Οι εκδόσεις Νεφέλη κυκλοφορούν τους «Μύθους του Αισώπου» σε εικονογράφηση Κώστα Μαρκόπουλου και γλωσσάρι της Ροδούλας Παππά
Από τις εκδόσεις Νεφέλη κυκλοφορούν οι “Μύθοι του Αισώπου” σε εικονογράφηση Κώστα Μαρκόπουλου. Η έκδοση συνοδεύεται από γλωσσάρι της Ροδούλας Παππά.
Αντί προλόγου
Λίγες ερωτήσεις και άλλες τόσες απαντήσεις σχετικά με τον Αίσωπο και το βιβλίο αυτό.
Οι μύθοι του βιβλίου είναι μεταφρασμένοι από τα αρχαία ελληνικά;
Οι μύθοι της έκδοσης δεν είναι μεταφράσεις. Είναι πρωτότυπη απόδοση πολλών από τους μύθους που αποδίδονται στον Αίσωπο.
«Αποδίδονται στον Αίσωπο»; Δεν είμαστε σίγουροι ότι τους έγραψε εκείνος;
Η αλήθεια είναι ότι ο Αίσωπος –αν κάποτε υπήρξε– δεν έγραψε τίποτε.
Δηλαδή, ο Αίσωπος ίσως είναι ένα φανταστικό πρόσωπο; Ίσως είναι και ο ίδιος απλώς ένας μύθος;
Κατά πάσα πιθανότητα, ο Αίσωπος ήταν υπαρκτό πρόσωπο και έζησε κατά τον 6ο αι. π.Χ. – ένας πανέξυπνος πρώην σκλάβος από τη Θράκη, χαρισματικός δημιουργός και αφηγητής σύντομων, λιτών, συχνά ευτράπελων και διδακτικών ιστοριών.
Ωστόσο, δεν επινόησε εκείνος το είδος αφήγησης που τον έκανε διάσημο ανά τους αιώνες. Ο «αισωπικός» μύθος υπήρχε τουλάχιστον μία χιλιετία νωρίτερα και έλκει την καταγωγή του από την αρχαία Μεσοποταμία. Σε ελληνικό κείμενο τον πρωτοσυναντάμε ήδη τον 8ο αι. π.Χ., δηλαδή δύο αιώνες πριν από την εμφάνιση του ιστορικού Αισώπου.
Ποιοι είναι, τότε, οι πρωτότυποι μύθοι του Αισώπου;
Στην πραγματικότητα, γνωρίζουμε ελάχιστους μύθους που ίσως τους αφηγήθηκε ο ίδιος ο Αίσωπος.
«Πρωτότυπα» των μύθων του Αισώπου δεν υπάρχουν.
Επί δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά την εποχή που υποθέτουμε ότι έζησε ο Αίσωπος δημιουργούνταν διαρκώς, προφορικά ή γραπτά, νέοι μύθοι κατά το αισωπικό πρότυπο και συγχρόνως μεταφράζονταν ή ξαναγράφονταν οι παλαιότεροι. Αυτό ξεκίνησε στη λεκάνη της Μεσογείου, αλλά σταδιακά επεκτάθηκε σχεδόν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης και, συνεπώς, συμμετείχαν πάρα πολλές ανθρώπινες γλώσσες.
Οι ιστορίες, λοιπόν, που αποδίδουμε στον Αίσωπο έχουν οπωσδήποτε όχι έναν, αλλά πολλούς δημιουργούς.
Οι μύθοι του Αισώπου στις διάφορες εκδοχές τους υπήρξαν από τα πιο πολυδιαβασμένα κείμενα της ανθρωπότητας – και κάποιοι από αυτούς εξακολουθούν να είναι και στις μέρες μας.
Κυκλοφορούν αρκετές εκδόσεις με τους μύθους στα αρχαία ελληνικά και απόδοση στα νέα ελληνικά. Αν τα κείμενά τους δεν είναι «τα πρωτότυπα» των μύθων, τότε τι είναι;
Οι σύγχρονες εκδόσεις, που περιέχουν μύθους στην αρχαία ελληνική γλώσσα και παράλληλα την απόδοσή τους στη νέα ελληνική, βασίζονται σε συλλογές μύθων οι οποίες δημιουργήθηκαν σχεδόν χίλια χρόνια μετά την εποχή του Αισώπου.
Όπως ήδη αναφέραμε, ο ίδιος ο Αίσωπος, αν κάποτε υπήρξε, δεν έγραψε απολύτως τίποτε.
Γιατί πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, από τους μύθους δεν μοιάζουν με τις ιστορίες για παιδιά όπως τις έχουμε συνηθίσει στις μέρες μας;
Κατά την ελληνική αρχαιότητα, οι μύθοι απευθύνονταν κυρίως σε ενήλικες: είτε στο πλαίσιο της ιδιωτικής ζωής, για διασκέδαση, είτε χρησιμοποιούνταν από συγγραφείς και ρήτορες σε διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Κάποιους, βέβαια, θα τους γνώριζαν και τα παιδιά.
Μόλις από τα ρωμαϊκά χρόνια, και κυρίως από τον 1ο αι. μ.Χ., οι αισωπικοί μύθοι άρχισαν να αποτελούν βασικό μέρος της εκπαίδευσης μικρών σε ηλικία μαθητών.
Τότε εμφανίζεται για πρώτη φορά και, σταδιακά, καθιερώνεται το επιμύθιο.
Στους αιώνες που ακολούθησαν, οι μύθοι αξιοποιήθηκαν στο πλαίσιο της διδασκαλίας της ρητορικής τέχνης και της ηθικής, στον δυτικό κόσμο⋅ και για την εκμάθηση γραφής, ανάγνωσης και ξένων γλωσσών, ανά την υφήλιο.
Ποιες είναι οι πηγές για τους μύθους του βιβλίου;
Στην έκδοση αποδίδονται έμμετρα, δηλαδή σε μορφή ποιήματος, αισωπικοί μύθοι από τον 8ο αι. π.Χ. μέχρι τον 17ο αι. μ.Χ.
Οι περισσότεροι από αυτούς περιλαμβάνονται στις τρεις αρχαιότερες σωζόμενες συλλογές: του Φαίδρου (1ος αι. μ.Χ., έμμετρη, στα λατινικά), του Βάβριου (τέλη 1ου αι. μ.Χ., έμμετρη, στα ελληνικά) και στη λεγόμενη Αυγουσταία Συναγωγή, μια συλλογή ανώνυμων ελληνικών μύθων (περίπου 3ος αι. μ.Χ., σε πεζό λόγο).
Συνοψίζοντας: ο Αίσωπος μπορεί να μην υπήρξε ποτέ και σίγουρα δεν έγραψε ιστορίες για παιδιά. Σωστά;
Όλα μύθοι!
* Από τις Εκδόσεις Νεφέλη κυκλοφορεί επίσης μια έκδοση μικρού σχήματος, που περιέχει μόνο τα κείμενα, η οποία βραβεύτηκε το 2022 από το ελληνικό τμήμα της IBBY. Ετοιμάζονται επίσης: μία εικονογραφημένη έκδοση για παιδιά μικρής ηλικίας καθώς και μία σχολιασμένη έκδοση.