«Πόλεμος» στον υπερτουρισμό – Η στεγαστική κρίση φέρνει μέτρα σε Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία

Η μία μετά την άλλη οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου λαμβάνουν μέτρα για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στέγασης, αλλά και την αυξανόμενη δυσαρέσκεια για το υψηλό κόστος – Τα μέτρα της Ισπανίας, ίσως αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση

Η πρόσφατη απόφαση της ισπανικής κυβέρνησης να φορολογήσει τους ξένους, εκτός ΕΕ, αγοραστές ακινήτων, προκάλεσαν έκπληξη αλλά και μεγάλη συζήτηση, καθώς η στεγαστική κρίση εξελίσσεται σε μάστιγα, ιδιαίτερα στα νότια της Ευρώπης, και δη τις μεσογειακές χώρες.

Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ ανακοίνωσε τη Δευτέρα ένα πακέτο 12 προτάσεων που στοχεύει στην παροχή «περισσότερης στέγασης, καλύτερης ρύθμισης και μεγαλύτερης βοήθειας», ιδιαίτερα στους νέους των οποίων τα εισοδήματα δεν καταφέρουν να συμβαδίσουν με το κόστος στέγασης

Οι τιμές των κατοικιών αυξάνονται επίσης σταθερά, ειδικά σε πόλεις και παράκτιες περιοχές όπου πολλοί ξένοι αγοραστές – ιδιαίτερα Βρετανοί – έχουν αγοράσει σχετικά ακριβά ακίνητα για κερδοσκοπία ή για να τα νοικιάσουν ως εξοχικές κατοικίες μικρής διαμονής κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Η Ισπανία είναι μία από τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από τη ζήτηση για εξοχικά ακίνητα, καλωσορίζοντας περισσότερους από 88,5 εκατομμύρια επισκέπτες μόνο το 2024. Ο «υπερτουρισμός» γίνεται αισθητός από τους ντόπιους που προσπαθούν απεγνωσμένα να αντέξουν οικονομικά τα σπίτια τους, βγαίνοντας όλο και περισσότερο στους δρόμους για να απαιτήσουν δράση. Αλλά οι Ισπανοί δεν είναι μόνοι στη μάχη τους για οικονομικά προσιτή στέγαση και βιώσιμες τουριστικές πρακτικές.

Στην Πορτογαλία, παρόμοια προβλήματα με τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις διακοπών και την έλλειψη οικονομικά προσιτών κατοικιών έχουν οδηγήσει τους κατοίκους να κινητοποιηθούν σε πόλεις σε όλη τη χώρα με πανό που φωνάζουν: «Πρέπει να επιλέξω μεταξύ της πληρωμής για ένα σπίτι ή του φαγητού».

Η Γαλλία έλαβε μέτρα στα τέλη του περασμένου έτους για να μετριάσει την αυξανόμενη απογοήτευση σχετικά με τη διαθεσιμότητα κατοικιών, περνώντας ένα πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο για την ενίσχυση των κανονισμών στην αγορά βραχυπρόθεσμης τουριστικής ενοικίασης. Ο αριθμός αυτών των ενοικίων αυξήθηκε από 300.000 σε 1,2 εκατομμύρια μεταξύ 2016 και 2024.

Οι τουρίστες συρρέουν επίσης ανατολικότερα αναζητώντας λιγότερο ακριβά καταλύματα και ακίνητα για να αγοράσουν ως εξοχικές κατοικίες ή μεσοπρόθεσμες επενδύσεις. Η ελληνική κυβέρνηση πιέστηκε να δράσει πέρυσι, ανακοινώνοντας μια σαρωτική απαγόρευση των αδειών βραχυχρόνιας μίσθωσης σε τρεις κεντρικές περιοχές της Αθήνας λόγω «μεγάλης πίεσης στην κοινωνία».

