Ο Κώστας Σημίτης, πρωθυπουργός της Ελλάδας για δύο θητείες από το 1996 έως το 2004, αναδείχθηκε σε μία από τις πιο εμβληματικές πολιτικές φιγούρες της χώρας, καθορίζοντας την πορεία της προς τον εκσυγχρονισμό και την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Η θητεία του με το ΠΑΣΟΚ χαρακτηρίστηκε από σημαντικές μεταρρυθμίσεις και πρωτοβουλίες που έθεσαν τα θεμέλια για τη μετεξέλιξη της Ελλάδας σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
Κώστας Σημίτης: Από τον αντιδικτατορικό αγώνα στο Μέγαρο Μαξίμου
Ο Κώστας Σημίτης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 23 Ιουνίου 1936. Σπούδασε νομικά και οικονομικά στη Γερμανία και την Αγγλία, όπου γνώρισε τη σύζυγό του, Δάφνη Αρκαδίου. Το 1970 έγινε μέλος του ΠΑΚ και συνέβαλε στον αντιδικτατορικό αγώνα κατά της Χούντας. Μετά τη Μεταπολίτευση, υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, συμμετέχοντας ενεργά στη διαμόρφωση της ιδεολογίας του Κινήματος.
Το 1996, μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, ο Σημίτης ανέλαβε την πρωθυπουργία και την προεδρία του ΠΑΣΟΚ. Επανεκλέχθηκε το 2000, παραμένοντας πρωθυπουργός μέχρι το 2004.
Τα επιτεύγματα επί της θητείας του
Η οκταετής διακυβέρνηση του Κώστα Σημίτη συνοδεύτηκε από ιστορικές στιγμές και έργα που άλλαξαν την εικόνα της χώρας:
- Ένταξη στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ): Η Ελλάδα εισήλθε στην ΟΝΕ το 2001, μια στρατηγική επιλογή που επισφραγίστηκε με την υιοθέτηση του ευρώ το 2002.
- Ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Το 2004, η Κύπρος έγινε μέλος της ΕΕ, μια κορυφαία στιγμή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η υπογραφή της Πράξης Προσχώρησης πραγματοποιήθηκε στη Στοά του Αττάλου, στην Αθήνα, τον Απρίλιο του 2003.
- Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2003, η Ελλάδα, υπό την καθοδήγηση του Σημίτη, ανέλαβε την Προεδρία της ΕΕ. Αντιμετώπισε επιτυχώς την κρίση που προέκυψε από την επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ και προώθησε την ενοποιητική διαδικασία της Ευρώπης.
Τα μεγάλα έργα υποδομής
Η πρωθυπουργία του Σημίτη συνδέθηκε με σημαντικά έργα που εκσυγχρόνισαν τις υποδομές της χώρας:
- Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» (2001): Ένα από τα μεγαλύτερα έργα υποδομής της περιόδου.
- Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου (2004): Ένα τεχνολογικό και αισθητικό θαύμα που ενώνει τη Στερεά Ελλάδα με την Πελοπόννησο.
- Αττική Οδός (2001) και Εγνατία Οδός (2001): Δίκτυα που βελτίωσαν την προσβασιμότητα και την ασφάλεια στις μεταφορές.
- Αττικό Μετρό (2000): Το έργο έφερε επανάσταση στις αστικές μετακινήσεις της Αθήνας.
Κοινωνικές μεταρρυθμίσεις
Ο Σημίτης επικεντρώθηκε στην αναβάθμιση της καθημερινότητας των πολιτών, εισάγοντας θεσμούς όπως:
- Συνήγορος του Πολίτη: Για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της δικαιοσύνης.
- Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ): Για την απλοποίηση των συναλλαγών των πολιτών με το κράτος.
- Πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι»: Για τη στήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων.
