Μπορεί η Τουρκία και η έννοια «κράτος δικαίου» να απέχουν έτη φωτός μεταξύ τους, ωστόσο η Ευρώπη είναι αποφασισμένη να κάνει τα… στραβά μάτια για τον Ταγίπ Ερντογάν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόκειται να συνεχίσει να διοχετεύει δισεκατομμύρια ευρώ στην Τουρκία, παρά τη σαρωτική καταστολή των πολιτικών αντιπάλων του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Οι Βρυξέλλες προειδοποίησαν τον νότιο γείτονά τους να «υπερασπιστεί τις δημοκρατικές αξίες» μετά τη σύλληψη του ηγέτη της αντιπολίτευσης Εκρέμ Ιμάμογλου από τις εκεί αρχές το Σαββατοκύριακο. Αλλά η στρατηγική σημασία της Τουρκίας σημαίνει ότι το μπλοκ πιθανότατα θα καταλήξει να κάνει τα στραβά μάτια.
Και ο Ερντογάν το γνωρίζει αυτό.
Όσον αφορά τον Τούρκο πρόεδρο, «ό,τι κι αν κάνει, η ΕΕ θα πρέπει να το ακολουθήσει», δήλωσε ο Dimitar Bechev, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Δύο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, στους οποίους παραχωρήθηκε ανωνυμία για να μιλήσουν για τις συνομιλίες κεκλεισμένων των θυρών, δήλωσαν στο POLITICO ότι το καθεστώς της Τουρκίας ως υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ την υποχρεώνει να τηρεί τις δημοκρατικές αξίες και ότι οι Βρυξέλλες θα αντιδράσουν στις παραβιάσεις.
«Παρακολουθούμε την εξελισσόμενη κατάσταση στην Τουρκία με μεγάλη ανησυχία», δήλωσε ένας από αυτούς. Με περισσότερους από χίλιους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, να έχουν συλληφθεί από τις δυνάμεις ασφαλείας από την έναρξη των ταραχών την περασμένη εβδομάδα, «οι τελευταίες εξελίξεις αντιβαίνουν στην ίδια τη λογική της ένταξης στην ΕΕ».
Ωστόσο, δεδομένης της σημασίας της Τουρκίας σε θέματα μετανάστευσης, εμπορίου, ενέργειας και άμυνας, η όποια αντίδραση της ΕΕ είναι απίθανο να ανατρέψει τις σχέσεις μεταξύ Βρυξελλών και Άγκυρας, παραδέχθηκε ο άλλος.
Η Τουρκία υπέβαλε αίτηση ένταξης στην ΕΕ το 1999. Αν και οι συνομιλίες έχουν φτάσει σε αδιέξοδο την τελευταία δεκαετία, η χώρα εξακολουθεί να λαμβάνει δισεκατομμύρια σε ενταξιακά κονδύλια. Η Άγκυρα έχει επίσης λάβει περίπου 9 δισεκατομμύρια ευρώ σε βοήθεια για τη φιλοξενία προσφύγων από τη Μέση Ανατολή και βρίσκεται στη σειρά για τεράστια χρηματικά ποσά για τη στήριξη των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών.
Σήμερα, ως σημαντικός κόμβος για τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, η Τουρκία απολαμβάνει εμπορικές ροές με την ΕΕ αξίας άνω των 200 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως. Από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 έχει επίσης καθοριστική σημασία για τον έλεγχο της πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα και για την επιβολή κυρώσεων κατά της Μόσχας. Πρόσφατα συζητήθηκε ως σημαντικός συνεισφορέας σε οποιαδήποτε ενδεχόμενη ειρηνευτική αποστολή στην Ουκρανία.
«Το status quo πριν από τη σύλληψη του İmamoğlu ήταν άνετο για την ΕΕ επειδή υπήρχε ακριβώς αρκετή δημοκρατία», δήλωσε ο Bechev. Οι πρόσφατες εξελίξεις, πρόσθεσε, δεν είναι αρκετά σοβαρές για να το αλλάξουν αυτό.
