Σε αναταραχή βρίσκονται τις τελευταίως ώρες τα παγκόσμια χρηματιστήρια σε Ευρώπη και ΗΠΑ μετά και από το μίνι κραχ στη Wall Street. Οι μετοχές υψηλής τεχνολογίας κατέγραψαν ισχυρές απώλειες ενώ την ανησυχία των επενδυτών ενέτεινε η άνοδος στις αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων. Ενδεικτικά ο δείκτης Dow Jones της βιομηχανίας έκλεισε την Τετάρτη 10 Οκτωβρίου με πτώση 831,83 μονάδων (-3,15%), στις 25.598,74 μονάδες.
Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο χρηματιστηριακό κραχ και τι είχε συμβεί στην περίπτωση της Ελλάδας το μακρινό 1999; Ας τα εξετάσουμε όλα από την αρχή.
Τι είναι το κραχ;
Για να καταλάβουμε τι εννοούμε με τον όρο «χρηματιστηριακό κραχ», πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε ακριβώς πως τι συμβαίνει μια συνηθισμένη ημέρα σε ένα οποιοδήποτε χρηματιστήριο. Εκεί, πολλών ειδών περιουσιακά στοιχεία, όπως για παράδειγμα μετοχές ή ομόλογα ακόμα και πολύτιμα μέταλλα, αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Τι σημαίνει αυτό; Ότι μέσα στην ημέρα αγοράζονται και πωλούνται σε τιμές οι οποίες διαμορφώνονται εκείνη ακριβώς τη στιγμή. Δεν είναι δηλαδή πάντα οι ίδιες αλλά προκύπτουν από την προσφορά και τη ζήτηση. Σε περίπτωση που αυτές οι τιμές κινηθούν ξαφνικά και απότομα προς τα κάτω πολύ (συνήθως αναφερόμαστε σε μείωση από 10% και πάνω) αυτό θεωρείται μία πολύ μεγάλη πτώση η οποία ουσιαστικά «καταστρέφει» όσους είχαν από πριν φροντίσει να επενδύσουν στα αντίστοιχα περιουσιακά στοιχεία. Αυτή η μεγάλη, ξαφνική και αρνητική αλλαγή της τιμής, η οποία συμβαίνει σε ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα και αναταράζει την καθημερινότητα ενός χρηματιστηρίου, είναι αυτό που ορίζουμε ως Κραχ.
Πώς φτάνουμε σε ένα Κραχ;
Αυτήν την ερώτηση με δυσκολία την απαντούν ακόμα και οι οικονομολόγοι. Σύμφωνα πάντως με την επικρατούσα θεωρία, το κραχ είναι αποτέλεσμα της προΰπαρξης κάποιας φούσκας ενός περιουσιακού στοιχείου. Της απότομης δηλαδή και χωρίς ιδιαίτερου λόγου αύξησης της τιμής ενός περιουσιακού στοιχείου, μόνο και μόνο επειδή ο κόσμος πιστεύει πως αυτό πρόκειται να συμβεί. Πώς συμβαίνει αυτό;
Αν για παράδειγμα ένας φημισμένος οικονομολόγος υποστηρίξει σε δημόσια δήλωση ότι μια μετοχή αξίζει και πως αναμένει να δει την τιμή της να αυξάνεται, τότε αρκετοί που θα πιστέψουν στα λεγόμενα του, θα σπεύσουν να αγοράσουν όντως ποσότητες της μετοχής. Το γεγονός αυτό θα δημιουργήσει έντονη ζήτηση στην αγορά της μετοχής και θα αυξήσει την τιμή της, ακόμα και στην περίπτωση που ο οικονομολόγος έλεγε ψέματα. Έτσι προκύπτει μία φούσκα.
Κάποια χρονική στιγμή η τιμή της μετοχής θα έχει αυξηθεί τόσο πολύ, που θα αρχίσει να επικρατεί αμφιβολία για την περαιτέρω ανοδική προοπτική της. Έτσι ο κόσμος θα σταματήσει να την αγοράζει και ίσως κάποιοι αρχίσουν να πουλάνε ποσότητες της. Θα υπάρξει άρα μείωση της ζήτησης στην αγορά και αύξηση της προσφοράς της, κάτι που θα διαμορφώσει την τιμή της στο επίπεδο που πράγματι θα έπρεπε να βρίσκεται. Αυτή η επιστροφή της τιμής μπορεί να γίνει είτε σταδιακά είτε ακόμα και σε μια ημέρα. Το γνωστό σε όλους, σκάσιμο της φούσκας.
Τι είχε συμβεί στην Ελλάδα το 1999;
Πριν από το 1999, το ελληνικό χρηματιστήριο γνώρισε μια περίοδο μεγάλης άνθησης, λόγω της ένταξης της Ελλάδας στην ΟΝΕ καθώς και της προοπτική ανάληψης των Ολυμπιακών Αγώνων από τη χώρα μας. Εκείνα τα χρόνια είχε επικρατήσει στους επενδυτές ένα κλίμα ευφορίας. Αξίζει να αναφερθεί ότι από την αρχή του 1999 μέχρι και τις 17 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους, ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών αυξήθηκε κατά 118%, σκαρφαλώνοντας έτσι στις 6335,04 μονάδες βάσης.
Στις 23 Σεπτεμβρίου του 1999 όμως τίποτα δε θύμιζε την περίοδο ευημερίας των προηγούμενων μηνών. Ο Γενικός Δείκτης εμφάνισε μέσα σε 3 μόνο ημέρες μείωση της τάξης του 12,7% και το ελληνικό χρηματιστήριο ξεκίνησε από τότε μία μεγάλη πορεία προς τα κάτω. Πολλές μετοχές που είχαν εισαχθεί στο Χρηματιστήριο αποδείχθηκαν «φούσκες», δηλαδή άνευ αντικρίσματος μετοχές με εταιρείες χωρίς έργο αλλά μόνο σκοπό την ελκυστική εικόνα στο χρηματιστήριο. Κάτι που κατέστρεψε την ελληνική οικονομία και αυτό γιατί την εποχή εκείνη δεν ασχολιόταν με το χρηματιστήριο μόνο ο επιχειρηματικός κόσμος. Λέγεται πως γραφεία αγοραπωλησίας μετοχών υπήρχαν ακόμα και σε μικρά χωριά, ζημιώνοντας έτσι πολλές ελληνικές οικογένειες.
Επιμέλεια: Ευθύμης Κάλφας