Το «ισπανικό παράδειγμα»

Η Ισπανία έδωσε τον τόνο με έναν φιλόδοξο κατάλογο προτάσεων πολιτικής που επικεντρώνονται στη μεταρρύθμιση του κατασκευαστικού κλάδου, εξασφαλίζοντας προσιτά ενοίκια και προσφέροντας κίνητρα σε όσους ακολουθούν τις κατευθυντήριες γραμμές ενοικίασης.

Αμφιλεγόμενα, το πακέτο περιλαμβάνει φόρο έως και 100% για ακίνητα που αγοράζονται από μη κατοίκους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι Βρετανοί αγοραστές είναι εδώ και καιρό δεκτικοί στην προσφορά της Ισπανίας για πολυτελείς βίλες στον ήλιο για ένα κλάσμα της τιμής αυτού που θα μπορούσαν να πληρώσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Αυτά δεν είναι απαραίτητα τα «προσιτά» σπίτια που απαιτούν οι απλοί εργαζόμενοι Ισπανοί. Ωστόσο, οι ξένοι αγοραστές που κερδοσκοπούν σε ακίνητα δεν βοήθησαν το συναίσθημα ότι οι κάτοικοι δεν αλλάζουν για να φιλοξενήσουν ξένους επενδυτές.

Ο Σάντσεθ σημείωσε ότι μόνο το 2023, μη κάτοικοι από χώρες εκτός της ΕΕ αγόρασαν 27.000 σπίτια και διαμερίσματα στην Ισπανία, «όχι για να ζήσουν σε αυτά, αλλά κυρίως για να κερδοσκοπήσουν».

Είπε ότι αυτό ήταν «κάτι που, στο πλαίσιο των ελλείψεων που βιώνουμε, δεν μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά».

Η απάντηση από την κυβέρνηση αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης τάσης των ηγετών που προσπαθούν βιαστικά να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη δυσφορία με τον αντιληπτό υπερτουρισμό και την έλλειψη αξιοπρεπούς, προσιτής στέγασης.

Με τις διαδηλώσεις να αυξάνονται σε όλη την ήπειρο, άλλοι ονειρεμένοι προορισμοί μπορεί σύντομα να πιεστούν να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, όπως αναφέρει σε δημοσίευμά της η Daily Mail αποτυπώνοντας την εικόνα που επικρατεί στις μεσογειακές χώρες, που μαστίζονται από το κόστος στέγασης.

«Έκρηξη οργής» στην Ελλάδα

Οργή ξέσπασε στην Ελλάδα πέρυσι, καθώς μηνύματα εμφανίστηκαν γραμμένα σε τοίχους στην Αθήνα .

Εξαγριωμένοι διαδηλωτές βγήκαν επίσης στους δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας για να εκφράσουν την οργή τους για τον αυξανόμενο αριθμό τουριστών που πλημμυρίζουν τα σπίτια τους.

Η Ελλάδα, με 32 εκατομμύρια επισκέπτες το 2023, απεχθάνεται να μεταδίδει τα επίσημα μηνύματα που γυρίζουν πίσω τους ξένους επισκέπτες.

Ο τουρισμός συνεισφέρει μεταξύ 62,8 δισ. ευρώ και 75,6 δισ. ευρώ στην ελληνική οικονομία, περίπου το ένα τρίτο του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος ετησίως, σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ).

Αλλά τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την απαγόρευση των αδειών βραχυχρόνιας μίσθωσης σε τμήματα της Αθήνας – μια σημαντική νίκη για τους διαδηλωτές.

Μεταξύ Απριλίου και Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους, ο ημερήσιος φόρος στις βραχυχρόνιες μισθώσεις θα αυξηθεί επίσης στα οκτώ ευρώ – από 1,50 ευρώ τα προηγούμενα χρόνια.

Ενδέχεται να χρειαστούν ευρύτερες μεταρρυθμίσεις, με τον αριθμό των επισκεπτών της Ελλάδας να αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2030.

Αλλά η Ελλάδα απέχει πολύ από το να εξετάσει τις συνολικές στεγαστικές μεταρρυθμίσεις που εξετάζει η Ισπανία.