Η καλύτερη άμυνα
Ως υποψήφια χώρα της ΕΕ, η Τουρκία μπορεί δυνητικά να έχει πρόσβαση σε κοινές προμήθειες αξίας 800 δισεκατομμυρίων ευρώ από κονδύλια που έχουν σχεδιαστεί για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών του μπλοκ, σύμφωνα με το σχέδιο « Ετοιμότητα 2030 » που παρουσίασαν οι ηγέτες της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα.
Ωστόσο, η Ελλάδα και η Κύπρος -και οι δύο σε μακροχρόνιες συγκρούσεις με την Τουρκία- πιέζουν για περιορισμούς, με διπλωμάτες να δηλώνουν στο POLITICO ότι σκοπεύουν να επιβάλουν μια ρήτρα που θα απαιτεί η αμυντική ώθηση να γίνεται «με την επιφύλαξη του ειδικού χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών».
Με τις εκπαιδευμένες από το ΝΑΤΟ ένοπλες δυνάμεις της και το τεράστιο στρατιωτικο-βιομηχανικό της σύμπλεγμα, ωστόσο, η Άγκυρα είναι πεπεισμένη ότι αυτές οι αντιρρήσεις θα παρακαμφθούν.
Αν οι Ευρωπαίοι «θέλουν την τουρκική συμμετοχή σε ορισμένους τομείς -για παράδειγμα, την αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία στο μέλλον- τότε θα πρέπει να δώσουν πρόσβαση στην Τουρκία», δήλωσε ο πρώην πρέσβης της Τουρκίας στην ΕΕ Σελίμ Γενέλ.
Ο Yenel δήλωσε ότι η εσωτερική κατάσταση είναι άσχημη – «δεν έχει απομείνει κανένας νόμος» στην Τουρκία, υποστήριξε – αλλά προέβλεψε ότι «αφού φαίνεται ότι η ΕΕ χρειάζεται την Τουρκία, δεν θα μας πιέσουν». Όσον αφορά τις δυτικές αξίες που πρέπει να τηρούν οι χώρες για να ενταχθούν, είπε, ο Ερντογάν «παριστάνει το χειροκρότημα».
Ταραγμένα νερά
Η Ελλάδα και η Κύπρος πρέπει τώρα να εκτελέσουν μια λεπτή πράξη ισορροπίας, αφού βρίσκονταν σε διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων με την Άγκυρα πριν από την τελευταία πολιτική κρίση.
«Θα υποστηρίξουμε, φυσικά, μια αυστηρή θέση καταδίκης των σημερινών εξελίξεων στην Τουρκία, αλλά χωρίς να είμαστε η αφορμή», δήλωσε ανώτερος Έλληνας αξιωματούχος, αναγνωρίζοντας ότι ακόμη και η Αθήνα δεν θα μπορούσε να πάει πολύ μακριά.
«Η αμυντική βιομηχανία παραμένει ένα μεγάλο κενό για την Ευρώπη και αυτό ανοίγει το δρόμο για αυτή την πολιτική ανταλλαγής που βλέπουμε να λαμβάνει χώρα».
Η Κύπρος βρίσκεται επίσης σε δύσκολη θέση, καθώς η Τουρκία φάνηκε να υιοθετεί πολύ πιο διαλλακτικό τόνο κατά τη διάρκεια των άτυπων συνομιλιών για το Κυπριακό που διεξήχθησαν την περασμένη εβδομάδα στη Γενεύη.
«Η αποτελεσματική πίεση από την ΕΕ είναι απαραίτητη», δήλωσε ο Κύπριος ευρωβουλευτής Μιχάλης Χατζηπαντελάς, ζητώντας “στοχευμένες κυρώσεις”. Ταυτόχρονα, όμως, «τα μέτρα θα πρέπει να είναι στοχευμένα και να συνδέονται με την πρόοδο στα πιο πάνω ζητήματα, ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω αποξένωση της χώρας, η οποία θα οδηγούσε σε πιο προκλητικές πολιτικές».
