1071 μ.Χ.: Η Μάχη του Μαντζικέρτ

Η ήττα του Ρωμανού Διογένη στο Μαντζικέρτ από τους Σελτζούκους Τούρκους σήμανε την αρχή του τέλους για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Το 1059 ανέβηκε στον θρόνο του Βυζαντίου ο Κωνσταντίνος Ι’ Δούκας, γεννημένος το 1006. Καλή προσωπική επιλογή του Ισαακίου Α’ για να τον διαδεχθεί. Διανοούμενος και πράος, αλλά αδύναμος και άπειρος. Είχε έφεση στις φιλοσοφικές συζητήσεις, αλλά ήταν κάκιστος στον στρατιωτικό τομέα. Το Βυζάντιο έχασε πολλά εδάφη σε Δύση και Ανατολή στα χρόνια που ήταν Αυτοκράτορας. Η εισαγωγή μισθοφόρων στον βυζαντινό στρατό αποδείχθηκε ολέθρια! Θεωρείται ένας από τους χειρότερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Πρώτη σύζυγός του ήταν η κόρη του Κωνσταντίνου Δαλασσηνού και δεύτερη η Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα. Ο Κωνσταντίνος ήταν πολύ άρρωστος από την εποχή που ανέβηκε στον θρόνο. Πέθανε τον Μάιο του 1067. Όρισε διαδόχους τους τρεις γιους του, Μιχαήλ (γεννημένος γύρω στο 1050), Ανδρόνικο (γεννημένος γύρω στο 1057) και Κωνσταντίνο (γ. 1060) και όρισε τη σύζυγο της Ευδοκίας να μην ξαναπαντρευτεί. Όμως οι συνθήκες που επικρατούσαν τότε, δεν επέστρεψαν στην Ευδοκία να τηρήσουν τον όρκο της…

Ρωμανός Δ’ ο Διογένης: Μοιραίος ή θύμα συνωμοσίας;

Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Ι’ Δούκα, το Βυζάντιο ανάμεσα στα άλλα, έχασε και την Αρμενία, στρατηγικό σύμμαχό του. Ο Σελτζούκος σουλτάνος ​​Άλπ Αρσλάν (Ήρωας-Λιοντάρι) κατέλαβε το 1061 το Άνι, πρωτεύουσα της χριστιανικής Αρμενίας. Στα επόμενα χρόνια επιτέθηκε στις φρουρές στα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου και λεηλάτησε την Καισάρεια της Καππαδοκίας. Το ίδιο έτος πέθανε ο Κωνσταντίνος Ι’, αποτέλεσμα της κακής διαχείρισης του οποίου ήταν οι κατακτήσεις των Σελτζούκων.

Η κατάσταση ήταν πολύ σοβαρή και ουσιαστικά δεν υπήρχε διάδοχος, καθώς το 1067 όλοι οι γιοι του Δούκα ανήλικοι. Η οικογένεια του ήθελε να ανέβει κάποιο μέλος στον θρόνο. Όταν όμως έφτασε στην πρωτεύουσα η είδηση ​​για την τύχη της Καισάρειας, η άρχουσα τάξη αποφασίσει να γίνει αυτοκράτορας κάποιος σκληροτράχηλος στρατιωτικός. Η Μακρεμβολίτισσα αποφάσισε αυτός να είναι ο Ρωμανός Διογένης, μέλος της μικρασιατικής στρατιωτικής αριστοκρατίας. Η Εκκλησία και η Σύγκλητος συγκατατέθηκαν. Αν και ο Ρωμανός είχε κατηγορηθεί ότι προσπαθούσε να σφετεριστεί τον θρόνο από τον Κωνσταντίνο Ι’ και είχε εξοριστεί ανακλήθηκε άμεσα στην πρωτεύουσα. Η Ευδοκία γοητεύτηκε από το παρουσιαστικό του 47χρονου Ρωμανού και συνυπολόγισε και τις στρατιωτικές του επιτυχίες σε βάρος των Πετσενέγκων. Ο Πατριάρχης Ιωάννης Ι’ Ξιφιλίνος επικύρωσε τον γάμο της Ευδοκίας με τον Ρωμανό, την Πρωτοχρονιά του 1068.