Παρακαταθήκη και κληρονομιά
Ο Κώστας Σημίτης χαρακτηρίζεται ως ο πρωθυπουργός που έθεσε την Ελλάδα στον πυρήνα της Ευρώπης, με έμφαση στη σταθερότητα και την ανάπτυξη. Αντιμετώπισε προκλήσεις, αλλά η συνεισφορά του παραμένει αναμφισβήτητη, τόσο σε επίπεδο υποδομών όσο και σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Με την ένταξη στην ΟΝΕ και την ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου, οραματίστηκε μια Ελλάδα ισχυρή και πλήρως ενσωματωμένη στην ευρωπαϊκή οικογένεια.
Κώστας Σημίτης: Η διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου
Ήταν 18 Ιανουαρίου του 1996 όταν μετά από ψηφοφορία της ΚΟ του ΠΑΣΟΚ ο Κώστας Σημίτης διαδέχτηκε τον Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία.
Μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, αναμετρήθηκε με τον Άκη Τσοχατζόπουλο για την προεδρία του κόμματος στο 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, όπου βγήκε νικητής. Επανεκλέχθηκε πρόεδρος του κινήματος και στο συνέδριο του Μαρτίου το 1999, αλλά και σε αυτό που έγινε τον Οκτώβριο του 2001.
Στις 7 Ιανουαρίου 2004, ανακοίνωσε την παραίτησή του από την προεδρία του ΠΑΣΟΚ, παραμένοντας όμως πρωθυπουργός μέχρι τη λήξη και της δεύτερης θητείας του στις 7 Μαρτίου του ίδιου έτους.
Ο Κώστας Σημίτης όταν αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική μιλούσε σπάνια και πάντοτε οι ομιλίες του προκαλούσαν αίσθηση, όπως η παρέμβασή του το 2016 στη συζήτηση για την ανασύνθεση της ευρύτερης Κεντροαριστεράς: «Χρειάζεται και ένας ισχυρός πόλος ανάμεσα στη Δεξιά και την παράλογη και δίχως έρμα Αριστερά», είχε τονίσει τότε.
Τα Ίμια
Τις πρώτες μέρες της πρωθυπουργίας του, κλήθηκε να διαχειριστεί την κρίση στα ‘Ιμια, μια από τις σοβαρότερες κρίσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Με αφορμή ένα ναυτικό ατύχημα από τις 25 Δεκεμβρίου του 1996, είχε αρχίσει να εξελίσσεται η κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Μετά από δύο μέρες θρίλερ και μετά τη συνομιλία του Κώστα Σημίτη με τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον ο Πρωθυπουργός την Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου 1996 ενημερώνει τη Βουλή και ευχαριστεί τους Αμερικανούς για τη συμβολή τους, προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων ακόμα και από ένα κομμάτι του ΠΑΣΟΚ.
Η είσοδος στο ευρώ
Ιανουάριος 2002: Στις 19 Ιουνίου 2000 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Σάντα Μαρία ντα Φέιρα, αποφασίστηκε η υιοθέτηση του ευρωπαϊκού νομίσματος Ευρώ από την Ελλάδα.
Την 1η Ιανουαρίου 2002 τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία ταυτόχρονα με τις υπόλοιπες 11 χώρες.
Η μετάβαση στο ευρώ ολοκληρώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2002.
Η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. το 1999
Κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του Κώστα Σημίτη σχεδιάστηκε και ολοκληρώθηκε η ενταξιακή πορεία της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Κώστας Σημίτης επισκέφθηκε πολλές φορές την Κύπρο, με αποκορύφωμα την επίσκεψη του τον Απρίλιο του 2003, αμέσως μετά την υπογραφή της Πράξης Προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις 16 Απριλίου, την οποία ο Κώστας Σημίτης είχε χαρακτηρίσει «κορυφαία στιγμή της εθνικής στρατηγικής της Ελλάδας».
