Το ηλεκτροσόκ, γνωστό επίσης ως ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT – Electroconvulsive Therapy), είναι μια ιατρική μέθοδος που προκαλεί ελεγχόμενες ηλεκτρικές εκφορτίσεις στον εγκέφαλο μέσω εξωτερικών ηλεκτροδίων.
Της: Έπης Τρίμη
Η ECT εφευρέθηκε το 1938 από τους Ιταλούς νευροψυχιάτρους Ugo Cerletti και Lucio Bini. Η αρχική της χρήση ήταν πειραματική και σχετικά πρωτόγονη, αλλά η τεχνική εξελίχθηκε γρήγορα. Στη δεκαετία του 1950, άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως, αν και συχνά χωρίς τις σύγχρονες προφυλάξεις, γεγονός που συνέβαλε στην αρνητική της φήμη.
Σήμερα, με την πρόοδο της ιατρικής τεχνολογίας και την αυξημένη κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου, η ECT εφαρμόζεται με ασφάλεια και αυστηρή ιατρική εποπτεία.
Παρόλο που συχνά προκαλεί αρνητικούς συνειρμούς λόγω της παρερμηνείας του ή της υπερβολικής χρήσης στο παρελθόν, η σύγχρονη εφαρμογή του αποτελεί ασφαλή και αποτελεσματική θεραπευτική μέθοδο, κυρίως για ψυχιατρικές παθήσεις που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες μορφές θεραπείας.
Τι είναι το ηλεκτροσόκ;
Το ηλεκτροσόκ χρησιμοποιεί μικρής έντασης ηλεκτρικούς παλμούς για να προκαλέσει ελεγχόμενες κρίσεις στον εγκέφαλο. Αυτές οι κρίσεις έχουν αποδειχθεί ότι επιδρούν θετικά στη χημική ισορροπία του εγκεφάλου, βοηθώντας στην ανακούφιση των συμπτωμάτων σοβαρών ψυχικών διαταραχών. Η διαδικασία πραγματοποιείται υπό γενική αναισθησία και με τη χορήγηση μυοχαλαρωτικών, ώστε να διασφαλιστεί η άνεση και η ασφάλεια του ασθενούς.
Γιατί χρησιμοποιείται το ηλεκτροσόκ;
Η ECT εφαρμόζεται κυρίως για τη θεραπεία:
Σοβαρή κατάθλιψη: Σε περιπτώσεις όπου τα αντικαταθλιπτικά δεν είναι αποτελεσματικά ή η κατάσταση του ασθενούς είναι επικίνδυνη (π.χ. αυτοκτονικές τάσεις).
Διπολική διαταραχή: Όταν τα φάρμακα αποτυγχάνουν να ελέγξουν τις έντονες μεταπτώσεις διάθεσης.
Σχιζοφρένεια: Ειδικά σε περιπτώσεις ψυχωτικών επεισοδίων που δεν ανταποκρίνονται σε αντιψυχωτικά φάρμακα.
Κατατονία: Μια σοβαρή κατάσταση με ψυχοκινητική δυσλειτουργία, συχνά παρούσα σε ψυχιατρικές ή νευρολογικές διαταραχές.
Είναι τακτική που χρησιμοποιείται ακόμα;
Ναι, το ηλεκτροσόκ παραμένει μια σύγχρονη και αποδεκτή μέθοδος στις ψυχιατρικές κλινικές, με αυστηρά πρωτόκολλα που ελαχιστοποιούν τις παρενέργειες. Αν και υπάρχουν κριτικές για τη χρήση του λόγω του παρελθόντος, οι νέες τεχνολογίες και τεχνικές έχουν βελτιώσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του. Η ECT χρησιμοποιείται μόνο όταν άλλες θεραπείες δεν είναι αποτελεσματικές και πάντα με τη συγκατάθεση του ασθενούς ή των συγγενών του.
Μπορεί να γίνει ιατρική κατάχρηση;
Όπως κάθε ιατρική πρακτική, το ηλεκτροσόκ (ECT) μπορεί να γίνει αντικείμενο κατάχρησης εάν δεν εφαρμόζεται σύμφωνα με αυστηρές ιατρικές και δεοντολογικές κατευθύνσεις. Στο παρελθόν, ιδιαίτερα στα μέσα του 20ού αιώνα, υπήρξαν περιπτώσεις υπερβολικής και ακατάλληλης χρήσης, κυρίως σε ασθενείς χωρίς τη συγκατάθεσή τους ή χωρίς επαρκή διάγνωση. Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή, τα πρωτόκολλα προστασίας και οι αυστηρές κατευθυντήριες οδηγίες έχουν περιορίσει τέτοιου είδους καταστάσεις.