Η βασιλεία του Διογένη πριν την εκστρατεία στο Μαντζικέρτ

Από την αρχή της βασιλείας του ο Ρωμανός είχε να αντιμετωπίσει εσωτερικά προβλήματα, τόσο από τους Δούκες, που θεώρησαν ότι αδικήθηκε στη διαδοχή, όσο και από τον διαπρεπή φιλόσοφο και πανεπιστήμιο Μιχαήλ Ψελλό ο οποίος προτίμησε να αποσυρθεί από την Κωνσταντινούπολη. Ο Ρωμανός ξεκίνησε τη βασιλεία του με δύο εκστρατείες στη Μικρά Ασία το 1068 και το 1069 που είχαν περισσότερο αναγνωριστικό χαρακτήρα και σκόπευαν στη χαλάρωση της τουρκικής πίεσης στα Σεβάστεια, την Τεφρική και την Αντιόχεια. Δεν κατάφερε όμως κάποιο σημαντικό πλήγμα εναντίον τους παρά μόνο την ανάκτηση της Ιεράπολης.

Αντίθετα, οι Σελτζούκοι λεηλάτησαν τη Νεοκαισάρεια, το Αμόριο και το Ικόνιο. Ο στρατός υπέφερε από ακανόνιστο εφοδιασμό και βρισκόταν διαρκώς στα πρόθυρα ανταρσίας. Ο Ρωμανός πέρασε το 1070 στην πρωτεύουσα κανονίζοντας να πληρωθούν οφειλές στους στρατιώτες και να εκπαιδευτούν νέες μονάδες. Αυτό το πέτυχε χάρη σε μια εύθραυστη εκεχειρία με τον Αλπ Αρσλάν που δεν είχε ακόμη τη δύναμη να συγκρουστεί κατά μέτωπο με τον βυζαντινό στρατό. Ο αυτοκράτορας συγκέντρωσε περισσότερους από 70.000 άνδρες και στις 13 Μαρτίου 1071 ξεκίνησε την εκστρατεία του κατά των Σελτζούκων.

Στον δρόμο για το Μαντζικέρτ…

Ο Ρωμανός και το συμβούλιο των στρατηγών είχε δύο επιλογές. Να εισέλθει βαθιά στα εδάφη των Σελτζούκων για να παρασύρει τον Αλπ Αρσλάν ή να ακολουθήσει παρελκυστική τακτική ενισχύοντας τα μεθοριακά φυλάκια και καταστρέφοντας την ύπαιθρο ώστε να στερήσει τον σουλτάνο από προμήθειες. Αποφασίστηκε να μην ακολουθηθεί η δεύτερη λύση καθώς θα προκαλούσε καταστροφή στους ντόπιους πληθυσμούς και θα τους έστρεφε κατά του κράτους. Αποφασίστηκε να γίνει επίθεση, αλλά πού; Ο προφανής στόχος ήταν το φρούριο Χλιάτ, στη βόρεια όχθη της λίμνης Βαν, που βρισκόταν πάνω στις γραμμές συγκοινωνιών του Αλπ Αρσλάν. Η ήταν περιοχή γενικά καλά οχυρωμένη αν και οι Σελτζούκοι κατείχαν το φρούριο στο Μαντζικέρτ. Στην πορεία προς την Ανατολή ο Ρωμανός γινόταν όλο και πιο μακριά από τους στρατιώτες του. Έδειχνε σαφώς προβληματισμένος έως και καταθλιπτικός. Αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στο επιτελείο του, που δεν του ενέπνεε καμία εμπιστοσύνη. Οι δύο ανώτατοι στρατηγοί ήταν ο Ιωσήφ Ταρχανειώτης, διοικητής της ανατολικής πτέρυγας του στρατού και ο μάγιστρος Νικηφόρος Βρυέννιος, διοικητής της δυτικής. Ένας Νορμανδός ιππότης, ο Ρουσέλιος ο Φραγκόπωλος διοικούσε ένα απόσπασμα περίπου 500 «αιμοδιψών και απείθαρχων» Φράγκων μισθοφόρων, ενώ μία ετερόκλητη δύναμη Ογούζων Τούρκων και Πετσενέγκων που βρισκόταν απέναντι στο σελτζουκικό ιπππικό. Ο Ανώτατος στρατοδίκης ήταν ο αξιωματικός, νομικός και συγγραφέας Μιχαήλ Ατταλειάτης χάρη στο έργο του οποίου γνωρίζουμε σημαντικά στοιχεία για τη μάχη του Μαντζικέρτ. Ο Αλπ Αρσλάν είχε κινηθεί εναντίον της Αιγύπτου, του τελευταίου προπυργίου του σιτικού Ισλάμ όταν έλαβε μήνυμα από τον Ρωμανό ο οποίος πρότεινε ανανέωση της εκεχειρίας ζητώντας την επιστροφή του φρουρίου του Μαντζικέρτ.