Είχε προηγηθεί η Σύνοδος Κορυφής στο Ελσίνκι στις 10/12/1999 με τον Κώστα Σημίτη να συμβάλλει καθοριστικά στην εξέλιξη. Σύμφωνα με τα Συμπεράσματα της συνόδου κορυφής της ΕΕ στο Ελσίνκι, η Τουρκία έπρεπε να αποδεχθεί τις προϋποθέσεις που προέβλεπε η απόφαση για να μπορέσει να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες
Μία από τις πρώτες του κινήσεις όταν εκλέχθηκε στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, ήταν να αναθέσει την προεδρία της Επιτροπής Υποψηφιότητας για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στη Γιάννα Αγγελοπούλου, μία απόφαση που εξέπληξε πολλούς καθώς η κα Αγγελοπούλου ήταν πρώην βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας.
Η απόφαση του αποδείχθηκε αποτελεσματική καθώς στις 5 Σεπτεμβρίου 1997, στην 106η Σύνοδο της ΔΟΕ στη Λοζάνη, η Αθήνα επελέγη ως οικοδέσποινα πόλη.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 θεωρούνται κομβικό σημείο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, κυρίως για τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισαν στη κατασκευή ενός μεγάλου αριθμού δημοσίων έργων, όπως το Μετρό της Αθήνας, το Τραμ, την Αττική Οδό.
Ο πολιτικός κόσμος αποχαιρετά τον Κώστα Σημίτη
Οι πολιτικοί συνοδοιπόροι, πολιτικοί αντίπαλοι και πρώην πρωθυπουργοί, αποχαιρέτισαν με μηνύματά τους τον Κώστα Σημίτη.
«Υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές και πολύπλευρες πολιτικές προσωπικότητες της νεότερης ιστορίας μας», δήλωσε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Συνόδευσε την Ελλάδα στα μεγάλα εθνικά της βήματα, την ένταξη στην ευρωζώνη και την είσοδο της Κύπρου στην Ευρώπη τόνισε μεταξύ άλλων ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
Μεσίστια κυματίζει η ελληνική σημαία και έξω από τα γραφεία του ΠΑΣΟΚ με τη φωτογραφία του Κώστα Σημίτη στην είσοδο, ενώ ο πρόεδρος του κόμματος Νίκος Ανδρουλάκης συνέδεσε την πρωθυπουργία του με κορυφαίες εθνικές επιτυχίες.
«Συνέδεσε το όνομά του με κρίσιμες στιγμές της χώρας μας, είχε πλούσιο κοινοβουλευτικό έργο στη μεταπολίτευση ενώ υπήρξε θαρραλέος αγωνιστής κατά της χούντας και αξιόλογος πανεπιστημιακός δάσκαλος. Για την Αριστερά υπήρξε πολιτικός αντίπαλος και έχουν καταγραφεί οι διαφωνίες και η κριτική μας», σημείωσε ο Σωκράτης Φάμελλος, πρόεδρος ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.
«Υπήρξε ένας πολιτικός αντίπαλος που συνέδεσε το όνομά του με σημαντικά πολιτικά γεγονότα, υπερασπιζόμενος με συνέπεια τις θέσεις και τους στόχους της αστικής πολιτικής», έγραψε το ΚΚΕ.
Για τη σημαντική πολιτική του διαδρομή μίλησαν πρώην πρωθυπουργοί.
«Συνεργάστηκα στενά μαζί του και είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά έναν άνθρωπο συνεπή στις αρχές του, εργατικό και αποτελεσματικό. Η προσφορά του στην πατρίδα είναι μεγάλη και θα αξιολογηθεί αναλόγως από την ιστορία», δήλωσε ο Γιώργος Παπανδρέου.
«Ο Κώστας Σημίτης στη μακρά διαδρομή του επηρέασε σημαντικά την πορεία και την πολιτική ζωή του τόπου. Διατηρώ στη μνήμη μου ιδίως τις κοινοβουλευτικές αντιπαραθέσεις μας, οι οποίες ακόμη και σε φάσεις έντασης, δεν υπερέβησαν τα όρια της πολιτικής ευπρέπειας. Στους οικείους του εκφράζω τα ειλικρινή συλλυπητήριά μου», σημείωσε ο Κώστας Καραμανλής.
