Καθώς η σκιά του πολέμου επιστρέφει στην ευρωπαϊκή ήπειρο, με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να παρατείνεται και τις ΗΠΑ να επαναπροσδιορίζουν τον ρόλο τους στο ΝΑΤΟ, η Ευρώπη αναγκάζεται να αναθεωρήσει τη στάση της απέναντι στην άμυνα. Ο μιλιταρισμός επανέρχεται στο προσκήνιο, και μαζί του, η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία – πλέον όχι μόνο για τους άνδρες, αλλά και για τις γυναίκες.
Οι αμυντικές δαπάνες αυξάνονται, τα στρατιωτικά προγράμματα αναβαθμίζονται, αλλά το μεγάλο στοίχημα παραμένει: η στελέχωση. Η γήρανση του πληθυσμού και η απροθυμία των νέων για στρατιωτική θητεία καθιστούν τη συγκρότηση ικανών στρατευμάτων πρόκληση. Γι’ αυτό και η ιδέα της υποχρεωτικής στράτευσης επιστρέφει με φόρα σε πολλές χώρες – και πλέον περιλαμβάνει και τις γυναίκες.
Δανία: Η επόμενη χώρα που στρατεύει και γυναίκες
Η Νορβηγία άνοιξε τον δρόμο το 2015, η Σουηδία ακολούθησε το 2017, και τώρα ήρθε η σειρά της Δανίας. Η Κοπεγχάγη ανακοίνωσε πως από το 2026 και οι γυναίκες θα καλούνται για βασική στρατιωτική εκπαίδευση, επικαλούμενη λόγους ισότητας και επιχειρησιακής ανάγκης. Η διάρκεια της θητείας αυξάνεται επίσης στους 11 μήνες.
Ο αρχηγός των δανικών ενόπλων δυνάμεων, στρατηγός Μίκελ Χίλντγκααρντ, τόνισε ότι “η εθνική άμυνα χρειάζεται όλη τη διαθέσιμη δύναμη”, ενώ η κυβέρνηση μιλά για “πλήρη ισότητα στην υποχρεωτική θητεία”.
Η σκανδιναβική πρωτοπορία γίνεται ευρωπαϊκή τάση
Η γεωγραφική εγγύτητα με τη Ρωσία δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού στις βόρειες χώρες. Στη Νορβηγία, μέχρι και το 2020, οι γυναίκες αντιπροσώπευαν το 1/3 των κληρωτών. Στη Σουηδία, η υποχρεωτική θητεία αφορά πλέον και τα δύο φύλα, μετά από δεκαετίες εθελοντικής και αποκλειστικά ανδρικής στρατολόγησης.
Και η τάση δεν σταματά στον Βορρά. Στη Γερμανία, ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων έχει ήδη αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο επιστροφής της υποχρεωτικής θητείας, ακόμη και για γυναίκες, σε μια χώρα που την κατάργησε το 2011.
Στη Λετονία, η θητεία επέστρεψε το 2023. Πλέον οι αρχές εξετάζουν τη στρατολόγηση και γυναικών, σε μια προσπάθεια να χτιστεί στρατός 61.000 έτοιμων για μάχη.
Η παγκόσμια εικόνα και η ευρωπαϊκή μεταστροφή
Η ιδέα της υποχρεωτικής θητείας για γυναίκες παραμένει σπάνια, παρότι εφαρμόζεται εδώ και χρόνια σε χώρες όπως το Ισραήλ, η Ερυθραία και η Βόρεια Κορέα. Η υιοθέτησή της από ευρωπαϊκά κράτη είναι πρωτοφανής για τα μεταπολεμικά δεδομένα της ηπείρου.
Καθώς όμως η Ευρώπη προσπαθεί να αυξήσει τη στρατιωτική της αυτονομία –ιδίως σε ένα τοπίο όπου η αμερικανική παρουσία μοιάζει λιγότερο εγγυητική– η ανάγκη για μαζική, ίσως και γενικευμένη, στρατολόγηση καθίσταται επιτακτική.
Η στρατολόγηση δεν αφορά πια μόνο την επάνδρωση. Αφορά τη στρατηγική επιβίωση. «Οι στρατοί της Ευρώπης αποδυναμώνονται την ώρα που το ΝΑΤΟ τους χρειάζεται», σημείωνε πρόσφατα το Politico.
Η Ευρώπη σε κρίσιμο σταυροδρόμι
Στη Γαλλία, το προσωπικό μένει λιγότερο στις ένοπλες δυνάμεις απ’ ό,τι παλιά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει έλλειψη 1.100 στρατιωτών ετησίως, ενώ η Πολωνία προχωρά σε αυξήσεις αποδοχών για να διατηρήσει το στρατιωτικό της δυναμικό.
Η ιδέα της καθολικής στράτευσης επιστρέφει στο τραπέζι των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ενταγμένη πια σε ένα νέο, πιο σκληρό πλαίσιο ασφαλείας. Η Υπηρεσία Έρευνας του Ευρωκοινοβουλίου καταγράφει την επαναφορά της στρατολόγησης ως μέρος μιας ευρύτερης μετατόπισης προς πιο ενισχυμένες αμυντικές πολιτικές.
«Ο κόσμος έχει αλλάξει», δήλωσε ο πρόεδρος της Λετονίας, Έντγκαρς Ρινκέβιτς. «Αν το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να ανταποκριθεί στο Άρθρο 5, τότε θα πρόκειται για το τέλος του».
