Το πολύπλοκο τοπίο των θρησκευτικών ελευθεριών στην Τουρκία όπως περιγράφεται από την Επιτροπή των Ηνωμένων Πολιτειών για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία (USCIRF)
Τη σταθερότητα και την ταυτόχρονη ύπαρξη περιορισμών της θρησκευτικής ελευθερίας στην Τουρκία επισημαίνει η έκθεση της Αμερικανικής Επιτροπής για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία (USCIRF) για το 2025. Στην ίδια έκθεση επισημαίνεται ότι η κυβέρνηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διατήρησε θετικές σχέσεις με κάποιες ιστορικές θρησκευτικές κοινότητες, ξεκινώντας αποκαταστάσεις χώρων λατρείας, αλλά ταυτόχρονα περιόρισε την έκφραση και δράση άλλων ομάδων, χρησιμοποιώντας νόμους όπως το Άρθρο 216 του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα.
Η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης
Το νέο στοιχείο της έκθεσης αφορά τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, έναν ιστορικό εκπαιδευτικό θεσμό του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που παραμένει κλειστή από το 1971, προκαλώντας σημαντικό πλήγμα στην εκπαίδευση νέων κληρικών της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Το κλείσιμο της σχολής, αποτέλεσμα μιας συνταγματικής απόφασης που οδήγησε στην πίεση και κλείσιμο ιδιωτικών θρησκευτικών σχολών, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην πλήρη θρησκευτική ελευθερία της Ορθόδοξης μειονότητας στην Τουρκία. Πρόσφατα, ωστόσο, υπήρξαν αισιόδοξες ενδείξεις για πιθανή επαναλειτουργία της σχολής, όπως τονίζει η έκθεση. «Η επίσκεψη του Υπουργού Παιδείας τον Μάιο και η συνάντηση του Προέδρου Ερντογάν με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο τον Δεκέμβριο, έδωσαν ελπίδες για ένα βήμα προόδου στο ζήτημα αυτό, που έχει τόσο συμβολική όσο και πρακτική σημασία» επισημαίνεται στην έκθεση που δημοσιεύθηκε πρόσφατα.
Ενδεικτικό της αλλαγής κλίματος για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, είναι η διαφορά που διαπιστώνεται σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή έκθεση. Εκεί αναφερόταν χαρακτηριστικά: «Η τουρκική κυβέρνηση συνέχισε να αρνείται τη νομική αναγνώριση σε θρησκευτικές κοινότητες, αρνήθηκε να αναγνωρίσει τους χώρους λατρείας ορισμένων θρησκευτικών μειονοτήτων και απαγόρευσε την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και άλλων θρησκευτικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που είναι ζωτικής σημασίας για τη συνέχιση της ύπαρξης διαφόρων θρησκευτικών παραδόσεων στη χώρα.»
Αποκατάσταση ιστορικών Θρησκευτικών Χώρων
Η κυβέρνηση Ερντογάν πραγματοποίησε θετικές ενέργειες, σύμφωνα με την έκθεση, για την αποκατάσταση ορισμένων ιστορικών θρησκευτικών χώρων, όπως η Αρμενική Εκκλησία Surp Sarkis στο Ντιγιαρμπακίρ. Επισημαίνεται δε ότι η κίνηση αυτή θεωρείται ως ένα θετικό μήνυμα για τη διεθνή κοινότητα σχετικά με τη θρησκευτική ανοχή και πολυμορφία της χώρας.
Το Άρθρο 216 ως μέσο περιορισμού
Το Άρθρο 216 του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό περιορισμό για τη θρησκευτική ελευθερία και την ελευθερία έκφρασης. Συγκεκριμένα, άτομα που ασκούν κριτική στις κρατικά εγκεκριμένες εκδοχές του Ισλάμ διώκονται συστηματικά. Περιπτώσεις όπως του Σεβάν Νισανιάν και της Feyza Altun, που αντιμετώπισαν νομικές κυρώσεις λόγω σχολίων τους στα κοινωνικά δίκτυα, καταδεικνύουν την προβληματική εφαρμογή του νόμου.
Προβλήματα Μειονοτήτων
Προτεστάντες και Μάρτυρες του Ιεχωβά αντιμετωπίζουν, σύμφωνα πάντα με την έκθεση, πολλαπλά εμπόδια, όπως περιορισμούς στη δημιουργία και εγγραφή χώρων λατρείας, έλλειψη δικαιωμάτων ταφής και οικονομικές κυρώσεις λόγω αντίρρησης συνείδησης. Η αντιμετώπιση των συγκεκριμένων μειονοτήτων παραμένει μια μεγάλη πρόκληση για τη θρησκευτική ελευθερία στην Τουρκία.
Πρόσφυγες και Θρησκευτικές Διώξεις
Η Τουρκία χαρακτηρίζεται ως χώρα υποδοχής μεγάλου αριθμού προσφύγων, μεταξύ των οποίων πολλοί διώκονται λόγω της θρησκείας τους, όπως οι Χριστιανοί από το Ιράν και οι Ουιγούροι μουσουλμάνοι από την Κίνα. Παρόλα αυτά, οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν περιορισμούς στην εσωτερική τους μετακίνηση και κινδυνεύουν με απέλαση, κάτι που μπορεί να θέσει τη ζωή τους σε κίνδυνο στις χώρες προέλευσής τους.
Ελευθερία λατρείας για ιστορικές κοινότητες
Ιστορικές κοινότητες όπως οι Εβραίοι, οι Ελληνορθόδοξοι, οι Συρορθόδοξοι και οι Αρμένιοι έχουν κάποια ελευθερία λατρείας, ωστόσο συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις, όπως οι καθυστερήσεις στην ανανέωση αδειών παραμονής ξένων κληρικών, γεγονός που περιορίζει τη θρησκευτική τους αυτονομία.
