Συχνά, τα ζευγάρια μετά από κάποια χρόνια συμβίωσης έρχονται αντιμέτωπα με σεξουαλικά προβλήματα. Το πιο συχνό είναι η διαφορά στην ερωτική επιθυμία του ζευγαριού που οδηγεί σε ερωτική δυσπραγία. Προοδευτικά ο ένας σύντροφος χάνει το ερωτικό ενδιαφέρον για σεξουαλική συνεύρεση, απομακρύνεται ή αποσύρεται εντελώς μετά από χρόνια εγγύτητας. Άγχος, ενοχές, ανασφάλειες μπορεί να εμφανιστούν και να αναστατώσουν τη ζωή του ζευγαριού. Προσπάθειες για ερμηνεία όπως η απιστία ή το πορνό, αν πρόκειται για τον άντρα μπορεί να παραπλανήσουν τον/τη άλλο/η σύντροφο και να οδηγήσουν σε λάθος συμπεράσματα, ενώ οι λόγοι μπορεί να είναι τελείως διαφορετικοί. Πολλές φορές η χρήση πορνογραφικού υλικού μπορεί να είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου του προβλήματος.
Κοινωνικές πεποιθήσεις-στερεότυπα, η «απαγόρευση» της έκφρασης συναισθημάτων όπως θυμός, απογοήτευση μέσα στη σχέση, παιχνίδια εξουσίας κατευθυνόμενα από «οδηγίες και εντολές» πατριαρχικών αντιλήψεων, η «κανονικοποίηση» της ερωτικής επιθυμίας συνήθως συνδέονται με θέματα ερωτικής δυσπραγίας του ζευγαριού. Θα δούμε κάποια από αυτά στη συνέχεια αναλυτικά όπως προκύπτουν από μαρτυρίες πελατών μου με παρόμοιες ανησυχίες στο θέμα της ερωτικής επιθυμίας:
1) Θυμός : συχνά η μείωση της ερωτικής επιθυμίας μπορεί να συνδέεται με θυμό ενός από τους δυο, συνήθως αυτού που δεν έχει την ίδια ερωτική επιθυμία όπως πριν. Δυσκολίες μέσα στη σχέση που σχετίζονται με τα παιδιά ή την ίδια τη σχέση, η καθημερινή τριβή, ή η παραβίαση μπορεί πολλές φορές να φέρουν θυμό. Όταν ο θυμός αυτός δεν εκφράζεται ανοιχτά ή έχει συνδεθεί η έκφρασή του με άσχημες συνέπειες λόγω κοινωνικών ή οικογενειακών πεποιθήσεων μπορεί να επηρεάσει και την ένταση της ερωτικής επιθυμίας. Πολλές φορές υπάρχουν πεποιθήσεις κοινωνικές, ειδικά στις γυναίκες, που έχουν να κάνουν με το γυναικείο φύλο και ιδέες για το πώς «πρέπει να συμπεριφέρεται μια γυναίκα μέσα στη σχέση». Συχνά οι κοινωνικές πεποιθήσεις δεν επιτρέπουν ή δεν δέχονται εύκολα μια γυναίκα να θυμώνει ή να έχει αρνητικά συναισθήματα για το/τη σύντροφό της και πόσο δε να τα εκφράσει ανοιχτά. Συχνά δε και στους άντρες περνούν μηνύματα που συνδέονται με κοινωνικές πεποιθήσεις και στερεότυπα, όπως ο «πάτερ φαμίλιας», υπερπροστατευτικότητας ή η «αγιοποίηση» της γυναίκας μετά τη γέννηση των παιδιών. Τα στερεότυπα αυτά δίνουν στον άντρα ένα ρόλο «προστάτη» και του εκμηδενίζουν μια ισότιμη σχέση με τη γυναίκα όπου θα μπορούσε να εκφράζει το θυμό του ανοικτά και να διεκδικεί το χώρο του μέσα στη σχέση.