Πιστεύεται ότι ο σουλτάνος ​​δέχτηκε με αντάλλαγμα κάποιες βυζαντινές θέσεις στη Συρία. Το μήνυμα μάλλον δεν έφτασε στον Ρωμανό, γιατί έξι εβδομάδες αργότερα επανέλαβε την προσφορά του και μάλιστα πιο επίμονα. Δεν είναι γνωστό τι ακριβώς έγινε. Ο Αλπ Αρσλάν είχε πλέον μόνο μία επιλογή. Να συγκρουστείς με τον Ρωμανό. Συγκέντρωσε στρατό από τον Αζερμπαϊτζάν, 10.000 Κούρδους ιππείς και συνολικά, η δύναμη του, έφτασε τους 30.000 άνδρες. Κινήθηκε στα βάθη της Αρμενίας αναζητώντας τους Βυζαντινούς. Αν και οι άνδρες του Ρωμανού ήταν υπερδιπλάσιοι των Τούρκων, ο αυτοκράτορας έκανε το λάθος να τους χωρίσει σε δύο τμήματα τον στρατό, ενώ οι Τούρκοι έβλεπαν τις κινήσεις του. Ένα τμήμα υπό τον Ταρχανειώτη κινήθηκε κατά των Σελτζούκων βόρεια της λίμνης Βαν, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα υπό τον Βρυέννιο απομάκρυνε χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία τους Τούρκους από το φρούριο του Μαντζικέρτ.

Ο Ταρχανειώτης αποτελεί μια σκοτεινή μορφή. Πολλοί ιστορικοί διαπιστώνουν ότι λόγω διαφωνίας του με τον χωρισμό του στρατού αφέθηκε να γίνει μια αρχική αψιμαχία με τους Σελτζούκους, απλά για να δείξει ότι ο Ρωμανός είχε άδικο. Πιθανότατα δε, αποτελούσε όργανο της οικογένειας Δούκα που επιδίωκε να υποδαυλίσει ανταρσία στο στράτευμα. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε καθώς τα πρώτα τουρκικά αποσπάσματα κατόπτευαν τη θέση του Ρωμανού στο Μαντζικέρτ ο Ταρχανειώτης απουσίαζε. Στις 24 Αυγούστου ο Ρωμανός έστειλε μια ομάδα για συλλογή τροφίμων προς το Χλιάτ. Αυτή όμως έπεσε πάνω σε ένα απόσπασμα Σελτζούκων και εξολοθρεύτηκε. Ο Ρωμανός έστειλε τον Βρυέννιο με περισσότερους στρατιώτες αλλά κι αυτός ζήτησε ενισχύσεις. Ο Αρμένιος Στρατηγός Βασιλάκιος, ο οποίος στάλθηκε ήταν άπειρος και δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τους ευέλικτους ιππείς των αντιπάλων, με αποτέλεσμα να αιχμαλωτιστεί. Όταν ο Βρυέννιος προχώρησε με τη δεξιά πτέρυγα του βυζαντινού στρατού, βρήκε αρκετούς Σελτζούκους απέναντί ​​του. Αναγκάστηκε να αποχωρήσει βιαστικά, τραυματισμένος στο πίσω μέρος του λαιμού του και με δύο βέλη καρφωμένα στην πανοπλία του. Τότε ο Ρωμανός συνειδητοποίησε ότι οι Σελτζούκοι ήταν περισσότεροι από ότι νόμιζε. Η τακτική του συμπαγούς σχηματισμού που ακολουθούσαν οι Βυζαντινοί επί Βασιλείου Β’ Βουλγαροκτόνου δεν μπορούσε να αποδώσει. Οι περισσότεροι Ογούζοι Τούρκοι αυτομόλησαν την επόμενη μέρα προς τους ομοθρήσκους τους. Και όταν ο Αλπ Αρσλάν έστειλε πρεσβεία στο Βυζαντινό στρατόπεδο για να παρατείνει την εκεχειρία, ο Ρωμανός την απέπεμψε θεωρώντας ότι οι Τούρκοι θέλουν απλά να κερδίσουν χρόνο. Ο Ατταλειάτης που ήταν παρών στη συνάντηση γράφει ότι η κίνηση αυτή ήταν παντελώς εσφαλμένη και έχει δίκιο. Ατάραχος ο Ρωμανός διέταξε τον στρατό του, το πρωί της 26ης Αυγούστου 1071 να κινηθεί εναντίον του εχθρού…