Στην Ελλάδα, η ECT εφαρμόζεται σε εξειδικευμένα ψυχιατρικά κέντρα και νοσοκομεία. Χρησιμοποιείται κυρίως σε περιπτώσεις σοβαρής ψυχιατρικής δυσλειτουργίας, όπου άλλες θεραπείες δεν είναι αποτελεσματικές. Η χρήση της διέπεται από αυστηρούς κανονισμούς, ενώ η συναίνεση του ασθενούς ή των συγγενών του, όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι απαραίτητη. Η έλλειψη συναίνεσης επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικά επείγουσες καταστάσεις, όπου η ζωή του ασθενούς βρίσκεται σε κίνδυνο και απαιτείται δικαστική απόφαση.
Μπορεί να γίνει κατάχρηση;
Όπως κάθε ιατρική πρακτική, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT) ενέχει κίνδυνο κατάχρησης αν δεν τηρούνται αυστηρά πρωτόκολλα. Στο παρελθόν, η ECT χρησιμοποιήθηκε χωρίς την κατάλληλη αναισθησία ή μυοχαλαρωτικά, προκαλώντας σωματικό και ψυχολογικό τραύμα. Σήμερα, τέτοιες πρακτικές θεωρούνται μη αποδεκτές. Παρόλα αυτά, αν εφαρμοστεί χωρίς ιατρική αναγκαιότητα ή χωρίς τη συναίνεση του ασθενούς, μπορεί να θεωρηθεί κατάχρηση. Τέτοιες περιπτώσεις είναι εξαιρετικά σπάνιες στις χώρες με ανεπτυγμένα συστήματα υγείας, αλλά μπορεί να εμφανιστούν σε περιοχές με χαλαρούς ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Χρησιμοποιείται στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα, η ECT εφαρμόζεται σε εξειδικευμένα ψυχιατρικά κέντρα και νοσοκομεία. Χρησιμοποιείται κυρίως σε περιπτώσεις σοβαρής ψυχιατρικής δυσλειτουργίας, όπου άλλες θεραπείες δεν είναι αποτελεσματικές. Η χρήση της διέπεται από αυστηρούς κανονισμούς, ενώ η συναίνεση του ασθενούς ή των συγγενών του είναι απαραίτητη. Η έλλειψη συναίνεσης επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετικά επείγουσες καταστάσεις, όπου η ζωή του ασθενούς βρίσκεται σε κίνδυνο και απαιτείται δικαστική απόφαση.
Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT), γνωστή και ως ηλεκτροσόκ, εφαρμόζεται σε διάφορα νοσοκομεία και ψυχιατρικές κλινικές στην Ελλάδα. Ωστόσο, δεν προσφέρουν όλα τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και κλινικές αυτή τη δυνατότητα θεραπείας, καθώς απαιτείται εξειδικευμένο προσωπικό και εξοπλισμός.
Μπορεί να αλλοιώσει τον χαρακτήρα;
Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η ECT αλλοιώνει τον χαρακτήρα ενός ατόμου. Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να προκαλέσει προσωρινές παρενέργειες, όπως απώλεια μνήμης ή δυσκολίες συγκέντρωσης. Αυτές οι επιδράσεις είναι συνήθως παροδικές, ενώ οι σοβαρές γνωστικές αλλαγές είναι σπάνιες και συνδέονται με υπερβολικά έντονη ή κακή εφαρμογή της θεραπείας.
Σε ποιες χώρες είναι συνήθης πρακτική;
Η ECT χρησιμοποιείται ευρέως σε πολλές χώρες με ανεπτυγμένα συστήματα υγείας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα περιλαμβάνουν:
- Ηνωμένες Πολιτείες: Χρησιμοποιείται σε νοσοκομεία και εξειδικευμένα κέντρα.
- Ηνωμένο Βασίλειο: Εφαρμόζεται αυστηρά υπό την εποπτεία ειδικών ψυχιάτρων.
- Σκανδιναβικές χώρες: Η χρήση της ρυθμίζεται αυστηρά, αλλά θεωρείται αποτελεσματική για σοβαρές περιπτώσεις.
- Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία: Υπάρχουν καλά δομημένα προγράμματα ECT με ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια του ασθενούς.
Η εμπειρία του ασθενούς κατά τη διάρκεια της ECT είναι γενικά ανώδυνη, καθώς η διαδικασία πραγματοποιείται υπό γενική αναισθησία και με τη χρήση μυοχαλαρωτικών. Μετά τη θεραπεία, ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει παροδικές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως κεφαλαλγία, ναυτία, μυαλγίες και σύγχυση, οι οποίες συνήθως υποχωρούν μέσα σε λίγες ώρες. Επίσης, ενδέχεται να παρουσιαστεί προσωρινή απώλεια μνήμης, η οποία συνήθως βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ECT θεωρείται ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία για σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως η μείζων κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή και ορισμένες μορφές σχιζοφρένειας, ιδιαίτερα όταν άλλες θεραπείες δεν έχουν αποδώσει.
Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η εφαρμογή της εξαρτάται από την πρόσβαση σε εξειδικευμένο προσωπικό και κατάλληλο εξοπλισμό.