2 Η “κανονικοποίηση” της ερωτικής επιθυμίας σε συγκεκριμένη συχνότητα, ένταση, “μεζούρα αγάπης”. Η «κανονικοποίηση» της ερωτικής επιθυμίας δίνει πολλές φορές την «ικανοποιητική» συχνότητα, ένταση, ποσότητα, ποιότητα. Περιοδικά ποικίλης ύλης, αντρικά περιοδικά ή και γυναικεία υποδεικνύουν το ρυθμό των επαφών, «μετράνε» την τεστοστερόνη του άντρα ή την ποιότητα της σχέσης μέσω της ερωτικής επιθυμίας. Στην απέλπιδα προσπάθεια της κοινωνίας να βρει το «παθολογικό» για να καταστεί σαφές το «φυσιολογικό», κατατάσσονται οι όχι τόσο «αθώες» κατηγοριοποιήσεις που τελικά αναστατώνουν τους ανθρώπους και τους βάζουν σε μια διαπραγμάτευση για το τι τους συμβαίνει. Μεζούρες «με θέλει, δεν με θέλει», συχνότητας επαφών κτλ, μπορεί να μπερδεύουν τα ζευγάρια, άντρες και γυναίκες ,και να χάνουν τι πραγματικά θέλουν και ποια μπορεί να είναι η δική τους ικανοποιητική συχνότητα που τους ταιριάζει και τους κάνει χαρούμενους.
3.Πατριαρχικές ή και μητριαρχικές αντιλήψεις που επηρεάζουν τη σχέση και οργανώνουν ρόλους -ευθύνες και παιχνίδια εξουσίας μέσα στη σχέση και στα δυο φύλα. Οι πατριαρχικές αντιλήψεις ότι ο άντρας είναι ο «κουβαλητής», ότι πρέπει να αποφασίζει για τις σημαντικές αλλαγές στη σχέση ή την οικογένεια ή ότι αφού αναλαμβάνει να φέρνει χρήματα στην οικογένεια εκεί τελειώνει και η εμπλοκή του στο ζευγάρι ή στην οικογένεια, μπορεί να δημιουργήσουν μεγάλη ανισορροπία και αποσταθεροποίηση στην ταυτότητα της γυναίκας. Παράλληλα οι αντιλήψεις αυτές μπορεί να επηρεάζουν και να οδηγούν σε εγκλωβισμό του ίδιου του άντρα σε ρόλους που μπορεί να μη θέλει ή που τον βαραίνουν. Η γυναίκα μπορεί να νιώθει ότι δεν ακούγεται, ότι δεν έχει ισότιμο ρόλο, να ακυρώνει την συμμετοχή της στη σχέση ή στην οικογένεια. Έτσι μπορεί να χρησιμοποιεί το σεξ για να νιώσει ότι έχει κάποιον έλεγχο στη σχέση και όταν αυτή η πρακτική φθαρεί και νιώθει ότι δεν βρίσκει άλλο τρόπο να εκφραστεί ισότιμα, τότε μπορεί να έρθει η κατάθλιψη- που προκαλεί ούτως ή άλλως πρόβλημα στην ευχαρίστηση- ερωτική ή όποια άλλη- ή πρόβλημα στη σεξουαλική ζωή. Μητριαρχικές αντιλήψεις εμπνευσμένες από την οικογένεια ή το κοινωνικό πλαίσιο που έχει μεγαλώσει ο άντρας, επίσης μπορεί να έχουν αντίστοιχα αποτελέσματα πάνω του.
Η αναγνώριση και αποδόμηση αυτών των αντιλήψεων που μπορεί να θρέφουν προβλήματα που δεν υπάρχουν ή που «κατασκευάζουν» μη λειτουργικές σχέσεις θα φέρει προοδευτικά φως στις ιστορίες του ζευγαριού και χώρο ώστε να δημιουργηθεί μια καινούργια ιστορία που αφορά τις προτιμήσεις και επιλογές και των δυο για το πώς θέλουν να δομήσουν και να ζήσουν τη σχέση τους σε όλα τα επίπεδα, στο ερωτικό, συντροφικό και σεξουαλικό. Θα ξεδιπλωθούν διαφορετικές ιστορίες για τη σεξουαλική τους ζωή σύμφωνα με τις δικές τους προτιμήσεις και θα φωτιστεί πώς οι ίδιοι θέλουν να τη βιώνουν με τους δικούς τους όρους και προθέσεις.
Γράφει: Πετράκη Άννα, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια ειδικευμενη σε θέματα σεξουαλικής Υγείας