Η μάχη του Μαντζικέρτ (26 Αυγούστου 1071)

Ο στρατός βάδισε σε δύο γραμμές, βάθους τεσσάρων ως δέκα ανδρών η καθεμία, με «ανάκατο» πεζικό και ιππικό και δύο πτέρυγες να καλύπτουν την πλευρά. Η πίσω γραμμή ήταν οργανωμένη ελαστικά, ώστε τα τμήματα της να μπορούν να κινηθούν είτε προς τη μία είτε προς την άλλη πλευρά. Μπροστά πήγαινε ο Ρωμανός, έφιππος, με την αυτοκρατορική φρουρά. Ο Ταρχανειώτης και οι Νορμανδοί ήταν άφαντοι! Ο Βρυέννιος διοικούσε την αριστερή πτέρυγα και ο Θεόδωρος Αλυάτης τη δεξιά, με όσους Ογούζους και Πετσενέγκους δεν είχαν αυτομολήσει. Το σχέδιο του Ρωμανού ήταν πολύ καλό. Θα έστελνε τον Βρυέννιο σε ευρύτερο ελιγμό από τα αριστερά για να υπερκεράσει τον εχθρό και μετά θα ακολουθούσε τον ίδιο. Καθώς οι Σελτζούκοι θα έσπευδαν προς τα εκεί, ο Αλυάτης θα χτυπούσε τον εχθρό από τα νώτα και θα τον συνέτριβε συμπιέζοντάς τον προς τον Ρωμανό και τον Βρυέννιο. Όποια αντίσταση είχε απομείνει ότι τις εξόντωναν οι εφεδρείες του Δούκα. Γιατί όμως ο Ρωμανός ξεκίνησε τη μάχη ενώ έλειπαν σχεδόν οι μισοί στρατιώτες; Πιθανότατα υποτίμησε τη δύναμη των αντιπάλων. Ενώ για τη γενναιότητα και τις πολεμικές ικανότητες του ίδιου προσωπικού δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση, ως διοικητής όμως, φαίνεται ότι υστερούσε…