Τα ζητήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, η οποία εξακολουθεί να ανακάμπτει από μια σχεδόν δεκαετή κρίση χρέους, υπερβαίνουν κατά πολύ εκείνα που επηρεάζουν την Ισπανία, με τους εδραιωμένους χαμηλούς μισθούς να καθιστούν όλο και πιο δύσκολο ακόμη και για τους ειδικευμένους επαγγελματίες να είναι σε θέση να αντέξουν οικονομικά τα σπίτια.

Η Ελλάδα παλεύει επίσης με το αυξανόμενο κόστος κατασκευής, το οποίο περιορίζει την ικανότητα του κράτους να παρέχει τις σαρωτικές αλλαγές που έχει προτείνει η Ισπανία.

Πρόβλημα στέγασης στη Γαλλία

Το όνειρο της συνταξιοδότησης στη νότια Γαλλία είναι είτε πιο επιθυμητό είτε εφικτό για πολλούς Βρετανούς, παρά την αλλαγή των κανόνων το 2021.

Η Γαλλία παλεύει με τη δική της στεγαστική κρίση, η οποία περιγράφεται σε κάποιο βάθος όταν έγινε αισθητή από τη Le Monde τον Σεπτέμβριο του 2023.

«Τα αυξανόμενα επιτόκια περιορίζουν τη διαθεσιμότητα των στεγαστικών δανείων και μειώνουν τον αριθμό των δυνητικών αγοραστών», εκτιμά η εφημερίδα.

«Η ασθενής ζήτηση αρχίζει να επιβαρύνει τις τιμές και τη ρευστότητα των συναλλαγών.

«Η αγορά νεόδμητων κατασκευών βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, με επακόλουθο αντίκτυπο στον κατασκευαστικό κλάδο».

Η ανάλυση που κοινοποιήθηκε πέρυσι εκτίμησε ότι οι τιμές των κατοικιών στην ηπειρωτική Γαλλία αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 27,8% τα τελευταία πέντε χρόνια.

Με περισσότερους από 100 εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο, από το 2023, η Γαλλία πρέπει επίσης να ανταγωνιστεί την πρόκληση των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων και των εξοχικών κατοικιών.

Αυτό τείνει να επικεντρώνεται στο Παρίσι και σε μερικές από τις μεγάλες πόλεις-λιμάνια. Τα κυβερνητικά στοιχεία δείχνουν ότι το 80% του ετήσιου τουρισμού της χώρας συγκεντρώνεται μόνο στο 20% της χώρας.

Ενώ η Ισπανία παίρνει 442 ετήσιους τουρίστες ανά τετραγωνικό μίλι, η Γαλλία ακολουθεί στενά με 404, σημειώνει η Telegraph.

Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει την τάση, η υπουργός Τουρισμού Olivia Gregoire παρουσίασε σχέδια για τη ρύθμιση των ροών επισκεπτών σε μερικές από τις πιο δημοφιλείς τοποθεσίες της Γαλλίας το 2023.

Αυτό επρόκειτο να περιλαμβάνει ένα παρατηρητήριο τουρισμού για τη μέτρηση των ροών και τον εντοπισμό υπερφορτώσεων.

Ωστόσο, η Γαλλία δεν έχει δει ακόμη την ίδια κατακραυγή από τους κατοίκους για μεταρρύθμιση της τουριστικής βιομηχανίας της.

Παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζει λιγότερη πίεση για δράση, η Γαλλία εισήγαγε νέους κανόνες για τις βραχυπρόθεσμες τουριστικές ενοικιάσεις το 2023.

Οι φορολογικές ελαφρύνσεις για επιπλωμένα τουριστικά καταλύματα μειώθηκαν από 71% σε 50%, με ανώτατο όριο στα 77.000 ευρώ.

