Πόλεις στη Γαλλία και το Βέλγιο προσφέρουν δωρεάν κοτόπουλα εδώ και χρόνια για την καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων. Θα μπορούσε η ιδέα να εφαρμοστεί αλλού;
Το Πάσχα του 2015, το μικρό χωριό Κολμάρ της Γαλλίας άρχισε να μοιράζει δωρεάν κοτόπουλα στους κατοίκους του. Στόχος αυτού του πιλοτικού προγράμματος, που ξεκίνησε από το τμήμα συλλογής απορριμμάτων στην κοινότητα της βορειοανατολικής Γαλλίας, ήταν να μειωθεί η σπατάλη τροφίμων.
Το έργο ήταν στα σκαριά εδώ και αρκετό καιρό. Ο τότε πρόεδρος του Colmar Agglomération (ένας ρόλος παρόμοιος με δήμαρχο), Ζιλμπέρ Μεγιέ, είχε επανεκλεγεί το 2014 με σύνθημα «μια οικογένεια, μια κότα», που είχε στόχο να ενθαρρύνει τους κατοίκους να υιοθετήσουν ένα κοτόπουλο. Την επόμενη χρονιά ξεκίνησε το πλάνο, σε συνεργασία με δύο κοντινές φάρμες κοτόπουλων. Οι κάτοικοι ενθαρρύνθηκαν να σκεφτούν τα δωρεάν αυγά..
Περισσότερα από 200 σπίτια σε τέσσερις δήμους εγγράφηκαν τότε και τους δόθηκαν δύο κοτόπουλα στον καθένα – είτε κόκκινα κοτόπουλα (Poulet Rouge) είτε κοτόπουλα Αλσατίας, μια παλιά και τοπική ράτσα.
Κάθε νοικοκυριό υπέγραψε μια δέσμευση για την εκτροφή των κοτόπουλων, με την κατανόηση ότι το τμήμα απορριμμάτων θα μπορούσε να διεξάγει επιτόπιους ελέγχους καλής μεταχείρισης των ζώων ανά πάσα στιγμή. Δεν παρασχέθηκαν κοτέτσια. Ήταν στο χέρι των κατοίκων να χτίσουν ή να αγοράσουν το δικό τους. Το τμήμα εξασφάλισε ότι κάθε σπίτι είχε αρκετό χώρο για τις κότες – μεταξύ 8 και 10 τετραγωνικών μέτρων.
Το πρόγραμμα ήταν επιτυχές – και βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. «Με τα χρόνια κι άλλοι δήμοι προσχώρησαν και από το 2022 συμμετείχαν και οι 20 δήμοι του οικισμού», λέει ο Ερίκ Στρομάν, σημερινός πρόεδρος του Colmar Agglomération.
Μέχρι σήμερα, 5.282 κότες έχουν διανεμηθεί στους κατοίκους της περιοχής και οι αιτήσεις είναι ανοιχτές για τον επόμενο γύρο διανομής τον Ιούνιο του 2025. Όχι μόνο οι κάτοικοι έλαβαν άφθονη προσφορά δωρεάν αυγών, αλλά έχει αποτραπεί επίσης η σπατάλη τροφής από τους χώρους υγειονομικής ταφής, καθώς τα κοτόπουλα τρέφονται με υπολείμματα τροφίμων που διαφορετικά θα πετιούνταν
«Λαμβάνοντας υπόψη ότι μια κότα έχει προσδόκιμο ζωής τέσσερα χρόνια κατά μέσο όρο και ότι καταναλώνει 150 γραμμάρια βιολογικών αποβλήτων την ημέρα, υπολογίζουμε ότι έχουμε αποφύγει 273,35 τόνους βιολογικών αποβλήτων [από το 2015]», λέει ο Στρομά. Τα απορρίμματα τροφίμων συνεισφέρουν περισσότερες εκπομπές μεθανίου στην ατμόσφαιρα από οποιοδήποτε άλλο υλικό υγειονομικής ταφής, λόγω του γρήγορου ρυθμού αποσύνθεσής τους.
Στις ΗΠΑ, περίπου το 58% των εκπομπών μεθανίου που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα από τους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων προέρχονται από απόβλητα τροφίμων. Αν και έχει μικρότερη διάρκεια ζωής στην ατμόσφαιρα από το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο έχει επιπτώσεις στην υπερθέρμανση του πλανήτη περισσότερο από 80 φορές υψηλότερο από το CO2 σε μια περίοδο 20 ετών.
Περίπου το ένα τρίτο των τροφίμων που παράγονται για τον άνθρωπο χάνεται ή σπαταλάται παγκοσμίως, που ανέρχεται σε 1,3 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως. Η απώλεια και η σπατάλη τροφίμων ευθύνονται για το 8-10% των ετήσιων παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου – που είναι σχεδόν πέντε φορές το σύνολο των εκπομπών από τον τομέα των αερομεταφορών.