Η γύρω περιοχή από το Μαντζικέρτ ήταν μία άνυδρη, σχεδόν άδενδρη ερημιά στην πλαγιά ενός σβησμένου ηφαιστείου. Η ΒΔ πλευρά του ηφαιστείου τεμνόταν από ρεματιές και ξερές κοίτες χειμάρρων κι εκεί ήταν συγκεντρωμένοι χιλιάδες ιππείς του Αλπ Αρσλάν σε έναν περίπου ορθογώνιο σχηματισμό με διοικητή τον φύλαρχο Ταράγκι. Ο σουλτάνος ​​παρακολουθούσε τη μάχη από αρκετή απόσταση. Στο ξεκίνημα της μάχης, οι Βυζαντινοί σημειώνουν αργή και ασταθή πρόοδο. Το ιππικό των Σελτζούκων με ξαφνικές επιθέσεις προκαλούσε ανάδειξη των βυζαντινών επιθέσεων. Ο Ρωμανός και το κεντρικό τμήμα των βυζαντινών επιβράδυνε την προέλασή τους για να μην απομακρυνθούν από τον Βρυέννιο. Σταδιακά όμως οι επιθέσεις των Σελτζούκων στις πτέρυγες των Βυζαντινών εντείνονταν. Ο Ρωμανός συνέχισε όμως να κινείται, έστω και αργά. Ως τότε οι Βυζαντινοί είχαν υποστεί ελάχιστες απώλειες και φαινόταν ότι θα νικήσουν. Όμως οι Σελτζούκοι είχαν συμπτυχθεί. Οι βυζαντινές πτέρυγες και οι εφεδρίες του Δούκα είχαν μείνει πολύ πίσω. Ο Ρωμανός και οι άνδρες του ήταν πολύ κουρασμένοι με ελάχιστα τρόφιμα και νερό. Ο Αλυάτης και ο Βρυέννιος, δεχόμενοι συνεχείς επιθέσεις από τους Σελτζούκους δεν μπορούσαν να τον βοηθήσουν. Ο Δούκας ήταν άφαντος. Ο Ρωμανός αποφάσισε να διακινδυνεύσει μια απόσυρση προς το στρατόπεδό του αλλά ο ελιγμός του ήταν ασυντόνιστος. Τότε οι Σελτζούκοι επιτέθηκαν στην Αλυάτη συντρίβοντας τα στρατεύματά του. Ο Ρωμανός έδωσε εντολή να αλλάξει η διάταξη μάχης από γραμμή σε φάλαγγα. Αυτό όμως οδήγησε στην περικύκλωσή του. Ο Ρωμανός τότε έδωσε απίστευτα δείγματα γενναιότητας. Γράφει ο Βρυέννιος: «Ο βασιλιάς, ολομόναχος, εγκαταλελειμμένος και στερημένος από κάθε ελπίδα, γύμνωσε το ξίφος του κατά του εχθρού, σκοτώνοντας πολλούς και αναγκάζοντας πολλούς να τραπούν σε φυγή. Κυκλωμένος από έναν πλήθος εχθρών τραυματίστηκε στο μπράτσο […] το λόγο του χτυπήθηκε από βέλη, γλίστρησε και έπεσε παρασύροντας μαζί του και τον αναβάτη του». Αν και τραυματισμένος από ακόντιο στον αριστερό ώμο και έχοντας χάσει το λόγο του, ο Ρωμανός συνέχισε να μάχεται. Οι Τούρκοι έκαναν επιθέσεις από παντού σπρώχνοντας τους Έλληνες προς τα πίσω πανικόβλητους. Μεγάλα σύννεφα σκόνης καθιστούσαν την αποτελεσματική επικοινωνία αδύνατη.

Ο Ατταλειάτης γράφει για «ένα τραγικό θέαμα […] πέρα ​​από κάθε θρήνο ή οδυρμό». Οι Αρμένιοι ήταν οι πρώτοι που το έβαλαν στα πόδια. Μέσα στο πανικό και την απόγνωσή του, ο Ρωμανός αναζήτησε τον Ανδρόνικο Δούκα και τις εφεδρείες του. Αυτός όμως δεν φαινόταν πουθενά. Ή είδε ότι η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη και δεν ήθελε να ρίξει τους στρατιώτες του στη φωτιά ή το πιθανότερο, βρήκε την ευκαιρία να ξεφορτωθεί τον Ρωμανό τον οποίο η οικογένεια του θεωρούσε σφετεριστή του θρόνου και δεν προσπάθησε να τον βοηθήσει…

Ο Ρωμανός αιχμάλωτος του Αλπ Αρσλάν

Τελικά, ο Ρωμανός έμεινε τραυματισμένος ανάμεσα στους νεκρούς και τους ετοιμοθάνατους. Τον ανακάλυψε το επόμενο πρωί ένας Σελτζούκος που έψαχνε για λάφυρα. Τον οδήγησε στον σουλτάνο, ο οποίος έμαθε από τον επίσης αιχμάλωτο Βασιλάκιο ποιος ήταν ο νεοφερμένος. Ο Αλπ Αρσλάν διέταξε τον Ρωμανό να φιλήσει το έδαφος μπροστά του σε τελετουργική χειρονομία υποταγής και πάτησε με το πόδι του τον αυχένα του. Όταν όμως τελείωσε η ταπεινωτική διαδικασία, ο Αλπ Αρσλάν άλλαξε στάση. Αγκάλιασε τον τραυματισμένο αυτοκράτορα και του έδωσε φαγητό λέγοντάς του «αυτή είναι η ζωή». Σύμφωνα με τον Βρυέννιο, ο Ρωμανός κρατήθηκε αιχμάλωτος για μια εβδομάδα σε πολύ καλές συνθήκες. Μάλιστα πήγαιναν μαζί με τον Αλπ Αρσλάν για περιπάτους συζητώντας για την πρόσφατη μάχη.

Ο Αλπ Αρσλάν ήταν ευγενικός και ιπποτικός, ωστόσο σχολίασε την απαράδεκτη συμπεριφορά των στρατιωτών που εγκατέλειψαν τον Ρωμανό. Ρώτησε τον Ρωμανό τι έκανε αν οι ρόλοι ήταν αντίστροφοι και εκείνος του απάντησε: «Θα σε βασάνιζα, θα σε σκότωνα και θα σε επεδείκνυα στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης!». Ο Σελτζούκος του απάντησε πως έχει μια χειρότερη τιμωρία γι’ αυτόν καθώς τον αφήνει ελεύθερο. Ο Ρωμανός έκανε συμφωνία αμέσως με τον Αλπ Αρσλάν, σύμφωνα με την οποία όλοι οι αιχμάλωτοι ανταλλάχθηκαν αμέσως, ενώ το βυζαντινό κράτος θα πλήρωνε 1,5 εκατομμύρια χρυσά νομίσματα, ως λύτρα για τον αυτοκράτορα. Η συμφωνία επικυρώθηκε με τον γάμο μιας κόρης του Ρωμανού με έναν γιο του Αλπ Αρσλάν…

Το φρικτό τέλος του Ρωμανού

Μόλις μαθεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη η είδηση ​​για την ήττα στο Μαντζικέρτ επικράτησε αναστάτωση και ανησυχία. Η Ευδοκία έπρεπε να βρει πλέον έναν διάδοχο του Ρωμανού, ο οποίος, αν και ζωντανός, δεν μπορούσε να θεωρείται πλέον αξιόπιστος αυτοκράτορας. Ήδη κατηγορούμενος για την καταστροφή στο Μαντζικέρτ, ακόμα και από την οικογένεια Δούκα που τον πρόδωσε. Την ίδια άποψη είχε και ο Ατταλειάτης, που κατηγόρησε τον αυτοκράτορα ως «τον κύριο παράγοντα μιας αποτυχίας μας… παράλογος ενθουσιασμός, αμέλεια και μικροζήλιες στέρησαν τη λογική από τον ίδιο και το επιτελείο του… ο χειρότερος σύμβουλός του ήταν η διστακτική του».

Μόλις απελευθερώθηκε ο Ρωμανός πήγε βόρεια, στην Αρμενία, άλλαξε τα τουρκικά ρούχα του και ξεκίνησε τη διαδικασία της συγκέντρωσης των λύτρων του, αφού χρειάστηκε μερικές μέρες για να συνέλθει. Μόλις ετοιμαζόταν να επιστρέψει στην πρωτεύουσα, έμαθε ότι είχε εκθρονιστεί. Η οικογένεια Δούκα ενήργησε ταχύτατα. Το μεγαλύτερο ηλικιακά μέλος της, ο Ιωάννης, που είχε τον τίτλο του Καίσαρα, έφερε πίσω τον Ανδρόνικο, που ήταν εξαφανισμένος στο Μαντζικέρτ και ανακάλυψε νέο αυτοκράτορα τον Μιχαήλ, γιο του Κωνσταντίνου Ι’ και της Ευδοκίας, ο οποίος ήταν εύκολα χειραγωγούμενος και ικανοποιούσε τις αξιώσεις της οικογένειας Δούκα. Ο Ιωάννης μπήκε στα διαμερίσματα της Ευδοκίας, τη συνέλαβε και την εξόρισε στο μοναστήρι της Πρώτης (μιας από τα Πριγκηποννήσια).

Ο Ρωμανός επιχειρούσε να ανασυντάξει τα στρατεύματά του για να πάρει τον θρόνο από τον νέο αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ’. Αυτός όμως έστειλε δυνάμεις εναντίον του Ρωμανού. Ανάμεσά τους και τον Ανδρόνικο Δούκα, που νίκησε τον Θεόδωρο Αλυάττη, σύμμαχο του Ρωμανού και τον τύφλωσε. Ο πρώην αυτοκράτορας είχε αποτύχει να συγκροτήσει αξιόμαχο στρατό και γι’ αυτό περιορίστηκε στα Άδανα. Την άνοιξη του 1072 ο Ανδρόνικος Δούκας, σε μάχη έξω από τα τείχη των Αδάνων, νίκησε τον Χατατούριο, δούκα της Αντιόχειας, σύμμαχο του Ρωμανού, ο οποίος υποχρεώθηκε να παραδοθεί με τον όρο να καρεί και αυτός ο μοναχός στην Πρώτη. Ο Ανδρόνικος δεν τήρησε τη συμφωνία. Υποχρέωσε τον Ρωμανό να ταξιδέψει καβάλα σ’ ένα μουλάρι ως το Κοτύαιο (Κιουτάχεια), 800 χλμ. μακριά. Ο πρώην αυτοκράτορας ήταν άρρωστος από δυσεντερία, που ίσως να οφειλόταν σε προσπάθεια δηλητηρίασης. Όμως στο Κοτύαιο τον περίμενε μια τιμωρία, κάτι που ήταν εκτός των συμφωνηθέντων. Η τιμωρία αυτή ήταν η τύφλωση που του στοίχισε τη ζωή. Αυτό έγινε από έναν άπειρο Εβραίο που, αντί να ακουμπήσει το καυτό σίδερο στις κόρες των ματιών, κατέστρεψε με αυτό τους οφθαλμούς και τους αφαίρεσε… 1072).

Οι συνέπειες της μάχης του Ματζικέρτ

Στο Μαντζικέρτ δεν έγινε κάποια πολύ σημαντική μάχη της εποχής. Η σπουδαιότητά της έχει να κάνει περισσότερο με την έκβασή της, παρά με τις απώλειες. Τη μεγαλύτερη καταστροφή έπαθε η Αυτοκρατορική Φρούρα, καθώς υπολογίζεται ότι το 10% των ανδρών της σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν και το 20% αιχμαλωτίστηκε. Και οι Σελτζούκοι δεν πρόβαλαν αξιώσεις μετά τη μάχη, καθώς δεν ήταν βέβαιοι τι θα κάνουν. Ο Ταράγκι, καθώς είχε χάσει 4.000 άνδρες δεν καταδίωξε άμεσα τους Βυζαντινούς και αυτοί διέφυγαν στο φρούριο του Μαντζικέρτ. Οι Βυζαντινοί απώλεσαν ηθικό και εδάφη. Οι Σελτζούκοι έγιναν ποτέ κύριοι μεγάλο μέρος της Μικράς Ασίας και δεν συνήλθαν από την ήττα τους… Το μεγαλύτερο λάθος που έκανε ο διάδοχος του Ρωμανού Μιχαήλ Ζ’, που έσκισε τη συνθήκη που είχε υπογράψει αυτόν με τον Αλπ Αρσλάν. Οι Τούρκοι ξεχύθηκαν στη Μικρά Ασία, ιδιαίτερα μετά τη δολοφονία του Αλπ Αρσλάν στα τέλη Σεπτεμβρίου 1072 και ξεκίνησε η δραματική αλλοίωση του πληθυσμού της, καθώς πολλοί Σαλτουκίδες, Δανισμενδίδες και Σελτζούκοι εγκαταστάθηκαν σε αυτή…

Πηγή