Η ελπίδα είναι ότι η αλλαγή θα απελευθερώσει περισσότερα ενοικιαζόμενα ακίνητα για τους μακροχρόνιους ενοικιαστές και θα κάνει τις μακροπρόθεσμες συμφωνίες πιο επιθυμητές στους ιδιοκτήτες σπιτιού – οι οποίοι θα μπορούσαν, αναπόφευκτα, να περιλαμβάνουν τους Βρετανούς.

Διαδηλώσεις στην Πορτογαλία

Παρόμοια μέτρα θα μπορούσαν να είναι ευπρόσδεκτα στην Πορτογαλία, η οποία έχει δει το δικό της μερίδιο διαδηλώσεων κατά των απρόσιτων τιμών των κατοικιών και του αυξανόμενου κόστους.

Οι διαδηλωτές πραγματοποίησαν πορεία σε μεγάλες πόλεις προς το τέλος του περασμένου καλοκαιριού με πανό με συνθήματα όπως “οι γειτονιές μας δεν είναι δική σας δουλειά” – θυμίζοντας σαφώς παρόμοια πλακάτ που κρατήθηκαν στις ισπανικές συγκεντρώσεις.

Η Πορτογαλία – όπως και η Ισπανία, η Ελλάδα και η Γαλλία – αντιμετωπίζει τη γοητεία της ενοικίασης σπιτιών για τουρίστες βραχείας διαμονής για ιδιοκτήτες ακινήτων.

Σύμφωνα με τις τάσεις γύρω από τη Μεσόγειο – Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία – οι κάτοικοι αντιμετωπίζουν χαμηλούς μισθούς και δυσκολία να ανέβουν στη σκάλα στέγασης, που επιδεινώνονται (και τρίβονται κάπως) από τους παραθεριστές που αγοράζουν ενοίκια σε πολυσύχναστες πόλεις.

Τον Σεπτέμβριο, μια ομάδα «κινήματος για τα δικαιώματα στέγασης», η Porta a Porta, κάλεσε σε διαμαρτυρίες σε 22 πόλεις.

«Αναζητήστε την πόλη σας σε αυτή τη λίστα και συμμετάσχετε στον αγώνα για το δικαίωμα στη στέγαση που θα λάβει χώρα εκεί», έγραφε το κάλεσμα για δράση.

Μεταξύ 2015 και 2021, τα ενοίκια στη χώρα αυξήθηκαν κατά 112%, σύμφωνα με τη Eurostat.

Αυτό είναι απρόσιτο για τους πολλούς, με το 67% των εργαζομένων να κερδίζουν λιγότερα από 1.000 ευρώ το μήνα το 2021.

Μόλις το 27,8% των εργαζομένων ήταν στην κατηγορία ανοδική, κερδίζοντας μεταξύ 1.000 και 2499,9 ευρώ.

Η ιστορία της Ισπανίας δεν είναι μοναδική. Οι διαμαρτυρίες ή τα προληπτικά μέτρα για την αποτροπή ορισμένων ειδών ξένων επισκεπτών έχουν επίσης μετατοπίσει τη συζήτηση στην Ιταλία, την Ολλανδία, ακόμη και τη Βρετανία.

Τα μέτρα που προτείνει η ισπανική κυβέρνηση θα χρειαστούν χρόνο για να τεθούν σε ισχύ, εάν μπορέσουν να περάσουν στο κοινοβούλιο.

Αλλά το μήνυμα είναι σαφές: οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναγκάζονται τώρα να ανταποκριθούν στην αντίληψη του υπερτουρισμού εν μέσω ενός πολύ ευρύτερου προβλήματος των κατοίκων που χάνουν τη στέγαση λόγω της υψηλής ζήτησης και της φθίνουσας προσφοράς.

Το σύνταγμα της Ισπανίας υποστηρίζει ότι όλοι οι Ισπανοί έχουν το δικαίωμα να απολαμβάνουν ένα «αξιοπρεπές και επαρκές σπίτι». Θεωρητικά τουλάχιστον, η κυβέρνηση έχει καθήκον να επιτρέψει στους πολίτες να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα.