Σήμερα, 6 Ιανουαρίου, εορτάζουμε τα Θεοφάνια, μια από τις σημαντικότερες εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία σηματοδοτεί τη Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Είναι μια ημέρα γεμάτη θρησκευτικό συμβολισμό, παραδόσεις και πνευματική σημασία.
Η ρίψη του σταυρού στα νερά
Η τελετή της κατάδυσης του Σταυρού στη θάλασσα, τα ποτάμια ή τις δεξαμενές είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα της ημέρας. Με αυτήν την πράξη, καθαγιάζονται τα νερά, διώχνεται κάθε κακό και υπενθυμίζεται το βάπτισμα του Χριστού. Οι γενναίοι κολυμβητές, γνωστοί ως Βουτηχτάδες, βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν τον Σταυρό, λαμβάνοντας την ευλογία του ιερέα και τη θαυμαστική τιμή από την κοινότητα.
Η εικόνα της Βάπτισης, με τον Χριστό να εισέρχεται στα νερά, παραπέμπει στον συμβολισμό του “υγρού τάφου” και την κατάβαση στον Άδη, συνδέοντας τη γιορτή με το μυστήριο της σωτηρίας.
Ο αγιασμός των σπιτιών
Την παραμονή της γιορτής, οι ιερείς επισκέπτονται τα σπίτια των πιστών, αγιάζοντας τους χώρους με τον Σταυρό και ένα κλαδί βασιλικού. Η παράδοση αυτή, γνωστή και ως «Φώτισμα», έχει σκοπό να εξαγνίσει τα σπίτια από κάθε αρνητική ενέργεια και να τα προστατεύσει.
Παλιότερα, η λαϊκή παράδοση συνέδεε τον αγιασμό με την απομάκρυνση των καλικάντζαρων, που λέγεται ότι φεύγουν έντρομοι μόλις ο ιερέας ραντίσει με αγιασμό.
Η ιστορία της εορτής
Η ακριβής εποχή καθιέρωσης των Θεοφανίων παραμένει ασαφής. Οι ρίζες της γιορτής εντοπίζονται στην αρχαιότητα, με πρώτες αναφορές από τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα, που μιλά για αιρετικούς Γνωστικούς που γιόρταζαν τη Βάπτιση του Χριστού ήδη από τον 2ο αιώνα. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος περιγράφει τα Θεοφάνια ως αρχαία εορτή στην Αντιόχεια τον 4ο αιώνα, ενώ στη Δύση, η γιορτή συνδέθηκε κυρίως με την προσκύνηση των Μάγων στη Φάτνη.
Οι τηλεοπτικές μεταδόσεις των Θεοφανίων
Η γιορτή των Θεοφανίων θα μεταδοθεί ζωντανά από την κρατική τηλεόραση και το Open, φέρνοντας την ιερή τελετή στα σπίτια όσων δεν μπορούν να παραβρεθούν. Στις 08:00, η ΕΡΤ2 θα μεταδώσει την Αρχιεπισκοπική Θεία Λειτουργία από τον Καθεδρικό Ναό Αγίας Τριάδος στον Πειραιά, ενώ η ΕΡΤ3 θα προβάλει την Πατριαρχική Λειτουργία και την κατάδυση του Σταυρού στον Κεράτιο Κόλπο από τον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι.
Το Open, από τις 08:00, θα μεταδώσει ζωντανά τη Θεία Λειτουργία από τον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Γρηγορίου Παλαμά στη Θεσσαλονίκη και την τελετή του Καθαγιασμού στον Θερμαϊκό Κόλπο.