Μια σημαντική διπλωματική εξέλιξη καταγράφεται στο μέτωπο της Μαύρης Θάλασσας, καθώς Ηνωμένες Πολιτείες, Ρωσία και Ουκρανία κατέληξαν σε συμφωνία που αποσκοπεί στην παύση των στρατιωτικών επιθέσεων και την εξασφάλιση της εμπορικής ναυσιπλοΐας. Η πρωτοβουλία αυτή, που προέκυψε από τις συνομιλίες στο Ριάντ, δεν αφήνει αδιάφορους τους διεθνείς παρατηρητές, με την Ουκρανία να εμφανίζεται επιφυλακτική και τη Ρωσία να επιδιώκει την επιστροφή της στις παγκόσμιες αγορές. Παρά τις προσδοκίες, η ουσιαστική εκεχειρία παραμένει αβέβαιη.
Η συμφωνία για τη Μαύρη Θάλασσα και οι ρωσικές απαιτήσεις
Η νέα τριμερής συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ, Ουκρανίας και Ρωσίας δίνει προτεραιότητα στην προστασία της ναυσιπλοΐας στη Μαύρη Θάλασσα και στην αποφυγή στρατιωτικών επιθέσεων στην περιοχή. Κομβικό σημείο της συμφωνίας είναι η ρωσική απαίτηση για άρση ορισμένων οικονομικών κυρώσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και λιπασμάτων, τις οποίες η Μόσχα θεωρεί κρίσιμες για την επισιτιστική ασφάλεια παγκοσμίως.
Παράλληλα, η Ρωσία θέτει κόκκινη γραμμή στο ζήτημα του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, αρνούμενη οποιαδήποτε μεταβίβαση του ελέγχου του, υποστηρίζοντας πως κάτι τέτοιο θα έθετε σε κίνδυνο τη λειτουργική και πυρηνική του ασφάλεια.
Οι Ουκρανικές επιφυλάξεις και η στάση Ζελένσκι
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, παρότι χαιρετίζει τη συμφωνία ως ένα πιθανό βήμα προς την αποκλιμάκωση, παραμένει επιφυλακτικός απέναντι στις προθέσεις της Ρωσίας. Καλεί για αυστηρή εποπτεία της εφαρμογής της συμφωνίας και προειδοποιεί ότι οποιαδήποτε παραβίαση από ρωσικής πλευράς θα πρέπει να επιφέρει νέες κυρώσεις και ενίσχυση της στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία.
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη συμμετοχή τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, στην εποπτεία της εφαρμογής της συμφωνίας, με ρόλο-κλειδί στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και της ενεργειακής υποδομής της περιοχής.
Οι όροι των ΗΠΑ και τα σημεία συμφωνίας με Ουκρανία
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι ήρθαν σε συμφωνία με την Ουκρανία για:
Εξασφάλιση της εμπορικής ναυσιπλοΐας χωρίς στρατιωτική αξιοποίηση πλοίων.
Ανταλλαγή αιχμαλώτων και επιστροφή ανηλίκων Ουκρανών.
Απαγόρευση επιθέσεων σε ενεργειακές εγκαταστάσεις εκατέρωθεν.
Συνεργασία για μόνιμη ειρήνη και κάλεσμα προς άλλες χώρες να στηρίξουν τη συμφωνία.
Η θέση της Ρωσίας και η ανάγκη για οικονομική επανένταξη
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ χαρακτήρισε τη συμφωνία ως θετική για τη Ρωσία, κυρίως λόγω της προοπτικής ομαλοποίησης των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων και λιπασμάτων. Παράλληλα, εξέφρασε ανησυχίες για τις πιέσεις από Ευρωπαίους συμμάχους της Ουκρανίας που ενδεχομένως να εμποδίσουν μια συμβιβαστική λύση.
Ο Λαβρόφ επαίνεσε τη στάση της κυβέρνησης Τραμπ, επισημαίνοντας την ανάγκη για αποκλιμάκωση των πυρηνικών εντάσεων και αποκατάσταση των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας, αν και με σαφή επιφύλαξη για την αξιοπιστία της άλλης πλευράς.
Ενεργειακές εγκαταστάσεις υπό προστασία – και για πόσο;
Μια σημαντική πτυχή της συμφωνίας είναι η συμφωνημένη αποχή από επιθέσεις σε στρατηγικής σημασίας ενεργειακές υποδομές. Αυτό περιλαμβάνει διυλιστήρια, αγωγούς, πυρηνικούς σταθμούς και φράγματα. Η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ από τις 18 Μαρτίου και θα ισχύσει για 30 ημέρες, με πρόβλεψη άρσης της υποχρέωσης τήρησής της αν υπάρξει παραβίαση από μία εκ των δύο πλευρών.
Η ΕΕ στο περιθώριο – και η ευρύτερη γεωπολιτική εικόνα
Η έλλειψη άμεσης εμπλοκής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις συνομιλίες προκαλεί ανησυχία για τον ρόλο της στις μελλοντικές εξελίξεις. Η απουσία της από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων υπογραμμίζει τον διπολισμό ΗΠΑ-Ρωσίας σε αυτό το στάδιο, ενώ η ουσιαστική επίλυση της σύγκρουσης φαίνεται να εξαρτάται πλέον από τη βούληση των ισχυρών, περισσότερο παρά από πολυμερείς ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες.
Ο αναλυτής Μάικλ Κλαρκ του Sky News εμφανίζεται επιφυλακτικός ως προς τη μακροπρόθεσμη επίδραση της συμφωνίας. Αν και αναγνωρίζει τις θετικές πτυχές, θεωρεί ότι τα βαθύτερα προβλήματα παραμένουν άλυτα και πως η προσωπική ανάμειξη του Τραμπ, παρά την αποφασιστικότητα που επιδεικνύει, ενδέχεται να μην διαρκέσει αν η διαδικασία συναντήσει δυσκολίες.
Η συμφωνία στη Μαύρη Θάλασσα μπορεί να λειτουργήσει ως ένα πρώτο δοκιμαστικό βήμα. Το αν θα οδηγήσει σε μόνιμη αποκλιμάκωση ή θα μείνει μια σύντομη ανάπαυλα εξαρτάται από τη συνέπεια όλων των πλευρών —και από το κατά πόσο η διεθνής κοινότητα θα διατηρήσει το ενδιαφέρον της για μια σταθερή λύση.
