταφύγουν σε μια κρύπτη τεσσάρων εκατομμυρίων άδειων κατοικιών στην Ισπανία – περίπου 75.000 από αυτά στη Βαρκελώνη – για χρήση για μακροχρόνιες ενοικιάσεις.
Οι αρχές της Βαρκελώνης αναζήτησαν κι άλλους τρόπους για να κρατήσουν τους ενοικιαστές στα σπίτια τους, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς κάποιων κτηρίων από επενδυτές. Πέρυσι, η πόλη ξόδεψε 9 εκατομμύρια ευρώ για να εξαγοράσει την Casa Orsola, μια ιστορική κατοικία την οποία απέκτησε ο γίγαντας των επενδύσεων Lioness Inversiones το 2021 για 6 εκατομμύρια ευρώ. Αλλά ακτιβιστές κατοικιών και ενοικιαστές διαμαρτυρήθηκαν για την κίνηση, λέγοντας ότι οι επενδυτές που προκαλούν τον πόνο επωφελούνται από τα χρήματα των φορολογουμένων.σ
O Ισπανός πρωθυπουγός Πέδρο Σάντσες
AP
Οι ιδιοκτήτες ακινήτων λένε ότι οι κανονισμοί έχουν γίνει τόσο προστατευτικοί για τους ενοικιαστές που πολλοί ιδιοκτήτες προτιμούν να αφήνουν τα σπίτια τους άδεια. «Υπάρχει έλλειψη στέγης επειδή οι κατασκευαστές και οι ιδιοκτήτες σπιτιού έχουν ποινικοποιηθεί», δήλωσε ο Χεσούς Ενσινάρ, ιδρυτής της Idealista, του μεγαλύτερου ιστότοπου αναζήτησης ακινήτων της Ισπανίας.
Η ένταση φαίνεται σε έναν εθνικό νόμο που ο Κολμπόνι ονόμασε «μαύρη τρύπα» που αφήνει ευάλωτους τους κατοίκους κτιρίων όπως το Casa de la Papallona. Ο νόμος επιτρέπει στους επενδυτές να αγοράζουν κτήρια για να τα μετατρέψουν σε προσωρινά καταλύματα, τα οποία προσφέρουν μίσθωση μικρότερη του ενός έτους. Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσες εισήγαγε ένα νομοσχέδιο για την εξάλειψη του νόμου, αλλά αντιμετώπισε αντίθεση.
Η New Amsterdam Developers, το ταμείο που αγόρασε το Casa de la Papallona, γνωστό και ως Casa Fajol, έχει αποκτήσει εκατοντάδες άλλα διαμερίσματα στη Βαρκελώνη για αντίστοιχη χρήση, που συχνά απευθύνονται σε επαγγελματίες ταξιδιώτες των οποίων τα οικονομικά ξεπερνούν αυτά των ντόπιων.
Εν μέσω της αναταραχής, η κυβέρνηση συνεχίζει να χτίσει περισσότερα σπίτια. Σε έναν λόφο πάνω από το κέντρο της Βαρκελώνης, εργάτες κατασκευών ήταν απασχολημένοι πρόσφατα ρίχνοντας σκυρόδεμα και εγκαθιστώντας φωτιστικά, κουζίνες, ντους και σκάλες σε ένα πενταόροφο κτήρίου στην κορυφή της γης που είχε παραχωρήσει η κυβέρνηση της Καταλονίας.
Μια ιδιωτική κατασκευαστική εταιρεία, η Arcadia PLA, είχε κερδίσει έναν δημόσιο διαγωνισμό ύψους 1,8 εκατομμυρίων ευρώ για τη δημιουργία 15 ενεργειακά αποδοτικών διαμερισμάτων που στεγάζουν έως 60 άτομα. Τριάντα παρόμοια έργα βρίσκονται στα σκαριά, πολλά από αυτά μεγαλύτερα κτήρια 60 διαμερισμάτων, μέρος του ευρύτερου σχεδίου επέκτασης του πάρκου κοινωνικής στέγασης της περιοχής, δήλωσε ο Κάρλες Μας, αρχιτέκτονας της κυβέρνησης της Καταλονίας που επιβλέπει τον χώρο.
Ωστόσο, δεδομένου του μεγέθους της κρίσης, πρέπει να γίνουν περισσότερα, είπε. «Πρέπει να βρούμε τρόπους να προχωρήσουμε πιο γρήγορα».
Πηγή: New York Times