Ο Αλέξης Τσίπρας ανέφερε: «Άφησε ισχυρό αποτύπωμα στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας μας. Δικαιούται σεβασμού ως πολιτικός αντίπαλος αλλά και την αναγνώριση ότι ως ηγέτης έλαβε κρίσιμες αποφάσεις».
«Υπήρξε ο κύριος πολιτικός και ιδεολογικός αντίπαλος της παράταξής μας και ταυτόχρονα επί 8 χρόνια ο πρωθυπουργός της χώρας. Τα ορόσημα της θητείας του, θετικά και αρνητικά, θα αξιολογηθούν από την ιστορία», είπε ο Αντώνης Σαμαράς.
Ξένοι ηγέτες και ΜΜΕ για τον θάνατο του Κώστα Σημίτη
Με συλληπητήρια μηνύματα οι ξένοι ηγέτες αλλά και με εκτενή ρεπορτάζ τα διεθνή μέσα ενημέρωσης υποδέχθηκαν την είδηση του θανάτου του Κώστα Σημίτη.
«Ο Κώστας Σημίτης ανέπτυξε αντιστασιακή δράση κατά της χούντας των συνταγματαρχών (1967-74) και διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας για οκτώ χρόνια (1996-2004). Άφησε το στίγμα του στην ιστορία της χώρας του κυρίως δουλεύοντας για την είσοδό της στο ευρώ το 2001» αναφέρει το γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων.
Σύμφωνα με το μέσο «Το 2001 η Ελλάδα μπήκε στο ευρώ, το 2003, η Αθήνα προήδρευσε της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία γνώρισε τότε τη μεγαλύτερη διεύρυνση έως σήμερα, με την ένταξη 10 νέων κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου, του ιστορικού της συμμάχου».
«Η κληρονομιά των δύο κυβερνήσεων Σημίτη» συμπληρώνει «παρά τα σημαντικά έργα που έγιναν στη χώρα και τις προετοιμασίες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, αμαυρώθηκε αργότερα από τις έρευνες για μια μεγάλη χρηματιστηριακή φούσκα και σκάνδαλα διαφθοράς».
Μετά τη χειρότερη οικονομική κρίση στη σύγχρονη ελληνική ιστορία το 2010, πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αναρωτήθηκαν εάν η Αθήνα δεν είχε παραποιήσει τα δημοσιονομικά της στοιχεία μια δεκαετία νωρίτερα για να ενταχθεί στο ενιαίο νόμισμα.
Ωστόσο, ο Κώστας Σημίτης υπερασπίστηκε τον απολογισμό του έργου του στο βιβλίο του «Ο Εκτροχιασμός» (εκδόσεις Πόλις) για την ελληνική κρίση χρέους, που κυκλοφόρησε το 2012, επιμένοντας στο γεγονός ότι η Αθήνα είχε καταβάλει «τιτάνια» προσπάθεια για να εκπληρώσει τις προϋποθέσεις για την ένταξή της στην ευρωζώνη.
«Ανεξάρτητα από το πώς μετράει κανείς τις δημοσιονομικές επιδόσεις, το δημόσιο έλλειμμα (της Ελλάδας) μειώθηκε κατά δέκα μονάδες στο 2,5% (του ΑΕΠ) το 1999» το οικονομικό έτος στο οποίο η Ελλάδα στήριξε την είσοδό της, είχε υποστηρίξει.
Το πρακτορείο Reuters γράφει πως παρά το γεγονός ότι τότε αποδόθηκε στον Σημίτη ο περιορισμός των διογκωμένων κρατικών δαπανών, οι επικριτές λένε ότι δεν έκανε αρκετά για να πατάξει τη διαφθορά.
Το 2012, τρία χρόνια μετά το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης χρέους, συνεχίζει το Reuters, ο Σημίτης στο βιβλίο που εξέδωσε, επέκρινε τον χειρισμό της κρίσης από Έλληνες πολιτικούς και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ κατηγόρησε και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι έκανε τα στραβά μάτια στις υπερβολικές δαπάνες του συντηρητικού διαδόχου του.