Παρόλο που οι ιδιοκτήτες κοτόπουλων στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν συμβουλευτεί να αποφεύγουν να ταΐζουν τα πουλιά με υπολείμματα κουζίνας λόγω ανησυχιών για εξάπλωση ασθενειών, είναι απολύτως νόμιμο να το κάνουν αλλού στον κόσμο και μπορεί να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στη μείωση της σπατάλης τροφίμων – και να ξεκινήσει ένας κύκλος που ωφελεί όλους.
«Τα κοτόπουλα καθιστούν δυνατή την προώθηση παραδοσιακών πρακτικών κυκλικής οικονομίας που εξακολουθούν να είναι επίκαιρες σήμερα, ιδιαίτερα στα χωριά, και που τώρα αναπτύσσονται ακόμη και σε αστικές περιοχές: τα κοτόπουλα που τρέφονται με τα απορρίμματα τροφής μας παρέχουν φρέσκα αυγά», λέει ο Στρομάν. Ένα επιπλέον όφελος είναι ότι τα κοτόπουλα μπορούν να διδάξουν στα παιδιά για τα ζώα και τη σημασία της προστασίας του φυσικού κόσμου, προσθέτει.
Το Κολμάρ δεν είναι η μόνη πόλη που μοιράζει δωρεάν πουλερικά– ούτε ήταν η πρώτη που το έκανε. Το 2012 σε μια άλλη μικρή πόλη της βορειοδυτικής Γαλλίας που ονομάζεται ΠΙνσέ, προσφέρθηκαν δύο κοτόπουλα σε κάθε νοικοκυριό για να τα βοηθήσουν να περιορίσουν τα οργανικά απόβλητα. «Καταρχάς ήταν ένα αστείο, αλλά μετά καταλάβαμε ότι ήταν μια πολύ καλή ιδέα», είπε η Λιντι Παστό, δήμαρχος του Πινσέ στα τοπικά μέσα ενημέρωσης εκείνη την εποχή. Συνολικά σε 31 οικογένειες δόθηκαν κοτόπουλα, μαζί με μια σακούλα ζωοτροφών, με τις αρχές να αποκαλούν το σχέδιο «έκπληξη» επιτυχία.
Στο Βέλγιο, μοιράζονται κοτόπουλα στις πόλεις Μουσκρόν και Αμβέρσα και στην επαρχία της Λιμβουργίας αν και οι κάτοικοι έπρεπε να υπογράψουν συμφωνία για να μην τρώνε τα κοτόπουλα για τουλάχιστον δύο χρόνια. Περισσότερες από 2.500 οικογένειες υιοθέτησαν κότες μόνο σε ένα χρόνο στο Λιμβουργία, σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, ενώ στο Moυσκρόν, 50 ζευγάρια κοτόπουλα δόθηκαν στον δεύτερο γύρο του προγράμματος, αφού το αρχικό δώρο ήταν επιτυχημένο.
Θεωρητικά, το σχέδιο φαίνεται σαν μια καλή ιδέα, ειδικά σε μέρη του κόσμου όπου τα αυγά είναι είτε ελλιπή είτε πολύ ακριβά. Στην Καλιφόρνια ή τη Νέα Υόρκη, για παράδειγμα, μια ντουζίνα αυγά κοστίζουν περίπου 9 δολάρια.. Καθώς ορισμένες ράτσες κοτόπουλου μπορούν να γεννούν έως και 300 αυγά κάθε χρόνο, ένα κοτόπουλο μπορεί να γεννά αυγά αξίας έως 225 δολαρίων, κάθε χρόνο.
Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν αυτήν τη στιγμή έλλειψη αυγών λόγω έξαρσης της γρίπης των πτηνών – και ως αποτέλεσμα οι τιμές των αυγών έχουν εκτοξευθεί κατά 36% σε σύγκριση με το 2023 – αλλά η διανομή δωρεάν κοτόπουλων δεν θα ήταν μια «κατάλληλη» απάντηση, λέει ο ο Mark Bomford, διευθυντής του προγράμματος βιώσιμων τροφίμων του Πανεπιστημίου Yale.
«Οικονομικά, ο απότομος πληθωρισμός για ένα βασικό είδος παντοπωλείου όπως τα αυγά βλάπτει τους φτωχούς πολύ περισσότερο από ό,τι τους πλούσιους. Για να φροντίσεις τα κοτόπουλα χρειάζεσαι τροφή, νερό, στέγαση, χώρο και ελεύθερο χρόνο» λέει. «Οι περισσότεροι άνθρωποι με χαμηλότερα εισοδήματα δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά τα πράγματα. Μέχρι να λάβετε υπόψη όλα αυτά τα κόστη, τα κοτόπουλα σπάνια είναι “δωρεάν” και λίγοι άνθρωποι συνειδητοποιούν οποιαδήποτε καθαρή εξοικονόμηση κόστους στα αυγά»