Το Bloomberg αναφέρει πως «ο Σημίτης θεώρησε την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, τον Ιανουάριο του 2001, ως το σημαντικότερο επίτευγμα της πρωθυπουργίας του. Βοήθησε επίσης να «κλειδώσουν» οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 για την Αθήνα και ηγήθηκε ενός τεράστιου προγράμματος κατασκευής υποδομών, για να βοηθήσει στη φιλοξενία των αγώνων. Βοήθησε επίσης την Κύπρο να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004».
Το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων σε ρεπορτάζ του σημειώνει ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Σημίτης προσπάθησε να εκσυγχρονίσει τη χώρα και να μειώσει τη γραφειοκρατία σύμφωνα με το μότο του «Ο εκσυγχρονισμός δεν έχει ημερομηνία λήξης».
Αναφέρεται επίσης στην αντιστασιακή του δράση κατά τη διάρκεια της δικτατορίας σημειώνοντας ότι κατάφερε να αποφύγει τη σύλληψη διαφεύγοντας στη Γερμανία ως εξόριστος χρησιμοποιώντας πλαστό διαβατήριο.
Η γαλλική εφημερίδα Le Monde γράφει ότι ο εκλιπών έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην υιοθέτηση του ευρώ από την Ελλάδα το 2001 και συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό της πολιτικής ζωής της Ελλάδας.
Η εφημερίδα Liberation τιτλοφορεί το ρεπορτάζ της: Πέθανε ο πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας Κώστας Σημίτης, σύμβολο μιας μεταρρυθμιστικής και φιλοευρωπαϊκής Αριστεράς.
Εθνικό πένθος για τον Κώστα Σημίτη: Το «αντίο» του πολιτικού κόσμου
Η χώρα βρίσκεται σε τετραήμερο εθνικό πένθος έως την Πέμπτη, ημέρα της κηδείας του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη, ο οποίος έφυγε ξαφνικά από τη ζωή στις 5 Ιανουαρίου σε ηλικία 88 ετών.
Οι σημαίες κυματίζουν μεσίστιες σε όλα τα δημόσια κτίρια και μνημεία, ως ένδειξη σεβασμού και αποχαιρετισμού προς τον εκλιπόντα ηγέτη. Με απόφαση της κυβέρνησης, η κηδεία του Κώστα Σημίτη θα πραγματοποιηθεί με δημόσια δαπάνη και με τιμές εν ενεργεία πρωθυπουργού. Η εξόδιος ακολουθία θα τελεστεί στη Μητρόπολη Αθηνών την Πέμπτη, 9 Ιανουαρίου, ενώ η ταφή θα γίνει στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Η απροσδόκητη απώλεια
Ο Κώστας Σημίτης έφυγε από τη ζωή ενώ βρισκόταν στο εξοχικό του στους Αγίους Θεοδώρους. Τις πρωινές ώρες, μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ στο νοσοκομείο της Κορίνθου χωρίς σφυγμό. Παρά τις συντονισμένες προσπάθειες ανάνηψης, ο θάνατός του διαπιστώθηκε στις 08:10 το πρωί.
Σύμφωνα με τον γιατρό Σωτήρη Παπαδημητρίου, οι προσπάθειες ανάνηψης διήρκησαν περίπου μισή ώρα, αλλά δεν απέδωσαν.
Η υγεία του Κώστα Σημίτη είχε επιδεινωθεί το τελευταίο διάστημα, ιδιαίτερα μετά τον θάνατο του αδελφού του, Σπύρου, με τον οποίο διατηρούσε πολύ στενό δεσμό.
Δύο ημέρες πριν από την αιφνίδια απώλειά του, ο πρώην πρωθυπουργός είχε παρευρεθεί σε φιλική συνάντηση, χωρίς να υπάρξει ένδειξη για την επικείμενη εξέλιξη.